Jak rozliczyć nadwyżkę finansową w spółdzielni mieszkaniowej

PYTANIE:

Proszę o informację w następującej sprawie: Spółdzielnia Mieszkaniowa osiągnęła za 2020 rok nadwyżkę bilansową w kwocie 116.929,62 zł. Proponowany podział tej nadwyżki to:

- pokrycie nadwyżki kosztów nad przychodami za 2020 ro na gospodarce mieszkaniowej - kwota 41.041,11 zł

- zakup mebli, komputera, programu - kwota 15.000,00 zł - gospodarka odpadami komunalnymi - kwota 20.000,00 zł

- zasilenie funduszu remontowego 40.888,51 zł

Rada Nadzorcza proponuje z kwoty 40.888,51 zł zatrzymać kwotę 30.000,00 zł na przyszłe okresy (żeby nie podnosić lokatorom opłat w związku z rosnącymi kosztami w następnych latach). Czy jest taka możliwość? Jakie przyjąć rozwiązanie? Czy można nie dokonywać podziału całej nadwyżki, różnicę pozostawić na wyniku? Jeżeli tak, to jakie zapisy przyjąć w uchwale Walnego Zgromadzenia?

ODPOWIEDŹ:

Przepisy dotyczące rachunkowości spółdzielni mieszkaniowych są zawarte w trzech aktach prawnych: w ustawie z dnia 26.09.1982 r. Prawo spółdzielcze, w ustawie z dnia 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych oraz w ustawie z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości.

Jak wynika za stanowiska Komitetu Standardów Rachunkowości Dwa pierwsze z wymienionych aktów prawnych (dalej ustawy spółdzielcze) mają charakter ustrojowy i regulują pojęcie spółdzielni i specyfikę prowadzenia działalności w tej formie prawnej oraz szczególny rodzaj spółdzielni, jaki stanowią spółdzielnie mieszkaniowe ze względu na realizowany przez nie cel, polegający na zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych członków i ich rodzin. Trzeci z wymienionych aktów prawnych określa zasady rachunkowości oraz wymogi badania sprawozdań finansowych dla szerokiego grona jednostek, wśród nich również spółdzielni mieszkaniowych. Ustawy spółdzielcze regulują przede wszystkim zasady tworzenia spółdzielni, prawa i obowiązki członków, organy spółdzielni oraz niektóre zasady gospodarki finansowej spółdzielni (np. rodzaje funduszów, zasoby, przychody, koszty i zasady dysponowania nadwyżką, zasady umarzania środków trwałych). Ustawa o rachunkowości przyjmuje natomiast jako cel określenie zasad przedstawiania przez jednostki, w tym także przez spółdzielnie mieszkaniowe rzetelnego i jasnego obrazu sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego. Oznacza to, że zakresy regulacji ustaw spółdzielczych i ustawy o rachunkowości w pewnym stopniu pokrywają się.

W rachunku zysków i strat spółdzielni mieszkaniowej wykazuje się - zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o rachunkowości - wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty, dotyczące działalności związanej z realizacją celu, o którym mowa w art. 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (określa ją art. 1 tej ustawy oraz statut spółdzielni). Zagadnienie nadwyżki przychodów nad kosztami lub nadwyżki kosztów nad przychodami z eksploatacji i utrzymania nieruchomości oraz wyniku własnej działalności gospodarczej spółdzielni mieszkaniowej należy rozważyć łącznie.

Wynik finansowy spółdzielni mieszkaniowych składa się w istocie z dwóch części:

- wyniku z eksploatacji i utrzymania nieruchomości, który po uwzględnieniu nadwyżki przychodów (opłat) nad kosztami lub kosztów nad przychodami (opłatami) z roku poprzedzającego przechodzi w myśl ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych na rok następny,

- wyniku z własnej działalności gospodarczej, który podlega podziałowi (zysk) lub pokryciu (strata).

Pytanie dotyczy tego ostatniego – nadwyżki bilansowej.

Należy zaznaczyć, że zasada samodzielności finansowej spółdzielni doznaje pewnych ograniczeń w obszarze podziału nadwyżki bilansowej. Co prawda ustawa stanowi, że członkowie spółdzielni mają swobodę w dysponowaniu nadwyżką bilansową z uwzględnieniem postanowień statutu, to jednak zasada ta nie ma charakteru bezwzględnego. Przepisy ograniczają w dysponowaniu nadwyżką poprzez wprowadzenie obowiązku przeznaczenia co najmniej 5% nadwyżki na zwiększenie funduszu zasobowego, jeżeli fundusz ten nie osiąga wysokości wniesionych udziałów obowiązkowych. (patrz art. 76 Prawa spółdzielczego.

Nadwyżka bilansowa może być w pozostałym zakresie podzielona między członków. Wysokość tej nadwyżki jest uzależniona od dochodu spółdzielni uzyskanego w ciągu całego roku.

Zgodnie z prawem spółdzielczym cele na które przeznacza się czystą nadwyżkę bilansową określa walne zgromadzenie. Zasady podziału nadwyżki bilansowej między członków spółdzielni powinny być obligatoryjnie określone w statucie. (art. 77 PS: Część nadwyżki bilansowej pozostałej po dokonaniu odpisu, o którym mowa w art. 76, przeznacza się na cele określone w uchwale walnego zgromadzenia.§ 2. Zasady podziału nadwyżki bilansowej między członków spółdzielni określa statut.)

Oznacza to, że przepisy prawa spółdzielczego odsyłające do statutu spółdzielni, który powinien ustanawiać zasady podziału nadwyżki bilansowej między członków, i nie zawierają żadnych wskazań ani ograniczeń w tym przedmiocie. Tak więc o podziale nadwyżki bilansowej decyduje walne zgromadzenie, a zasady podziału nadwyżki bilansowej między członków określa statut.

Podsumowując, nie wystarczy aby walne zgromadzenie określiło cel podziału nadwyżki gdyż uchwała określająca cel musi w pierwszej kolejności być oparta o zasady podziału wynikające ze statutu.

Jeżeli statut zawiera możliwość przeznaczenia/zatrzymanie część nadwyżki na przyszłe okresy, wtedy jest to możliwe.

Uchwała więc powinna zawierać zapis, że nadwyżka bilansowa w pozostałej części (w opisanym przypadku jest to 30000 zł) przeznaczyć na fundusz pozostały (może być i pozostały fundusz rezerwowy). Następnie w polityce rachunkowości Spółdzielnia powinna opisać, co się księguje na tym koncie: na pozostałym funduszy rezerwowym księguje się środki pochodzące z podziału zysku z przeznaczeniem na pokrycie …. (i opisać cel).

Podstawa prawna:

• art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2021 r., poz. 217)

• art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1208)

• art. 76, art. 77 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2021 r., poz. 648)

Gyongyver Takats