Ochrona pracy

Urlop wypoczynkowy stanowi podstawowe prawo każdego pracownika, bez względu na podstawę, na jakiej powstał stosunek pracy, zajmowane stanowisko, pełnioną funkcję lub wymiar czasu pracy. Prawo do urlopu wypoczynkowego jest ściśle związane ze stosunkiem pracy i nie przysługuje osobom świadczącym pracę na podstawie innych umów cywilnoprawnych. Od tej zasady mogą jednak istnieć wyjątki wprowadzone szczególną klauzulą zawartą w umowie zlecenia czy też umowie agencyjnej lub postanowieniami układu zbiorowego pracy, który może także obejmować osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy.

Urlop jest zatem powszechnym prawem podmiotowym pracownika o charakterze osobistym, należnym mu z mocy prawa po spełnieniu określonych w ustawie warunków. Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu (art. 152 § 2 k.p.).

Rozróżnić można dwa rodzaje urlopów wypoczynkowych:

• urlop podstawowy przysługujący wszystkim pracownikom po ustalonym okresie zatrudnienia; należy wyróżnić prawo do pierwszego urlopu i urlopów kolejnych,

• urlop dodatkowy, który przysługuje niektórym grupom pracowników zatrudnionym w warunkach uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia lub w zawodach określonych w pragmatykach służbowych.

Ponadto obok urlopów przysługujących w pełnym wymiarze występują również urlopy cząstkowe, przyznawane proporcjonalnie do przepracowanych dni.

Nabycie prawa do urlopu jest uzależnione od osiągnięcia przez pracownika określonego stażu pracy. Nie ma przy tym znaczenia, czy był to okres zatrudnienia u jednego czy też u kilku pracodawców. Do stażu pracy, od którego zależy zarówno prawo do urlopu, jak i jego wymiar, wlicza się wszystkie poprzednie okresy zatrudnienia bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. Natomiast nabycie prawa do urlopu dodatkowego uzależnione jest od wykonywania określonej w przepisach szczególnych pracy.