Świadczenia dla byłego pracownika. Tryb dochodzenia roszczeń

W sprawach z zakresu prawa pracy były pracownik może dochodzić swoich praw zarówno na drodze sądowej, jak i w drodze polubownego załatwienia sporów, przed skierowaniem sporu na drogę sądową.

W obecnym stanie prawnym indywidualne spory o roszczenia z zakresu prawa pracy są rozpatrywane przez: sądy pracy - stanowiące odrębne jednostki organizacyjne sądów rejonowych; sądy pracy i ubezpieczeń społecznych - stanowiące odrębne jednostki organizacyjne sądów okręgowych; sądy apelacyjne.

W niektórych sądach okręgowych istnieją odrębne jednostki organizacyjne właściwe wyłącznie do spraw z zakresu prawa pracy (sądy pracy) oraz wyłącznie do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych (sądy ubezpieczeń społecznych).

Nadzór nad orzecznictwem tych sądów sprawuje Sąd Najwyższy (Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych), który rozpoznaje kasacje od orzeczeń wymienionych sądów oraz może ustalać zasady prawne zawierające wykładnię przepisów prawa pracy, a także rozstrzyga zagadnienia prawne przedstawione przez sądy pracy i ubezpieczeń społecznych.

Sądy pracy oraz sądy pracy i ubezpieczeń społecznych nie są odrębnymi szczególnymi organami wymiaru sprawiedliwości, lecz tylko wyodrębnionymi wewnętrznie jednostkami organizacyjnymi (wydziałami) sądów rejonowych i okręgowych, korzystającymi z pewnej autonomii oraz odrębności w zakresie składu sędziowskiego i zasad postępowania. Do rozpoznawania sporów z zakresu prawa pracy wyznacza się bowiem sędziów i wybiera ławników szczególnie obeznanych z problematyką spraw pracowniczych. Sędziowie tych sądów wyznaczeni są na cztery lata i w zasadzie nie można im powierzyć orzekania w innych jednostkach organizacyjnych sądu (np. w wydziale cywilnym).

Sądy pracy oraz sądy pracy i ubezpieczeń społecznych nie zostały powołane we wszystkich sądach rejonowych i sądach okręgowych. Wykaz utworzonych sądów pracy oraz sądów pracy i ubezpieczeń społecznych, a także zakres ich właściwości miejscowej zawiera rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 26 września 2001 r. w sprawie utworzenia sądów pracy i sądów ubezpieczeń społecznych (DzU nr 106, poz. 1161 ze zm.).