Park kulturowy – zasady tworzenia i najczęstsze błędy

Obecnie w Polsce funkcjonuje łącznie jedynie 38 parków kulturowych (dane Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego). Choć przepisy regulujące warunki tworzenia parków kulturowych funkcjonują w obrocie prawnym od wielu lat, nadal może sprawiać problemy ich prawidłowe wykonywanie. Czy procedura jest skomplikowana? Czego się wystrzegać przy tworzeniu ram prawnych parku kulturowego?

Tworzenie parku kulturowego ma na celu ochronę krajobrazu kulturowego oraz zachowanie wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Z całą pewnością park kulturowy jest specyficzną formą ochrony zabytków – odróżnia go od pozostałych form to, że nie jest skupiony na konkretnym obiekcie zabytkowym, lecz dotyczy pewnej, wyodrębnionej jego granicami, określonej przestrzeni o wartości kulturowej jako całości. 

Ochronę zabytków regulują przepisy ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (dalej: u.o.z.). W art. 3 pkt 14 u.o.z. ustawodawca zdefiniował pojęcie „krajobraz kulturowy”. Jest nim . Warto jednocześnie zauważyć, że w 2015 roku dokonano zmiany brzmienia definicji krajobrazu kulturowego. Rozszerzono jego zakres, uwzględniając kompozycję przestrzenną, na którą mogą się składać zarówno elementy kulturowe (wytwory cywilizacji), jak i krajobraz przyrodniczy, w który zostały one niejako wpisane. Jednocześnie nowelizacja przepisów w zakresie definicji legalnej krajobrazu kulturowego w u.o.z. z pewnością odzwierciedla współczesną tendencję, aby sztucznie nie oddzielać wartości kulturowych od wartości przyrodniczych, lecz ujmować je jako organiczną całość wymagającą kompleksowej ochrony (tak też NSA w wyroku z 8 czerwca 2021 r., sygn. akt II OSK 2406/19).