Wyrok SN z dnia 23 maja 2013 r., sygn. II PK 266/12

Wysokość odszkodowania należnego pracownikowi za powstrzymanie się od prowadzenia działalności konkurencyjnej w stosunku do byłego pracodawcy (art. 101² § 3 k.p.), jeżeli stosunek pracy trwał krócej niż umowny okres zakazu konkurencji po ustaniu zatrudnienia, powinna być odniesiona do okresu, przez jaki byłego pracownika ma obowiązywać zakaz konkurencji, a nie do okresu jego faktycznego zatrudnienia. Zawarte w art. 101² § 3 k.p. sformułowanie "odszkodowanie, o którym mowa w § 1, nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji" powinno być zatem interpretowane w taki sposób, aby podstawą ustalenia odszkodowania należnego pracownikowi było wynagrodzenie otrzymywane przez niego przed ustaniem stosunku pracy, ale przez okres nie krótszy niż okres obowiązywania zakazu konkurencji, nawet jeżeli faktyczne zatrudnienie trwało krócej.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Halina Kiryło (przewodniczący)

SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)

SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec

w sprawie z powództwa S . R. przeciwko I. Sp. z o.o. w R. o odszkodowanie z umowy o zakazie konkurencji, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 23 maja 2013 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 5 kwietnia 2012 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

W sprawie z powództwa Sylwestra Rosa przeciwko "I." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. o odszkodowanie za okres obowiązywania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy Sąd Rejonowy w W. Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 26 września 2011 r. zasądził od pozwanego pracodawcy na rzecz powoda S. R. kwotę 17.190,14 zł brutto tytułem odszkodowania za okres dwudziestu dwóch miesięcy obowiązywania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy wraz z ustawowymi odsetkami za każdy miesiąc, za okres od 1 kwietnia 2008 r. do 31 stycznia 2010 r., liczonymi od kwot po 781,37 zł od pierwszego dnia miesiąca za poprzedni miesiąc do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie. Wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2012 r. Sąd Okręgowy w W. Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację pozwanej spółki. Sąd Okręgowy uznał, że umowa o zakazie konkurencji, mimo iż jest uregulowana w Kodeksie pracy stanowi w rzeczywistości umowę o charakterze cywilnoprawnym, w związku z czym nie ma do takich umów zastosowania art. 18 § 1 i 2 Kodeksu pracy. Zgodnie jednak z art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, jak wynika z ww. przepisów, może być ukształtowana jedynie jako umowa odpłatna, czego pozwany pracodawca nie uczynił. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika w sposób jednoznaczny, że pozwany pracodawca nie zwolnił powoda z obowiązków wynikających z zawartej umowy, natomiast powód przez okres 3 lat po ustaniu stosunku pracy owego zakazu przestrzegał. Biorąc pod uwagę trzyletni okres przedawnienia, przedawnieniu uległa płatność rat od 1 do 14, czyli za okres od 1 lutego 2007 r. do 31 marca 2008 r. Natomiast bieg przedawnienia dla kolejnych rat uległ przerwaniu w dniu 30 kwietnia 2011 r., zatem powodowi przysługuje odszkodowanie za nieprzedawnione 22 miesiące, licząc od dnia 1 kwietnia 2008 r. do dnia 31 stycznia 2010 r. Wobec braku stosownego zapisu w umowie o zakazie konkurencji zawartej między stronami, regulującego wysokość odszkodowania należnego powodowi Sąd przyjął, że powodowi należy się odszkodowanie stanowiące 25 % wynagrodzenia powoda. Wyrok Sądu Okręgowego w W. Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 kwietnia 2012 r., wydany w sprawie sygn. Akt [...], zaskarżył pozwany w całości skargą kasacyjną. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił: I "naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy: art. 378 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) [dalej k.p.c.] wskutek niedokonania oceny i rozważenia wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów, przejawiające się w pominięciu zarzutu błędnej wykładni art. 101 § 3 k.p.; uchybienie powyższej regulacji mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, albowiem uznanie, że 101 § 3 k.p. odnosi wysokość odszkodowania do wynagrodzenia otrzymanego (a nie wynagrodzenia, jakie pracownik mógłby otrzymać) oraz do okresu zatrudnienia, a więc od powstania do ustania stosunku pracy, prowadzi do wniosku, że sądy orzekające w przedmiotowej sprawie błędnie ustaliły wysokość odszkodowania dochodzonego przez powoda; - art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. poprzez wadliwe uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia uniemożliwiające kontrolę kasacyjną w zakresie sposobu wykładni art. 101 § 3 k.p. w części dotyczącej podstawy ustalenia wysokości odszkodowania oraz przyczyn wyrażenia poglądu prawnego, polegającego na uznaniu, że art. 101 § 3 k.p. przewidujący inny skutek aniżeli nieważność czynności prawnej polegającej na zawarciu nieodpłatnej umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy; II. Naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 101 § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. Nr 24, poz. 141) [dalej k.p.] w zw. z art. 101 § 1 k.p., polegające na uznaniu, że w sytuacji, gdy strony nie przewidziały odszkodowania w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, pracownikowi należy się odszkodowanie w wysokości określonej w art. 101 § 3 k.p. podczas, gdy hipotezą normy prawnej, rekonstruowanej na podstawie tego przepisu, jest objęta jedynie sytuacja ustalenia odszkodowania w wysokości niższej aniżeli 25 % wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji, natomiast uregulowanie tej umowy jako nieodpłatnej powoduje nieważność czynności prawnej; - błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. w zw. art. 101 § 1 i 3 k.p. polegające na uznaniu, że istnieje przepis przewidujący inny skutek aniżeli nieważność czynności prawnej, polegającej na zawarciu nieodpłatnej umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, a w konsekwencji niezastosowanie sankcji nieważności dla takiej czynności prawnej; - błędną wykładnię art. 101 § 3 k.p. polegające na uznaniu, że minimalne odszkodowanie wynosi 25% wynagrodzenia, jakie pracownik pobrałby w okresie trwania zakazu konkurencji, gdyby w tym czasie pracował w sytuacji, gdy prawidłowa wykładnia tego przepisu prowadzi do wniosku, że wysokość minimalnego odszkodowania odnosi się do wynagrodzenia otrzymanego, a nie wynagrodzenia, jakie pracownik mógłby otrzymać, oraz do okresu trwania zatrudnienia, a więc od powstania do ustania stosunku pracy, w konsekwencji czego minimalne odszkodowanie jest więc równe 25% kwoty wynagrodzenia rzeczywiście otrzymanego w okresie trwania stosunku pracy". Wskazując na powyższe wniósł o "uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz orzeczenie co do istoty sprawy poprzez zmianę wyroku Sądu Rejonowego w W. z dnia 26 września 2011 r., wydanego w sprawie [...] w punkcie I, III, IV, V poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów zastępstwa procesowego za I instancję wg norm przepisanych oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję wg norm przepisanych; ewentualnie: uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie; w każdym przypadku wniósł o: zasądzenie od powoda S. R. na rzecz pozwanej I. Sp. z o.o. z siedzibą w R. kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych".