§ 1. 1. Banki działające na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, zwane dalej „bankami”, wymieniają zużyte lub uszkodzone znaki pieniężne waluty polskiej, zwane dalej „znakami pieniężnymi”, jeżeli nie są to znaki pieniężne podejrzane co do autentyczności, a ich cechy umożliwiają rozpoznanie wartości nominalnej.

2. W przypadku przedstawienia do wymiany znaków pieniężnych podejrzanych co do autentyczności, banki zatrzymują te znaki, zgodnie z odrębnymi przepisami.

3. Jeżeli zużycie lub uszkodzenie znaków pieniężnych polega na ich zanieczyszczeniu, w szczególności zanieczyszczeniu biologicznym lub chemicznym, osoba przedstawiająca te znaki do wymiany powinna podać informacje o rodzaju zanieczyszczenia, jeżeli takie informacje posiada.

4. Banknoty lub monety, o których mowa w ust. 3, oraz:

1) banknoty zawilgocone, zbutwiałe, nadpalone lub kruszące się,

2) zużyte lub uszkodzone banknoty kolekcjonerskie lub monety kolekcjonerskie

- są przyjmowane do wymiany zgodnie z § 6.

§ 2. 1. Wymianie podlegają:

1) banknoty postrzępione, naddarte, podklejone, przerwane, nadmiernie zabrudzone, zaplamione, odbarwione lub uszkodzone w inny sposób, w tym również wskutek umieszczenia na nich trwałego napisu, nadruku, rysunku lub innego znaku;

2) monety oraz ich elementy (rdzeń i pierścień), mające w szczególności uszkodzenia typu mechanicznego, wytarte, o zmienionej barwie, skorodowane, w tym również uszkodzone wskutek umieszczenia na nich trwałego napisu, rysunku lub innego znaku.

2. Wymianie nie podlegają monety, co do których zachodzi podejrzenie uszkodzenia przy wykorzystaniu urządzeń przemysłowych, stosowanych do deformowania monet poprzez ich pofalowanie, pocięcie, zdeformowanie kształtu lub zatarcie wizerunku. Przykłady uszkodzonych w ten sposób monet są udostępnione na stronie internetowej Narodowego Banku Polskiego (www.nbp.pl).

§ 3. 1. Banki wymieniają, w pełnej wartości nominalnej, z wyłączeniem znaków pieniężnych, o których mowa w § 7 ust. 1 i w § 8 ust. 1, zużyte lub uszkodzone znaki pieniężne, jeżeli odpowiadają następującym warunkom:

1) banknoty:

a) są przerwane na nie więcej niż dziewięć części, sklejone lub niesklejone, jeżeli wszystkie części pochodzą z tego samego banknotu, nie posiadają ubytków powierzchni w miejscu przerwania i łącznie stanowią 100% pierwotnej powierzchni,

b) jeżeli zachowały ponad 75% pierwotnej powierzchni w jednym fragmencie;

2) monety, a także dwa rozłączone elementy (rdzeń i pierścień) - jeżeli pochodzą z monety o tej samej wartości nominalnej.

2. Części banknotu, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. a, skleja się w całość, umieszczając podklejenia na odwrotnej stronie, w obecności osoby, która przedstawiła znaki pieniężne do wymiany, w sposób umożliwiający stwierdzenie, że poszczególne części stanowią razem 100% pierwotnej powierzchni. Na przedniej stronie banknotu, sklejonego przez klienta lub kasjera, umieszcza się odręczną adnotację lub odbitkę stempla o treści „100% wartości nominalnej”, tak aby ta adnotacja lub odbitka obejmowała, w miarę możliwości, co najmniej dwie części banknotu, oraz datę i podpis pracownika banku, dokonującego wymiany.

3. Na przedniej stronie banknotów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. b, umieszcza się, w obecności osoby, która przedstawiła znaki pieniężne do wymiany, odręczną adnotację lub odbitkę stempla o treści „100% wartości nominalnej” oraz datę i podpis pracownika banku, dokonującego wymiany; pozostały ubytek powierzchni banknotu uzupełnia się papierem do 100% pierwotnej powierzchni.

§ 4. 1. Banki wymieniają za połowę wartości nominalnej, z wyłączeniem znaków pieniężnych, o których mowa w § 7 ust. 1 i w § 8 ust. 1, przedstawione do wymiany znaki pieniężne, jeżeli odpowiadają następującym warunkom:

1) w przypadku banknotów - jeżeli zachowały od 45% do 75% pierwotnej powierzchni w jednym fragmencie;

2) w przypadku monet - jeżeli zachował się przynajmniej jeden element (rdzeń lub pierścień).

2. Na przedniej stronie banknotów, o których mowa w ust. 1 pkt 1, umieszcza się, w obecności osoby, która przedstawiła znaki pieniężne do wymiany, odręczną adnotację lub odbitkę stempla o treści „50% wartości nominalnej”, oraz datę i podpis pracownika banku, dokonującego wymiany.

§ 4a. W przypadku wątpliwości, czy przedstawione do wymiany znaki pieniężne podlegają wymianie w pełnej lub w połowie wartości nominalnej, banki są obowiązane do przyjęcia takich znaków zgodnie z § 6.

§ 4c. Na wniosek banku działającego w państwie będącym członkiem Europejskiego Obszaru Gospodarczego, z wyłączeniem banków działających na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, albo w państwie trzecim, w którym obowiązują przepisy dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, odpowiadające wymogom wynikającym z przepisów Unii Europejskiej z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, Centrala Narodowego Banku Polskiego, zwana dalej „Centralą NBP”, może wymienić banknoty przedstawione przez ten bank do wymiany, na warunkach określonych w porozumieniu pomiędzy Narodowym Bankiem Polskim a wnioskodawcą.

§ 4d. 1. Centrala NBP wymienia banknoty odpowiadające warunkom określonym w § 10 pkt 1, o łącznej wartości nieprzekraczającej 2 000 zł, przesłane do wymiany przez osobę fizyczną przesyłką pocztową albo kurierską.

2. Wymiana, o której mowa w ust. 1, następuje na podstawie wniosku, którego wzór stanowi załącznik nr 1a do zarządzenia.

3. Wymiany, o której mowa w ust. 1, dokonuje się zgodnie z § 10 pkt 1.

4. Centrala NBP dokonuje zwrotu równowartości banknotów, o których mowa w ust. 1, na rachunek bankowy wskazany we wniosku, o którym mowa w ust. 2.

§ 5. 1. Wymienione banknoty, o których mowa w § 3 ust. 1 pkt 1, traktuje się jako banknoty nienadające się do obiegu, z których formuje się paczki w sposób określony w odrębnych przepisach.

2. Wymienione banknoty, o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 1, o tej samej wartości nominalnej, sklejane są w pełne banknoty i pakowane są zgodnie z ust. 1. Dopuszcza się łączenie dwóch dowolnych fragmentów pochodzących z banknotów o tej samej wartości nominalnej.

3. Wymienione monety oraz kompletowane w całość elementy (rdzeń i pierścień) monet, o których mowa w § 3 ust. 1 pkt 2 i w § 4 ust. 1 pkt 2, pakowane są do woreczków z monetami, nienadającymi się do obiegu, o tej samej wartości nominalnej. Dopuszcza się kompletowanie dwóch takich samych elementów monety o tej samej wartości nominalnej.

§ 7. 1. Znaki pieniężne, które zostały uszkodzone w wyniku badań wykonanych przez organy ścigania w ramach przeprowadzanych czynności, przyjmowane są do wymiany wyłącznie w oddziałach okręgowych NBP.

2. Do przedstawionych do wymiany znaków pieniężnych organ ścigania dołącza dokument informujący o wykonanych badaniach i zagrożeniach, jakie substancja użyta w badaniach może powodować dla życia lub zdrowia osób mających z nimi kontakt.

3. Wymiana takich znaków pieniężnych jest dokonywana bezpłatnie.

4. Wymienione banknoty, o których mowa w ust. 1, pakowane są zgodnie z § 5 ust. 1.

§ 9. (uchylony).

§ 10. Centrala NBP wymienia banknoty oraz monety według następujących zasad:

1) banknoty:

a) w 100% wartości nominalnej - jeżeli zostało zachowane ponad 75% pierwotnej powierzchni banknotu i w przypadku którego stwierdzono, że wszystkie części pochodzą z tego samego banknotu,

b) w 50% wartości nominalnej - jeżeli zostało zachowane od 45% do 75% pierwotnej powierzchni banknotu i w przypadku którego stwierdzono, że wszystkie części pochodzą z tego samego banknotu;

2) monety:

a) w 100% wartości nominalnej monety, również jeżeli są to dwa rozłączone elementy (rdzeń i pierścień) - jeżeli pochodzą z monety o tej samej wartości nominalnej,

b) w 50% wartości nominalnej - jeżeli został zachowany co najmniej jeden element monety (rdzeń lub pierścień).

§ 11. 1. Centrala NBP przekazuje równowartość wymienionych znaków pieniężnych na wskazany we wniosku, o którym mowa w § 4d ust. 2, § 6 ust. 1 albo § 8 ust. 8, rachunek bankowy:

1) osoby albo podmiotu przedstawiających znaki pieniężne do wymiany;

2) centrali albo jednostki organizacyjnej banku przyjmującego znaki pieniężne do wymiany albo oddziału okręgowego NBP - w przypadku gdy we wniosku nie wskazano rachunku bankowego.

2. W terminie 14 dni od dnia wymiany Centrala NBP przekazuje „Informację o wyniku wymiany zużytych lub uszkodzonych znaków pieniężnych”, której wzór stanowi załącznik nr 4 do zarządzenia, na adres poczty elektronicznej osoby lub podmiotu albo na adres zamieszkania osoby lub adres podmiotu, które przedstawiły znaki pieniężne do wymiany oraz na adres poczty elektronicznej banku przyjmującego znaki pieniężne do wymiany.

3. Niewymienione przez Centralę NBP banknoty i ich fragmenty oraz monety i ich elementy (rdzeń i pierścień) podlegają zwrotowi na żądanie osoby albo podmiotu, które przedstawiły znaki pieniężne do wymiany.

4. W przypadku niewniesienia żądania, o którym mowa w ust. 3, w terminie 6 miesięcy od dnia sporządzenia informacji, o której mowa w ust. 2, niewymienione banknoty i ich fragmenty oraz monety i ich elementy (rdzeń i pierścień) podlegają zniszczeniu w Narodowym Banku Polskim.

§ 12. Traci moc zarządzenie nr 1/2003 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 15 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wymiany znaków pieniężnych, które wskutek zużycia lub uszkodzenia przestają być prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. Urz. NBP Nr 1, poz. 1 i z 2004 r. Nr 7, poz. 14).

§ 13. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 15 stycznia 2014 r.