Wyrok WSA w Krakowie z dnia 12 października 2022 r., sygn. II SA/Kr 784/22

Wodne prawo

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie: Przewodniczący: Sędzia WSA Monika Niedźwiedź Sędziowie: WSA Agnieszka Nawara – Dubiel WSA Mirosław Bator (spr.) po rozpoznaniu w dniu 12 października 2022 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy ze skargi G. T. i M. T. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie z dnia 28 kwietnia 2022 r. nr SKO.PW/4171/39/2022 w przedmiocie odmowy nakazania przywrócenia stanu poprzedniego lub wykonania urządzeń zapobiegających szkodom 1/ uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji; 2/ zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie na rzecz G. T. i M. T. kwotę 300 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania

Uzasadnienie

Wójt Gminy W. decyzją z dnia 3 lutego 2022 r. nr BRGK.633.10.2015.MK działając na podstawie art. art. 29 ust. 1 pkt 1 i ust. 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne w związku z art. 545 ust. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne oraz zgodnie z art. 104 § 1 i 2 i art. 107 § 1 i 3 K.p.a.

w pkt 1 odmówił nakazania M. i W. M. przywrócenia stanu poprzedniego na działce nr [...] w K. polegającego na likwidacji podwyższonego muru ogrodzeniowego wzdłuż granicy z działką nr [...] w L.;

w pkt 2 odmówił nakazania G. i M. T. przywrócenia stanu

poprzedniego na działce nr [...] w K. polegającego na likwidacji podwyższonego muru ogrodzeniowego wzdłuż granicy z działką nr [...] w L. oraz likwidacji rowu wzdłuż granicy działek nr [...] i [...] w K. z działką nr [...] w L.;

w pkt 3 odmówił nakazania H. U. likwidacji rowu przez działkę nr [...] w L., kierującego wodę w kierunku granicy działek nr [...] i [...] w K..

W uzasadnieniu organ wskazał, że działki ewidencyjne nr [...] w L. oraz nr [...], [...], [...], [...] w K. usytuowane są na stoku o nachyleniu terenu w kierunku północno-wschodnim. Działki nr [...], [...], [...], [...] są usytuowane poniżej działki nr [...]. Przez działkę nr [...] przebiega linia ściekowa czyli szeroki nawodniony pas gruntu, którym następowała migracja wód powierzchniowych o kierunku spływu z zachodu na wschód. Źródliskiem opisywanej linii ściekowej są tereny leśne znajdujące się około 800 m w górę stoku od spornego obszaru. W dalszej kolejności przepływa ona przez grunty rolne i budowlane i jest na tym obszarze dodatkowo zasilana wodami opadowymi. Na działce nr [...] tuż przy zachodniej granicy woda płynie nieregularnym głębokim rowem, który następnie wypłyca się a woda rozlewa się na tej nieruchomości w pasie szerokości kilku metrów, w kierunku działek nr [...] i [...]. Od strony północnej pas rozlewiska na działce nr [...] jest ograniczony niewielkim uskokiem, który uniemożliwia szersze rozproszenie wód i ich migrację z odchyleniem poprzecznym w kierunku północnym. Pas gruntu na działce nr [...], w którym następuje migracja wód opadowych jest silnie nawodniony na całej długości co świadczy o stałym zasilaniu opisywanego obszaru wodami opadowymi i gruntowymi. Poprzez działkę [...] wody powierzchniowe dopływają do granicy z działkami [...] i [...] w rejonie trój miedzy tych trzech nieruchomości gdzie jest zlokalizowany wlot kanalizacji deszczowej o średnicy rury 400 mm. Wlot kanalizacji, został usytuowany na głębokości 40 cm poniżej poziomu terenu, co umożliwia skuteczne odprowadzanie wód opadowych. Do wlotu doprowadzono rów przebiegający wzdłuż granicy działek nr [...] i [...] z działką nr [...] o głębokości odpowiadającej poziomowi posadowienia rury średnicy 400 mm. Po stronie północnej od wlotu kanalizacji deszczowej rozpoczyna się rów przebiegający pomiędzy działkami [...] i [...] a działką nr [...]. Przedmiotowy rów mimo, że na początkowym odcinku jest niekonserwowany i wypłycony to od strony działek nr [...] i [...] jest dodatkowo odgrodzony murkiem ogrodzeniowym o wysokości od kilkudziesięciu do kilkunastu centymetrów, który stanowi dodatkową barierę przed spływem wód w kierunku wschodnim. Między wlotem kanalizacji deszczowej a rowem po stronie północnej istnieje przegroda wykonana z gruntu rodzimego, worków z piaskiem oraz z pustaków, której górna krawędź odpowiada górnej krawędzi rury 400 mm. Zastosowanie opisanej przegrody spowodowało skierowanie wód opadowych płynących pasem działki nr [...] do kanalizacji deszczowej, jednak w przypadku spływu o wartości większej niż przepustowość rury kanalizacyjnej istnieje możliwość odprowadzenia nadmiaru wód opadowych rowem wzdłuż granicy działek [...] i [...] z działką nr [...]. Co istotne takie rozwiązanie będzie funkcjonowało bez jakiejkolwiek szkody dla nieruchomości będących przedmiotem postępowania. Regulacje art 29 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (odnoszą się do sytuacji, gdy na skutek działania lub zaniechania właściciela gruntu doszło do naruszenia naturalnych stosunków wodnych, przy czym musi być to naruszenie tego rodzaju, iż powoduje szkodę dla gruntów sąsiednich. Zgodnie z tym przepisem właściciel gruntu, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej, nie może: 1/ zmieniać stanu wody na gruncie, a zwłaszcza kierunku odpływu znajdującej się na jego gruncie wody opadowej, ani kierunku odpływu ze źródeł ze szkodą dla gruntów sąsiednich; 2/ odprowadzać wód oraz ścieków na grunty sąsiednie (art. 29 ust. 1 ustawy prawo wodne). Na właścicielu gruntu ciąży obowiązek usunięcia przeszkód oraz zmian w odpływie wody, powstałych na jego gruncie wskutek przypadku lub działania osób trzecich, ze szkodą dla gruntów sąsiednich (art. 29 ust. 2 ustawy prawo wodne). Jeżeli spowodowane działaniem lub zaniechaniem właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie, wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w drodze decyzji, nakazać właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom (art. 29 ust. 3 ustawy prawo wodne). Ustawa - Prawo wodne nie zawiera definicji zmiany stanu wody na gruncie. Jednakże analiza przepisu art. 29 ustawy prowadzi do wniosku, że spowodowanie przez właściciela zmiany stanu wody na gruncie - to takie działanie, które ingeruje w naturalny stan wody na danym terenie związanej z jego ukształtowaniem, warunkami przyrodniczymi i hydrologicznymi - i daje ona organom podstawę do zastosowania sankcji, o jakiej mowa w art. 29 ust. 3 ustawy. Działaniem takim jest między innymi wykonanie przeszkody w odpływie wody opadowej z terenów sąsiednich, np. zasypanie zagłębienia, którym dotychczas spływały wody opadowe z terenów wyżej położonych lub podwyższenie terenu uniemożliwiające spływ wody. Z treści przytoczonego przepisu wynika jednoznacznie, że zastosowanie sankcji przewidzianej w ust. 3 może mieć miejsce w przypadku stwierdzenia, iż zachodzi którakolwiek z okoliczności wymienionych w ust. l normy. Nałożenie obowiązku wynikającego z ust. 3 ustawy prawo wodne musi być zatem poprzedzone ustaleniem, że właściciel gruntu zmienił stan wody na gruncie, zwłaszcza kierunek odpływu wody opadowej, lub kierunek odpływu wody ze źródeł, bądź też że odprowadza wody lub ścieki na grunty sąsiednie. Ponadto, przepis art. 29 ust. 3 Prawa wodnego należy rozumieć w ten sposób, że sam fakt dokonania określonej zmiany na gruncie nie jest wystarczający do jego zastosowania. Konieczne jest ustalenie, że zmiana zmodyfikowała stan wody na gruncie powodując pogorszenie stosunków wodnych ze szkodą dla gruntów sąsiednich. Dla przypisania odpowiedzialności za szkodliwą zmianę stosunków wodnych niezbędne jest ustalenie związku przyczynowego między działaniem a szkodą. Mając na uwadze przeprowadzone postępowanie dowodowe organ uznaje, że stanem pierwotnym w przedmiotowej sprawie były stosunki wodne panujące około 2010 roku gdy na działce [...] w L. nie było rowu odprowadzającego w sposób skoncentrowany wody powierzchniowe w kierunku trójmiedzy działek [...], [...] i [...] Istniała natomiast linia ściekowa czyli szeroki nawodniony pas gruntu, którym następowała migracja wód powierzchniowych zarówno w kierunku działki nr [...] jak również [...]. W trakcie obfitych opadów deszczu woda płynąca w kierunku działki nr [...] była zbierana do rowu wzdłuż granicy działek [...] i [...], a następnie płynęła kanalizacją deszczową usytuowaną wzdłuż granicy działek [...] i [...] w kierunku drogi powiatowej. Z kolei woda opadowa spływająca w kierunku działki nr [...] zbierana była do rowu usytuowanego wzdłuż granicy działek [...] i [...] z działką nr [...], a w dalszej kolejności płynęła tym rowem w kierunku drogi powiatowej w rejon przystanku. Taki rozdział wód w stanie pierwotnym przyczyniał się do skutecznego odprowadzania wód z opisywanego terenu nawet w trakcie intensywnych opadów deszczu. W trakcie postępowania G. i M. T. twierdzili, że pierwotny spływ wody nie odbywał się wyżej wspomnianą linią ściekową, ale rowem do potoku znajdującego się po stronie północnej działki [...] W celu określenia stanu faktycznego w kwestii opisywanego spływu wód przesłuchano świadków zgłoszonych przez strony postępowania, którzy potwierdzili istnienie kilkadziesiąt lat temu przedmiotowego rowu do potoku po północnej stronie działki [...], jednak nie byli w stanie określić, czy łączył się on z pasem, którym obecnie następuje migracja wód po działce H. U.. Oględziny działki nr [...] w rejonie potoku nie potwierdziły istnienia wyrw lub śladów po istniejącym w przeszłości rowie, mimo iż jest to teren zadrzewiony o znacznym spadku terenu, co przyczynia się do utrwalenia form rzeźby terenu powstałych w wyniku działania wody. Z kolei biorąc pod uwagę ortofotomapy z lat 1997 i 2002 obrazujące opisywany teren (pozyskane z Wojewódzkiego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej) należy stwierdzić, że wyraźnie widoczna jest na nich obecnie istniejąca linia ściekowa w kierunku granicy działek nr [...], [...] i [...] natomiast nie jest widoczny zarys rowu od przedmiotowej linii ściekowej w kierunku potoku po północnej stronie działki nr [...]. Analizując przedmiotowe mapy można natomiast zauważyć zarys rowu wykonany wzdłuż granicy działek nr [...] i [...] w L. skierowany w stronę północno-wschodnią. W dalszej części przebiegu po działce nr [...] rów jest mniej widoczny jednak można stwierdzić jego przebieg w stronę zabudowań gospodarczych i drogi dojazdowej do tej nieruchomości. Zatem zgromadzona dokumentacja potwierdza istnienie rowu w północnej części działki nr [...], jednak nie potwierdza jego połączenia z linią ściekową znajdującą się w centralnej części przedmiotowej nieruchomości. Istotnym dla organu jest fakt, że ewentualne połączenie linii ściekowej i rowu mogło istnieć kilkadziesiąt lat temu natomiast po jego ewentualnym zaniechaniu przez kolejny znaczny okres czasu utrwalił się spływ wód linią ściekową w kierunku trójmiedzy działek nr [...], [...] i [...]. Biorąc pod uwagę wszystkie przytoczone argumenty, jak również fakt, że przed 2010 rokiem właściciele działek będących przedmiotem niniejszego postępowania administracyjnego nie prowadzili sporów w zakresie stosunków wodnych organ uznaje warunki wodne z tego okresu za stan pierwotny. Powyższe ustalenia są spójne zarówno ze zgromadzoną dokumentacją postępowania jak również z opiniami biegłych, którzy przedstawili swoje stanowiska w tym zakresie. Odnosząc się do ustalonego stanu pierwotnego należy stwierdzić, że na działce nr [...] pierwotnie zmianą stanu wody na gruncie było wykonanie rowu, który skoncentrował dotychczasowy rozproszony spływ wody. W wyniku koncentracji i ukierunkowania rowu bezpośrednio w stronę kanalizacji deszczowej woda w trakcie obfitych opadów przestała być odprowadzana w sposób rozproszony w dwóch kierunkach. Koncentracja spływu w rowie spowodowała zwiększenie prędkości wody a tym samym umożliwiła nanoszenie większej ilości rumoszu skalnego. Kamienie nanoszone przez wodę powodowały zator na wlocie przepustu, a co za tym idzie zalewanie działki nr [...] i [...]. Na dalszym etapie postępowania administracyjnego właścicielka działki zasypała większą część rowu, pozostawiając wyłącznie odcinek przy zachodniej granicy działki nr [...]. Wzdłuż zasypanego odcinka rowu wykonano uskok, który ograniczył szersze rozproszenie wód z odchyleniem poprzecznym w kierunku północnym. Konsekwencją tych działań jest koncentracja spływu wód opadowych w kierunku trójmiedzy działek [...], [...] i [...]. Powyższe sytuacje skłoniły właścicieli działek nr [...] i [...] do wykonania muru ogrodzeniowego o wysokości kilkudziesięciu centymetrów, który w zamyśle inwestorów miał ochronić ich nieruchomości przed napływem wód z kierunku zachodniego. Mimo wszystko f działania Państwa T., na działce których znajdował się początkowy odcinek kanalizacji deszczowej, nie ograniczyły się wyłącznie do wykonania muru. W trakcie prowadzonych prac zdemontowano początkowy odcinek kanalizacji deszczowej, a w zamian za niego w mur wprowadzono rurę średnicy 200 mm, umieszczając wlot wyraźnie ponad powierzchnią terenu od strony działki nr [...]. Rura średnicy 200 mm została wprowadzona do posadowionej w gruncie (znajdującej się za murem od strony działki nr [...]) rury 400 mm, stanowiącej pozostałą część kanalizacji deszczowej pomiędzy działkami [...] i [...]. Powyższe działania przyczyniły się do poważnych zmian w pierwotnych stosunków wodnych, ponieważ całkowicie zablokowały spływ wody kanalizacją deszczową i skierowały wody opadowe rowem wzdłuż granicy działek nr [...] i [...] z działką nr [...] w kierunku drogi powiatowej w rejonie przystanku. W wyniku tych działań, w okresach po opadach deszczu na działce nr [...] powstawało rozlewisko, natomiast w okresach bezdeszczowych grunt na tym obszarze był silnie nawodniony. Taka sytuacja trwała do jesieni 2021 r. W tym okresie właściciele działek nr [...] i [...] poszerzyli otwór w murze betonowym, a następnie wstawili w miejsce wcześniejszej rury średnicy 200 mm rurę średnicy 400 mm. Usytuowana w gruncie rura kanalizacji deszczowej średnicy 400 mm nie została bezpośrednio połączona z nowym odcinkiem rury w murze ogrodzeniowym z uwagi na różnicę poziomów posadowienia poszczególnych elementów. Elementy łączą się ze sobą w wykonanej komorze ziemnej zapewniającej swobodny przepływ wody. Nowo powstały wlot do kanalizacji deszczowej został posadowiony w niewielkim rowie na głębokości 40 cm poniżej poziomu terenu. Tym samym został przywrócony pierwotny spływ wód kanalizacją deszczową a posadowienie rury na głębokości 40 cm przyczyni się do osuszania wcześniej istniejącego rozlewiska na działce nr [...]. Tym samym po przywróceniu drożności rury średnicy 400 mm, spływ wód z trójmiedzy działek nr [...], [...] i [...] odbywa się przedmiotową kanalizacją deszczową. Z kolei rów w rejonie granicy działek nr [...] i [...] z działką nr [...] stanowi awaryjne odprowadzenie wód w sytuacji gdy kanalizacja deszczowa nie będzie w stanie przyjąć całego spływu wód w trakcie obfitych opadów deszczu. Biorąc pod uwagę obecnie panujące stosunki wodne należy stwierdzić, że zmiany dokonane na działkach [...], [...] w K. i [...] w L. nie powodują szkód na gruntach sąsiednich. Taka konkluzja jest zgodna ze stanowiskiem trzech biegłych powołanych w ramach rozpoznania niniejszej sprawy. Zarówno biegły P. W. jak również biegły M. J. wskazali wyłącznie na możliwość okresowego podtapiania działki nr [...]. Natomiast biegły B. R. zwrócił uwagę na zbyt małą średnicę wlotu kanalizacji deszczowej, która może przyczynić się do wystąpienia szkód na działkach nr [...] i [...]. Zatem według biegłych szkody występowały na działce nr [...] w postaci zastoiska wody, natomiast teren działek [...] i [...] był zagrożony zalaniem według biegłego B. R., jednak to zagrożenie wynikało z niewystarczających parametrów kanalizacji deszczowej zlokalizowanej na tych nieruchomościach. Należy zwrócić uwagę, że w okresie gdy były wydawane opinie biegłych nie przywrócono jeszcze drożności przepływu kanalizacją deszczową średnicy 400 mm, która zdaniem organu jest kluczowa w kwestii odprowadzania wód ze spornego terenu. Mur wykonany przez właścicieli działki nr [...] i [...] jest w rezultacie zabezpieczeniem przed skoncentrowanym spływem wód opadowych od strony działki nr [...]. Powstał on w wyniku niekorzystnej dla tych nieruchomości zmiany dokonanej w obrębie działki nr [...]. Wykonanie muru przy obecnie przywróconym spływie wody kanalizacją deszczową pozwoliło na wyeliminowanie szkód zarówno na działkach nr [...] i [...] (zabezpiecza je wykonany mur ogrodzeniowy), jak również na działce [...] (zabezpiecza ją wykonanie rowu wzdłuż granicy działek nr [...] i [...] z działką [...] wraz z odprowadzeniem wody do kanalizacji deszczowej). W kwestii szkód na działce nr [...] należy stwierdzić, ze przedmiotowa nieruchomość jest zabezpieczona przed napływem wód powierzchniowych od strony działki nr [...] murkiem ogrodzeniowym. Właściciele działki nr [...] w trakcie postępowania wskazali na zawilgocenie ścian piwnic świadczące o negatywnym oddziaływaniu spływu rowem w rejonie granicy działki nr [...] z działką nr [...]. Należy jednak zwrócić uwagę, że działka nr [...] zawsze była poddana silnej presji napływających wód gruntowych, o czym świadczy wyżej opisany rów usytuowany w granicy nieruchomości. Zawilgocenie ścian związane jest zatem z ogólnymi warunkami gruntowo-wodnymi i silną presją wód gruntowych infiltrujących ze stoku zgodnie ze spadkiem terenu. Należy również zwrócić uwagę, że po dokonanych zmianach stanu wody na gruncie, a przed jesienią 2021 r. spływ wód opadowych z trójmiedzy działek nr [...], [...] i [...] odbywał się w sposób ciągły po zachodniej stronie działki nr [...]. Natomiast w okresie późniejszym, po przywróceniu drożności kanalizacji deszczowej średnicy 400 mm (jesień 2021 r.) spływ wód z trójmiedzy działek nr [...], [...] i [...] odbywa się tym urządzeniem w kierunku drogi powiatowej. Zatem wody opadowe nie są już kierowane w stronę granicy działki nr [...]. Jedynie w okresie intensywnych opadów deszczu nadmiar wody nie mieszczącej się w rurze średnicy 400 mm może przez krótki okres czasu płynąć rowem po zachodniej stronie działki nr [...] bez wyrządzania szkód na przedmiotowej nieruchomości. W związku z powyższym należy stwierdzić, że na działce nr [...] nie występują szkody związane ze zmianami stosunków wodnych na działkach [...], [...] i [...]. Podsumowując, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego organ ustalił ponad wszelką wątpliwość, że na działkach nr [...] oraz [...] i [...] doszło do kilkukrotnych zmian stanu wody na gruncie. Jednocześnie mając na uwadze obecnie panujące stosunki wodne organ stwierdził, że czynniki które spowodowały wystąpienie szkód na działkach nr [...], [...] i [...] zostały wyeliminowane poprzez działania właścicieli działek nr [...] i [...]. W ocenie organu zasadnym jest obsypanie ziemią muru ogrodzeniowego wzdłuż zachodniej granicy działki nr [...] co będzie stanowiło jego dodatkową ochronę. Nie jest jednak możliwe nakazanie wykonania takiej czynności właścicielowi działki nr [...] ponieważ nie występuje czynnik administracyjny umożliwiający nakazanie (szkoda na gruntach sąsiednich). Niemożność nakazania wynika również z tego, że nie można zobligować właściciela działki nr [...] do działań w obrębie cudzej nieruchomości. Warty podkreślenia jest fakt, że zgodnie z Prawem Wodnym do dbania o należyty stan i poprawne działanie kanalizacji deszczowej są właściciele działek nr [...], [...] i [...], ponieważ urządzenie znajduje się na styku tych trzech nieruchomości. Zatem właściciel działki nr [...] powinien dbać o drożność wlotu kanalizacji deszczowej i zabezpieczyć go przed nanoszeniem rumoszu i kamieni. Z kolei właściciele działek nr [...] i [...] powinni utrzymywać stan i drożność pozostałego odcinka kanalizacji. Odnosząc się do kwestii podnoszonych przez właścicieli działek nr [...] i [...] dotyczących wadliwego wykonania wlotu kanalizacji deszczowej w murze ogrodzeniowym po zachodniej stronie działki nr [...] należy zwrócić uwagę, że urządzenie w pełni umożliwia spływ wód w kierunku drogi, natomiast szkody ze sposobu połączenia rur mogą wystąpić wyłącznie na działce inwestorów, którzy są świadomi jakości wykonanych przez siebie robót.