Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 26 stycznia 2012 r., sygn. IV SA/Wr 574/11

 

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jolanta Sikorska ( spr.), Sędziowie Sędzia WSA Lidia Serwiniowska, Sędzia WSA Wanda Wiatkowska - lków, Protokolant Jolanta Pociejowska, po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 12 stycznia 2012 r. sprawy ze skargi K. E. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie ustalenia wysokości świadczenia nienależnie pobranego z tytułu zasiłku stałego i zobowiązanie do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia oddala skargę.

Uzasadnienie

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. - po rozpatrzeniu odwołania K. E., od decyzji Zastępcy Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w J. z dnia

[...] nr [...] w sprawie ustalenia wysokości świadczenia nienależnie pobranego w kwocie łącznej [...] zł z tytułu nienależnie pobranego w okresie od [...] do [...] zasiłku stałego, przyznanego na mocy decyzji nr [...] z dnia [...] zmienionej decyzją nr [...] z dnia [...] oraz nienależnie pobranego w okresie od

[...] do [...] zasiłku stałego przyznanego na mocy decyzji nr [...] z dnia [...] i zwrotu nienależnie pobranego świadczenia

w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o zwrocie stała się ostateczna - utrzymało

w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

W uzasadnieniu podało, ze decyzją z dnia [...] nr [...] działający z upoważnienia Burmistrza Miasta J., Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w J. orzekł o: 1) uchyleniu w całości decyzji własnej nr [...] z dnia [...] w sprawie przyznania skarżącej zasiłku stałego i składki na ubezpieczenie zdrowotne od dnia [...] do dnia [...], zmienionej decyzją nr [...] z dnia [...]

i odmówił przyznania zasiłku stałego i składki na ubezpieczenie zdrowotne od dnia

[...]; 2) uchyleniu w całości decyzji własnej nr [...] z dnia

[...] w sprawie przyznania stronie zasiłku stałego i składki na ubezpieczenie zdrowotne od dnia [...] do dnia [...] oraz odmówił przyznania zasiłku stałego oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne od dnia [...].

Na skutek odwołania wniesionego przez skarżącą Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. decyzją z dnia [...] nr [...] uchyliło zaskarżoną decyzję organu pierwszej instancji w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji.

W wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy organ pierwszej instancji decyzją z dnia [...] nr [...] orzekł w przedmiocie:

1) uchylenia z dniem [...] w całości swojej decyzji nr [...] z dnia [...] w sprawie przyznania stronie zasiłku stałego i składki na ubezpieczenie zdrowotne od dnia [...] do dnia [...], zmienionej decyzją nr [...] z dnia [...],

2) uchylenia w całości decyzji własnej nr [...] z dnia [...] w sprawie przyznania zasiłku stałego i składki na ubezpieczenie zdrowotne od dnia [...] do dnia [...].

W postępowaniu odwoławczym, wszczętym na skutek odwołania skarżącej, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. decyzją z dnia [...] nr [...] uchyliło decyzję organu pierwszej instancji i umorzyło postępowanie pierwszej instancji. Decyzja ta nie została zaskarżona do Sądu administracyjnego. Stała się więc prawomocna.

Następnie, po zawiadomieniu skarżącej o wszczęciu z urzędu postępowania, działający z upoważnienia Burmistrza Miasta J., Zastępca Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w J. wydał w niniejszej sprawie decyzję z dnia

[...] nr [...] w sprawie:

1) ustalenia wysokości świadczenia nienależnie pobranego w kwocie łącznej [...]

z tytułu:

a) nienależnie pobranego w okresie od [...] do [...] zasiłku stałego przyznanego na mocy decyzji nr [...] z dnia [...], zmienionej decyzją nr [...] z dnia [...];

b) nienależnie pobranego w okresie od [...] do [...] zasiłku stałego przyznanego na mocy decyzji nr [...] z dnia [...];

2) zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w terminie 14 dni od dnia, w którym niniejsza decyzja o zwrocie stała się ostateczna.

W uzasadnieniu decyzji organ pierwszej instancji podał, że zgodnie z art. 6 ust. 16 ustawy o pomocy społecznej świadczenie nienależne pobrane, to świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub nie poinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej. Organ wskazał, że na mocy decyzji nr [...] z dnia [...] przyznany został stronie zasiłek stały od dnia [...] do dnia [...] w kwocie 261 zł miesięcznie, zmienionej decyzją nr [...] z dnia [...] na kwotę 277 zł miesięcznie od dnia [...] do dnia [...]. Na mocy decyzji nr [...] z dnia [...] przyznany został stronie zasiłek stały od dnia [...] do dnia [...] w kwocie 277 zł miesięcznie.

Organ pierwszej instancji przytoczył treść przepisów ustawy o pomocy społecznej określających przesłanki, których spełnienie warunkuje prawo do zasiłku stałego. Organ wskazał, że w wyniku przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego oraz na podstawie dowodów zebranych w sprawie ustalono, że strona jest osobą samotnie gospodarującą,

o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Otrzymuje alimenty w wysokości 200 zł miesięcznie. Kwota ta stanowi bieżący dochód w rozumieniu art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej.

Na podstawie rodzinnego wywiadu środowiskowego, a także na podstawie oświadczeń i wyjaśnień strony oraz dowodów zebranych w sprawie organ pierwszej instancji ustalił różnicę w sytuacji dochodowej deklarowanej wcześniej przez stronę

i faktycznej sytuacji majątkowej. Ustalił, że strona posiada znaczne zasoby pieniężne, które przechowuje na lokatach bankowych, a którymi mogła dysponować po śmierci swojej matki, która nastąpiła w sierpniu 2006 r. Z wyjaśnień strony wynika, że pieniądze te zamierzała przeznaczyć na swojej utrzymanie "na starość", zgodnie z wolą rodziców.

O istnieniu zasobów finansowych strona wiedziała bezpośrednio od swojej matki.

Z informacji [...] Centrum Rozliczeniowe w L. oraz dokumentów dostarczonych przez stronę wynika, że skarżąca składała dyspozycje dotyczące operacji na rachunkach lokat bankowych, utrzymując środki finansowe na tych rachunkach w okresie korzystania ze świadczeń pomocy społecznej. Organ ustalił, że strona nadal jest posiadaczką czynnych lokat bankowych. Bank podał, że strona jest współwłaścicielką lokat, jednak

z uwagi na fakt tajemnicy bankowej i wycofania zgody na udzielanie organowi pierwszej instancji na temat konta bankowego, nie można uzyskać informacji, kto jest współwłaścicielem lokat. Z uwagi na to, że strona podała, że nie ma żadnej rodziny i osób bliskich, nie było prowadzone postępowanie spadkowe. Na dokumentach bankowych nie pojawia się żadne nazwisko osoby trzeciej. W tej sytuacji organ pierwszej instancji przyjął, że strona jest osobą uprawnioną do dysponowania wszystkimi środkami zgromadzonymi na rachunkach i kwoty te zostały uznane za jej zasoby. Organ pierwszej instancji ustalił należące do strony środki zgromadzone na rachunkach bankowych, których nie wypłacała, nawet w części.

Organ wskazał, że z art. 12 ustawy o pomocy społecznej wynika, iż w przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu, a sytuacją majątkową osoby lub rodziny, wskazującą, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia. Z przepisu tego wynika uzupełniająca funkcja pomocy społecznej. Pomoc ta nie powinna być udzielana, jeżeli osoba lub rodzina jest w stanie samodzielnie przezwyciężyć trudną sytuację życiową. Możliwość samodzielnego pokonania sytuacji kryzysowych zależy zwykle od posiadania odpowiednich środków finansowych, a ich brak jest powodem zwracania się o pomoc do instytucji publicznych. Przyznanie pomocy społecznej uzależnione jest od sytuacji majątkowej potencjalnego świadczeniobiorcy, w szczególności zaś od jego dochodów. Starając się o przyznanie wsparcia, należy udzielić pracownikowi socjalnemu istotnych wyjaśnień, w szczególności dotyczących posiadanego majątku. Zamożność nie może być powodem pozostawienia osoby lub rodziny bez pomocy i opieki, jednak świadczenia pieniężne na zaspokojenie podstawowych potrzeb nie przysługują. W ocenie organu pomocy społecznej, w przypadku strony niespełniona jest przesłanka kryterium dochodowego uprawniająca do przyznania zasiłku stałego.

Organ wskazał, ze zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Osoby ubiegające się

o pomoc społeczną zobowiązane są do wykorzystania przede wszystkim własnych środków, możliwości i uprawnień, przed złożeniem wniosku o przyznanie pomocy. Organ pierwszej instancji uznał, że strona nie wykorzystała własnych możliwości i zasobów w celu zaspokojenia swoich potrzeb, a takie postępowanie jest przykładem rażącego niewykorzystywania własnych możliwości i uprawnień w celu zaspokojenia swoich niezbędnych potrzeb. Nie było żadnych prawnych przeszkód, aby strona samodzielnie zaspokajała swoje podstawowe potrzeby przy pomocy chociażby części środków zgromadzonych na lokatach, bez korzystania ze świadczeń pieniężnych pomocy społecznej w tym okresie.

Organ wskazał, że zgodnie z art. 98 ustawy o pomocy społecznej, świadczenia nienależnie pobrane podlegają zwrotowi od osoby lub rodziny korzystającej ze świadczeń

z pomocy społecznej, niezależnie od dochodu rodziny. W myśl art. 109 w/w ustawy, osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej, dochodowej

i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń. Jednak o zmianie swojej sytuacji materialno-dochodowej strona nie poinformowała organu pomocy społecznej.

Stosownie do art. 104 ust. 1 ustawy, należności z tytułu wydatków na świadczenia

z pomocy społecznej, z tytułu opłat określonych przepisami ustawy o pomocy społecznej oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń podlegają ściągnięciu w trybie przepisów

o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Stosownie do art. 104 ust. 3 ustawy, wysokość należności podlegających zwrotowi oraz termin zwrotu tej należności ustala się w drodze decyzji administracyjnej.

Organ pierwszej instancji przytoczył też treść art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej i rozważył zasadność udzielenia stronie ulgi w zakresie zwrotu nienależnie pobranego zasiłku stałego. Organ wskazał, że jak wynika z akt sprawy, zasiłek stały został stronie faktycznie wypłacony w dniu [...] w wysokości 261 zł, a następnie poczynając od [...] do [...] w kwotach po 277 zł miesięcznie. Łącznie wypłacono stronie z tytułu zasiłku stałego w w/w okresie kwotę [...]zł.

Na podstawie rodzinnego wywiadu środowiskowego przeprowadzonego w dniu

[...] ustalono, że obecnie strona utrzymuje się z alimentów od byłego męża

w wysokości 200 zł miesięcznie i posiadanych oszczędności.

W ocenie organu, w stanie faktycznym i prawnym sprawy, z uwagi na posiadane przez stronę zasoby, których wysokość wielokrotnie przekracza ustawowe kryterium dochodowe, pobrany zasiłek stały w okresie od [...] do [...] nie przysługiwał, a wypłacony stanowi świadczenie nienależnie pobrane i podlega zwrotowi.

W odwołaniu skarżąca zakwestionowała nie tylko decyzję wydaną w niniejszej sprawie, ale także sześć innych decyzji wydanych w jej sprawie przez organ pierwszej instancji. Domagała się ich uchylenia i umorzenia postępowania.

Podniosła, że organ pierwszej instancji, rozpoznając po raz trzeci jej sprawę

o przyznaniu pomocy społecznej w formie różnego rodzaju zasiłków w okresie od

[...] do chwili obecnej, po raz kolejny uchylił swoje poprzednie decyzje w tej sprawie i nakazał jej zwrot rzekomo nienależnie przyznanych zasiłków, z uwagi na to, że po śmierci jej matki, co miało miejsce 12 sierpnia 2006 r., odziedziczyła oszczędności

w kwocie ponad 100 tysięcy złotych, co dało podstawę do przyjęcia przez organ pomocowy, że przyznane jej uprzednio zasiłki były świadczeniem nienależnym, podlegającym zwrotowi.

Zarzuciła, że decyzje zapadły po dwukrotnym uchyleniu poprzednich decyzji organu pierwszej instancji w tej sprawie przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze

w L., które w zakresie niektórych przyznanych jej zasiłków postępowanie umorzyło stwierdzając, że decyzja jest ostateczna. Dotyczyło to m. in. zasiłków celowych na pokrycie kosztów leczenia, zakupu żywności, zaspokojenia innych potrzeb życiowych, zasiłku stałego, składki na ubezpieczenie itd. Są to decyzje Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] o numerach: [...], [...] i [...]. W pozostałych przypadkach Samorządowe Kolegium Odwoławcze uchyliło decyzje organu pierwszej instancji

i przekazało sprawę do ponownego rozpoznania, a w części decyzje organu pierwszej instancji zostały utrzymane w mocy. Podniosła, że w decyzjach zarówno umarzających postępowanie w sprawie, jak i w decyzjach przekazujących sprawy do ponownego rozpoznania Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło, że organ pierwszej instancji nie mógł zmieniać swoich pierwotnych decyzji o przyznaniu świadczeń z mocą wsteczną (ex tunc) i że takie działania organu pierwszej instancji były możliwe jedynie ze skutkiem na przyszłość, z czym, jak podała, nie bez trudu, ale się pogodziła.

Podniosła, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło również, że decyzje w sprawie ewentualnie nienależnie pobranych świadczeń z opieki społecznej mają charakter uznaniowy, co oznacza, że nawet w przypadku, jeżeli niesłusznie przyznano jej pewne zasiłki, za co nie ponosi winy, bo niczego nie ukrywała przed organem pomocowym, to organ pierwszej instancji winien rozważyć, czy w jej sytuacji życiowej i zdrowotnej rozsądnym było zobowiązanie jej do zwrotu tej pomocy w pełnej wysokości, skoro przyznaną pomoc wykorzystała zgodnie z jej przeznaczeniem, tj. wykupiła leki, zapłaciła składki na ZUS, skonsumowała posiłki, itd.

Strona stwierdziła, że organ pierwszej instancji okazał się bezduszny i okoliczności tych nie uwzględnił. Nie wziął pod uwagę także tego, że jest ona osobą samotną,

z ograniczoną zdolnością do pracy, chorą psychicznie, z wieloma schorzeniami, z powodu których musi się leczyć, co pochłania wiele środków finansowych. Jej stan zdrowia ulega stałemu pogorszeniu, co w jej ocenie jest także spowodowane przez organ pomocowy, który nie dostrzega jej prawdziwego nieszczęścia. Skarżąca podniosła, że jeżeli okazało się, że organ pomocowy popełnił błędy i naruszył obowiązujące przepisy prawa, co stwierdziło Samorządowe Kolegium Odwoławcze, to na skutek jej odwołań zastosował inne przepisy, również niekorzystne dla niej.

Skarżąca podniosła, że jest u kresu wytrzymałości psychicznej, nie ma znikąd pomocy. Tę, która otrzymywała z opieki społecznej zabrano jej, choć nadal opieki tej potrzebuje i jeszcze żąda się od niej zwrotu świadczeń za lata ubiegłe. W ocenie skarżącej, takie postępowanie organu pomocy jest nieludzkie i bezduszne, a decyzje, od których się odwołuje są niesłuszne, niesprawiedliwe i niezgodne z prawem, w związku

z czym wnosi o ich uchylenie i umorzenie postępowania w sprawie.

Strona stwierdziła, że była uczciwa całe życie, niczego nie ukrywała, także oszczędności, jakie uzyskała po śmierci swojej matki, o które nikt jej wcześniej nie pytał. Kiedy ją o to zapytano po raz pierwszy, od razu przyznała, że takie oszczędności posiada

i nikogo nie oszukiwała. Pomimo tego organ przyznał jej pomoc, a teraz żąda zwrotu, co jest dla niej niezrozumiałe. Podniosła, że skoro organ pomocy uznał, że uzyskana przez nią pomoc była świadczeniem nienależnym, za co nie ponosi winy, ponieważ pomocy tej rzeczywiście potrzebowała, i skoro zwrot tej pomocy w świetle przepisów prawa ma charakter uznaniowy, to z jakich względów, wbrew zaleceniom Samorządowego Kolegium Odwoławczego, nie rozważył, czy w jej wyjątkowo trudnej sytuacji życiowej nie jest słusznym, by pozbawić jej na przyszłość niektórych świadczeń z tytułu pomocy społecznej, ale równocześnie nie żądać zwrotu pomocy już uzyskanej.

Skarżąca podała również, że nie może zgodzić się z decyzją organu pomocy, który wznowił postępowanie w sprawie decyzji prawomocnych i ostatecznych, chociaż przed ich wydaniem znał jej sytuację życiową i materialną. W jej ocenie, nie zaistniały żadne nowe okoliczności, które uzasadniałyby wznowienie dotychczasowych postępowań, w których zapadły decyzje przyznające jej świadczenia.

Po rozpatrzeniu powyższego odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze

w L. przywołaną na wstępie zaskarżoną decyzją z dnia [...] nr [...] utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

Wskazało, że podstawą do orzekania w sprawie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z pomocy społecznej są przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r., nr 175, poz. 1362 ze zm.), zwanej dalej ustawą.

Zgodnie z art. 98 ustawy, świadczenia nienależnie pobrane podlegają zwrotowi od osoby lub rodziny korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej, niezależnie od dochodu rodziny. Art. 104 ust. 4 stosuje się odpowiednio. Przepis art. 104 ust. 1 ustawy stanowi, że należności z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej, z tytułu opłat określonych przepisami ustawy oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zgodnie zaś z art. 104 ust. 3 ustawy, wysokość należności, o których mowa w ust. 1, podlegających zwrotowi oraz terminy ich zwrotu ustala się w drodze decyzji administracyjnej. Natomiast w myśl art. 104 ust. 4 ustawy, w przypadkach szczególnie uzasadnionych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie,

z tytułu opłat określonych w ustawie oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy, właściwy organ, który wydał decyzję w sprawie zwrotu należności, o których mowa w ust. 1, na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej, może odstąpić od żądania takiego zwrotu, umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty.

Świadczeniem nienależnie pobranym - w rozumieniu art. 6 pkt 16 ustawy - jest świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie przedstawionych nieprawdziwych informacji lub niepoinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej.

Z treści przepisów ustawy o pomocy społecznej określających przesłanki warunkujące prawo do zasiłku stałego wynika, że świadczenie to przysługuje, gdy spełnione jest kryterium dochodowe. Zasiłek stały dla osoby samotnie gospodarującej ustala się w wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby (art. 37 ust. 2 pkt 1 ustawy). Kryterium dochodowe dla strony, która jest osobą samotnie gospodarującą, do 30 września 2006 r. wynosiło 461,00 zł, a począwszy od 1 października 2006 r. - 477,00 zł.

Organ wskazał, że zasiłek stały był stronie wypłacany z uwagi na fakt, że jej dochód nie przekraczał kryterium dochodowego. Jednakże prawo do zasiłku stałego uzależnione jest również od spełniania przesłanek wynikających z przepisów ustawy o pomocy społecznej ustalających zasady ogólne obowiązujące w sprawach rozpatrywanych na podstawie tej ustawy. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy, pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Cytowany przepis określa najistotniejsze cechy pomocy społecznej. Organ odwoławczy wskazał, że w art. 2 ust. 1 ustawy zawarta jest jedna z konstytucyjnych zasad pomocy społecznej, t.j. zasada pomocniczości (subsydiarności). Treść zasady pomocniczości, kształtowana przez prawne uregulowania, odwołuje się do samodzielności obywateli i wspólnot w realizowaniu zadań publicznych. Państwo powinno wspomagać jednostki, rodziny, grupy i nie powinno przejmować zadań, które mogą one samodzielnie wykonywać. Ingerencja państwa lub większych wspólnot powinna zaś następować tylko w przypadku, gdy zadania przekraczają możliwości jednostki czy małej wspólnoty.

Zgodnie z art. 12 ustawy, w przypadku stwierdzonych przez pracownika socjalnego dysproporcji między udokumentowaną wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby lub rodziny wskazującą, że osoba ta lub rodzina jest w stanie przezwyciężyć trudną sytuację życiową, wykorzystując własne zasoby majątkowe, w szczególności w przypadku posiadania znacznych zasobów finansowych, wartościowych przedmiotów majątkowych lub nieruchomości, można odmówić przyznania świadczenia.

Organ wskazał, że z akt przedmiotowej sprawy wynika, że skarżąca od sierpnia 2006 r. posiada znaczne zasoby finansowe, ale faktu tego nie ujawniła organowi pomocy społecznej. Strona po śmierci matki rozporządzała tymi zasobami pieniężnymi, likwidując lokaty bankowe i zakładając nowe. Analiza wyjaśnień strony, jak też informacji zawartych w dokumentach sporządzonych przez bank prowadzi zdaniem organu II instancji do wniosku, że strona będąc współwłaścicielem w/w lokat mogła po śmierci swojej matki swobodnie dysponować zgromadzonymi na nich środkami pieniężnymi.

Podkreślono, że strona w odwołaniu, jak też w toku całego postępowania nie kwestionowała ustaleń organu pierwszej instancji odnośnie posiadania przez nią znacznych zasobów pieniężnych w kwocie ponad 100 tysięcy złotych. W odwołaniu wskazuje powody niekorzystania przez nią z tych środków w czasie, gdy ubiegała się

o przyznanie jej świadczeń z pomocy społecznej.

Posiadanie przez stronę znacznych zasobów finansowych jest zdaniem organu odwoławczego okolicznością, która przesądza o braku podstaw do korzystania przez nią ze świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, a więc również zasiłku stałego. W takim przypadku nie ma bowiem żadnych podstaw, na gruncie ustawy o pomocy społecznej, aby była wspierana ze środków pomocy społecznej w sytuacji, gdy ma możliwości zaspokojenie swoich potrzeb we własnym zakresie. Zatem, poczynając od września 2009 r. strona nie spełniała przesłanek do uzyskania pomocy w formie zasiłku stałego.

Organ odwoławczy dodał, że nie kwestionuje przy tym podnoszonych przez stronę okoliczności dotyczących jej trudnej sytuacji zdrowotnej i rodzinnej, czy faktu, że matka mówiła jej, że pieniądze te ma wybrać, kiedy będzie wymagała opieki lub kiedy być może znajdzie się w zakładzie opiekuńczym, za który będzie płaciła. Okoliczności te jednak nie uzasadniają w ocenie organu odwoławczego jednoczesnego korzystania ze środków pomocy społecznej i nie korzystania z posiadanych zasobów pieniężnych.

Organ podkreślił, że dokumentacja sprawy wskazuje, że strona ubiegając się

o przyznanie świadczeń przedstawiała nieprawdziwe informacje. W składanych wnioskach o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej podawała, że brakuje jej na najpilniejsze potrzeby. Stwierdzała, że znajduje się w "trudnej", "ciężkiej", "bardzo ciężkiej" sytuacji finansowej, w związku z czym nie jest w stanie samodzielnie pokryć kosztów zakupu leków, posiłków, malowania, zakupu odzieży i zaspokojenia innych potrzeb, podczas gdy nie było to prawdą. Strona nie informowała pracownika socjalnego o posiadanych zasobach pieniężnych, tym samym udzielała nieprawdziwych informacji o swojej sytuacji.

Mając na uwadze treść składanych przez stronę wniosków organ uznał, że nie znajdują uzasadnienia twierdzenia strony, że nie wprowadziła organu w błąd, ani nie udzielała nieprawdziwych informacji co do swojej sytuacji materialnej i życiowej. W ocenie organu odwoławczego, także fakt wycofania w banku zgody na udzielanie organowi pierwszej instancji informacji na temat posiadanych zasobów finansowych świadczy

o postawie strony, która w dalszym ciągu, w toku postępowania wyjaśniającego, usiłuje zataić wysokość posiadanych zasobów pieniężnych.

Powyższe zdaniem organu odwoławczego dowodzi, że zaistniała podstawa do stwierdzenia, że strona nienależnie pobrała zasiłek stały począwszy od [...] do [...] na podstawie decyzji nr [...] z dnia [...], (a nie jak błędnie podał organ I instancji - z dnia [...]), zmienionej decyzją nr [...] z dnia [...] oraz decyzji nr [...] z dnia [...].

Organ odwoławczy dodał, że nie było uzasadnione rozważanie w zaskarżonej decyzji dotyczące odstąpienia od obowiązku zwrotu przez stronę nienależnie pobranych świadczeń. Z art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej (po nowelizacji, która weszła

w życie z dniem 31 marca 2010r.) wynika, że: "właściwy organ, który wydał decyzję

w sprawie zwrotu należności (...) może odstąpić od żądania takiego zwrotu", co oznacza, że przepis ten może być stosowany wówczas, gdy w obrocie prawnym istnieje już decyzja w sprawie zwrotu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej, wydana na podstawie art. 104 ust. 3 tej ustawy. Kolegium podało, że stanowisko to znajduje potwierdzenie

w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 grudnia 2008 r. sygn. akt I OSK 18/08 (lex nr 518225), w którym Sąd ten rozważał podobny problem interpretacyjny, dotyczący jednoczesnego orzekania w sprawie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych oraz ich umarzania.

Kolegium zauważyło, że organ pierwszej instancji nie wyjaśnił, jakie okoliczności sprawy wziął pod uwagę, ustalając termin zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Mając jednak na uwadze fakt, że strona posiada znaczne zasoby finansowe, Kolegium uznało, że został on ustalony prawidłowo i nie ma podstaw do jego ewentualnej zmiany.

Odnosząc się do argumentacji strony dotyczącej zasadności pobierania przez nią świadczeń Kolegium zauważyło, że odwołująca się powinna mieć świadomość, że korzystając z pomocy społecznej w sytuacji, gdy mogła sama zabezpieczać swoje potrzeby, pozbawiała tej pomocy inne osoby, które faktycznie potrzebowały wsparcia ze środków pomocy społecznej z uwagi na brak własnych zasobów i możliwości. Podkreślono, że środki pomocy społecznej, jakimi dysponują organy pomocy społecznej, są ograniczone. Organ pomocy nie może rozdzielić między potrzebujących więcej środków niż sam otrzymał. Są one niewystarczające na zaspokojenie często nawet najbardziej uzasadnionych potrzeb osób znajdujących się w trudnych sytuacjach życiowych.

Mając powyższe na uwadze, orzekło jak w zaskarżonej decyzji.

W skardze na powyższą decyzję skarżąca podtrzymała zarzuty zawarte

w odwołaniu, domagając się uchylenia wydanych decyzji i umorzenia postępowania. Podniosła, że wydane w sprawie decyzje naruszają prawo i są dla niej krzywdzące.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

W zawiązku z zawartym w skardze wnioskiem o uchylenie zaskarżonych decyzji

i umorzenie postępowania zauważyć należy, że zgodnie z art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Stosownie zaś do treści art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270 ze zm.) - dalej p.p.s.a., sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki przewidziane

w ustawie.

Z powołanych przepisów wynika, że Sąd bada legalność zaskarżonej decyzji, a więc czy jest ona zgodna z prawem materialnym określającym prawa i obowiązki stron oraz

z prawem procesowym, regulującym postępowanie przed organami administracji publicznej. Dokonując oceny pod wskazanym kątem Sąd nie stwierdził, aby zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu pierwszej instancji wydane zostały

z uchybieniami.

Zauważyć należy, że zaskarżone decyzje poprzedziła decyzja SKO w L.

z dnia [...] nr [...], którą organ ten uchylił decyzję organu pierwszej instancji z dnia [...] nr [...] uchylającą wymienione na wstępie decyzje własne organu pierwszej instancji przyznające stronie zasiłek stały za podany okres i umorzył postępowanie pierwszej instancji.

W uzasadnieniu decyzji SKO wskazało, że niedopuszczalna jest zmiana bądź uchylenie decyzji z mocą wsteczną, na podstawie art. 106 ust. 5 ustawy o pomocy społecznej albowiem decyzja podjęta na tej podstawie ma charakter konstytutywny, może wywierać skutek ex nunc. Tymczasem zasiłek stały wynikający z uchylonych przez organ

I instancji decyzji został już wypłacony i nie jest możliwe dochodzenie jego zwrotu za okres miniony. Według SKO, w takim przypadku możliwe jest przeprowadzenie przez organ pierwszej instancji odrębnego postępowania mającego na celu ustalenie, czy świadczenie zostało pobrane nienależnie, a zatem ustalenie, czy zachodzą przesłanki określone w art. 6 pkt 16 ustawy. Rozważania powyższe zostały oparte na poglądach prezentowanych

w orzecznictwie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok WSA w Warszawie z dnia 18 marca 2010 r. sygn. akt I SA/Wa 43/10, wyroki NSA: z dnia 11 sierpnia 2010 r., sygn. akt I OSK 654/10 i z dnia 11 marca 2010 r., sygn. akt I OSK 1554/09). Wyroki powyższe dopuszczają możliwość pozostawienia w obrocie prawnym decyzji przyznających prawo do świadczeń. Późniejsza decyzja w przedmiocie udzielenia nienależnego świadczenia jest podstawą do ustalenia jego wysokości a następnie określenia terminu zwrotu.

Podstawę materialnoprawną zaskarżonych decyzji stanowi między innymi art. 6 pkt 16 ustawy o pomocy społecznej. Stosownie do powyższego przepisu prawa, świadczenie nienależnie pobrane to świadczenie pieniężne uzyskane na podstawie nieprawdziwych informacji lub niepoinformowania o zmianie sytuacji materialnej lub osobistej.

Świadczenia pobrane przez skarżącą będące przedmiotem rozważań, to jak wynika z decyzji organu pierwszej instancji, zasiłek stały przyznany skarżącej na podstawie art. 37 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej na okres od dnia [...] do [...] i na okres od dnia [...] do [...].

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy prawo do świadczeń z pomocy społecznej - na zasadach ogólnych przysługuje osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza - do 30 września 2006 r. 461 zł miesięcznie, od 1 października 2006 r. 475 zł miesięcznie. Natomiast stosownie do treści art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej - za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu, z miesiąca w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszającą miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych: składki na ubezpieczenia zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu

w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach, kwoty alimentów świadczonych na rzecz innych osób. Ponadto w myśl art. 8 ust. 4 powołanej ustawy, do dochodu ustalanego zgodnie z ust. 3 nie zalicza się: jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego, zasiłku celowego, pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny przyznanej na podstawie przepisów o systemie oświaty; wartości świadczenia w naturze przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych.

Wnioskodawczyni w toku prowadzonych postępowań w sprawie przyznania zasiłku stałego na okres, którego postępowanie dotyczy, wykazywała jako swój dochód jedną pozycję - alimenty od męża w kwocie 200 zł miesięcznie. Po śmierci swojej matki nigdy nie ujawniła i nie wskazała oszczędności znajdujących się na koncie bankowym, które odziedziczyła. Niesporną okolicznością jest, że matka skarżącej zmarła w sierpniu 2006 r.

i po niej wnioskodawczyni odziedziczyła oszczędności w kwocie ponad 100 tysięcy złotych. O istnieniu tych zasobów skarżąca wiedziała bezpośrednio od matki, co sama przyznała. Fakt posiadania przez skarżącą zasobów pieniężnych w kwocie ponad 100 tysięcy złotych potwierdzają znajdujące się w aktach sprawy informacje uzyskane z [...] Centrum Rozliczeniowe w L. oraz dokumenty dostarczone przez samą skarżącą, dotyczące składanych przez nią dyspozycji odnośnie operacji na rachunkach lokat bankowych

w okresie korzystania ze świadczeń pomocy społecznej. Niespornym także jest, że skarżąca jest nadal posiadaczką czynnych lokat bankowych. Brak jest pewności,

w związku z brakiem zgody skarżącej na ujawnienie przez organy kont bankowych informacji co do wysokości zgromadzonej kwoty i wycofania uprzednio udzielonej zgody

w tym zakresie. Na podstawie informacji uzyskanej uprzednio (przed cofnięciem zgody w tym zakresie) z banku organy ustaliły, że kwota, którą dysponuje skarżąca, to kwota ponad 100 000 zł. Skarżąca nie zaprzeczyła powyższym ustaleniom. Wskazane wyżej,

a niekwestionowane przez skarżącą prawidłowe ustalenia poczynione w sprawie przez organy decyzyjne dają podstawę do przyjęcia, że w okresie pobierania zasiłku celowego, poczynając od [...], skarżąca posiadała zgromadzone na lokatach bankowych oszczędności w kwocie ponad 100 000 zł, rozporządzała nimi, likwidując istniejące zakładając nowe, ale faktu tego nie ujawniła organom pomocy społecznej.

W ocenie Sądu przedstawiona wyżej ustawowa definicja dochodu - jako sumy miesięcznych przychodów bez względu na tytuł i źródło uzyskania, daje podstawę do uznania, że są nimi również oszczędności zgromadzone na koncie. Tak obliczony dochód przekracza, co jest oczywiste, kryterium dochodowe uzasadniające przyznanie świadczeń z pomocy społecznej w postaci zasiłku stałego.

Zgodzić się należy z organami, że opisaną sytuację można ocenić przez pryzmat art. 12 ustawy o pomocy społecznej i uznać, że nastąpiła dysproporcja między udokumentowaną kwotą dochodu, a sytuacją majątkową osoby. Zgodzić się należy również z organem, który podkreśla wynikającą z art. 2 ustawy o pomocy społecznej pomocniczą rolą państwa w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb beneficjentów. Niewątpliwie posiadane przez skarżącą środki zaspokoiłyby potrzeby skarżącej bez konieczności zwracania się przez nią do organów pomocy społecznej o przyznanie zasiłku stałego.

Reasumując powyższe wywody należy stwierdzić, że wskazane niesporne okoliczności faktyczne oraz powołane przepisy ustawy o pomocy społecznej dają podstawy do uznania, że gdyby organy miały wiedzę o opisanych oszczędnościach nie przyznałyby skarżącej zasiłków celowych. Nie przysługiwały one z uwagi na dochody i stan majątkowy zainteresowanej - art. 37 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 w związku z art. 8 ustawy i art. 12.

W tych okolicznościach należy uznać, że nieprawdziwe informacje to każde informacje niepełne, nie ujawniające wszystkich aktywów majątkowych. Dodać należy, że nieprawdziwe informacje skarżąca podawała nie tylko we wniosku o przyznanie zasiłku stałego ale również we wnioskach o przyznanie zasiłków celowych, informują organ, że brakuje jej na najpilniejsze potrzeby, że znajduje się w trudnej lub bardzo trudnej sytuacji finansowej. Ponadto, jak to już wyżej ustalono, po śmierci swojej matki nie poinformowała organu pomocy społecznej o odziedziczeniu po niej zasobów pieniężnych zgromadzonych na lokatach bankowych, w kwocie ponad 100 tysięcy złotych mimo, że w decyzjach przyznających skarżącej zasiłek stały była pouczana o obowiązku informowania organu

o każdej zmianie swojej sytuacji majątkowej.

Skoro zatem na skutek nieprawdziwych - niepełnych informacji oraz niezgodnych

z prawdą, skarżąca uzyskała zasiłek stały w okresie, którego postępowanie dotyczy, to otrzymane przez nią z tego tytułu świadczenia należało uznać za świadczenia nienależnie pobrane, jak to trafnie przyjęły organy orzekające w sprawie. Ich wysokość to łączna kwota [...] zł, która wynika z sumowania kwot zasiłku stałego wypłaconego za okres od

[...] do [...] oraz za okres od [...] do [...], przyznanych na podstawie decyzji wskazanych w decyzji zaskarżonej.

Zauważyć należy, że zgodnie z art. 98 ustawy, świadczenia nienależnie pobrane podlegając zwrotowi, niezależnie od dochodu rodziny. Zgodnie z art. 104 ust. 3 wysokość nienależnie pobranych świadczeń oraz terminy ich zwrotu ustala się w drodze decyzji administracyjnej.

Odnosząc się do zarzutów skargi należy wyjaśnić, że przy wydawaniu wyroku Sąd administracyjny nie może kierować się zasadami słuszności, sprawiedliwości, czy zasadami współżycia społecznego. Zgodnie z przepisami powoływanymi na wstępie rozważań, Sąd bada ocenia zaskarżone do niego decyzje administracyjne pod względem zgodności z przepisami prawa materialnego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia sprawy oraz mającymi zastosowanie w sprawie przepisami postępowania.

Dodać należy, że argumenty powołane przez skarżącą, a dotyczące jej stanu zdrowia, stanu rodzinnego i możliwości finansowych mogą być oceniane i mieć znaczenie o ile skarżąca po uprawomocnieniu się wyroku w takim kształcie w jakim ogłoszono, wystąpi z wnioskiem opartym na art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej wnosząc od odstąpienie przez organ od żądania zwrotu należności, o których mowa w ust. 1, to jest w tym przypadku świadczeń nienależnie pobranych, umorzenie kwoty nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części lub odroczenie termin płatności albo rozłożenie ich na raty.

Nie jest również zasadny zarzut skargi, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze

w L. uchyliło decyzje organów I instancji i umorzyło postępowanie tego organu,

z czego wynika, że są one ostateczne w związku z czym nie może być ponownie rozpoznawana sprawa nienależnie pobranych świadczeń. W wstępnej części rozważań Sądu opisano wydaną w sprawie poprzedzającej niniejszą sprawę decyzję SKO z dnia

[...] nr [...]. Wydając powyższą decyzją organ II instancji wskazał w jej uzasadnieniu, co już wcześniej wyjaśniono, że niedopuszczalna jest zmiana, bądź uchylenie decyzji z mocą wsteczną, na podstawie art. 106 ust. 5 ustawy

\o pomocy społecznej albowiem decyzja podjęta na tej podstawie ma charakter konstytutywny, może wywierać skutek ex nunc. Tymczasem zasiłek stały wynikający

z uchylonych przez organ I instancji decyzji został już wypłacony i nie jest możliwe dochodzenie jego zwrotu za okres miniony. Według SKO, w takim przypadku możliwe jest przeprowadzenie przez organ pierwszej instancji odrębnego postępowania mającego na celu ustalenie, czy świadczenie zostało pobrane nienależnie, a zatem ustalenie, czy zachodzą przesłanki określone w art. 6 pkt 16 ustawy. Takie postępowanie odrębne zostało przeprowadzone w niniejszej sprawie, w którym w sposób należyty i prawidłowy ustalono, czy świadczenie pobrane przez skarżącą w okresie, którego postępowanie dotyczy, zostało pobrane nienależnie, a więc ustalenie, czy zachodzą przesłanki określone w art. 6 pkt 16 ustawy.

W świetle powyższego decyzje zaskarżonej treści uznać należy za prawidłowe. Nie naruszają one bowiem prawa w stopniu uzasadniającym ich wyeliminowanie z obrotu prawnego .Skarga zatem jako pozbawiona uzasadnionych podstaw podlegała oddaleniu, co orzeczono na podstawie art. 151 p.p.s.a.

Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/