Czy należy udzielić urlopu okolicznościowego na pogrzeb byłego teścia

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Pracownikowi z uwagi na określone wydarzenia w życiu rodzinnym i osobistym przysługują dodatkowe dni wolne od pracy, tzw. urlop okolicznościowy. Liczba tego rodzaju dni wolnych jest uzależniona od wydarzenia uprawniającego do tego świadczenia oraz stopnia pokrewieństwa lub powinowactwa osoby, na którą przysługuje urlop okolicznościowy, z pracownikiem. Przepisy regulują minimalną liczbę dni urlopu okolicznościowego, które należą się pracownikowi. Pracodawca może jednak ustalić większą liczbę dni wolnych w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy.

Okoliczności rodzinne, w przypadku których pracodawca ma obowiązek udzielenia dnia wolnego od pracy

Urlop okolicznościowy z powodu śmierci rodzica byłego małżonka

Urlop okolicznościowy z powodu śmierci teścia lub teściowej przysługuje niezależnie od tego, czy pracownik pozostaje w stosunku małżeńskim czy jest rozwiedziony. Wynika to z przepisów prawa rodzinnego, zgodnie z którymi orzeczenie rozwodu nie powoduje ustania powinowactwa między małżonkiem a krewnym drugiego małżonka. Stosunek powinowactwa nie ustaje także w przypadku śmierci małżonka (art. 61⁸ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). W praktyce oznacza to, że rozwód, separacja czy nawet śmierć małżonka nie wpływają na uprawnienia związane z urlopem okolicznościowym udzielanym w przypadku pogrzebu teściów.

Powstałe powinowactwo może ustać tylko w jednym przypadku. Do takiej sytuacji dojdzie, gdy sąd mocą orzeczenia unieważni małżeństwo.

Fakt nieustania powinowactwa z członkami rodziny byłego małżonka, a w konsekwencji brak wpływu rozwodu na uprawnienia do urlopu okolicznościowego, może w praktyce prowadzić do sytuacji, w której pracownik nawet kilkakrotnie będzie wnioskował o dzień wolny od pracy z uwagi na tę samą okoliczność, jednak dotyczącą różnych osób. Zatem pracownik, który brał ślub kilka razy, może wnioskować o urlop okolicznościowy z powodu śmierci każdego z teściów - aktualnych, a także byłych.

PRZYKŁAD

Pracownica w kwietniu 2021 r. wykorzystała urlop okolicznościowy z tytułu śmierci teściowej. We wrześniu 2021 r. zawnioskowała o udzielenie zwolnienia od pracy z tytułu śmierci teściowej z pierwszego małżeństwa. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia kolejnego dnia wolnego.

Inaczej przedstawia się sytuacja z urlopem okolicznościowym związanym bezpośrednio z byłym małżonkiem. Co do zasady urlop okolicznościowy z powodu śmierci byłego małżonka nie przysługuje. Orzeczenie rozwodu powoduje ustanie małżeństwa. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, w której były małżonek pozostawał pod bezpośrednią opieką pracownika. Wówczas pracownik opiekujący się byłą żoną lub mężem będzie mógł wnioskować o udzielenie urlopu z powodu śmierci tej osoby.

Natomiast jeżeli pracownik pozostawał w separacji z małżonkiem, przysługują mu 2 dni urlopu okolicznościowego z powodu jego śmierci. Wynika to z faktu, że małżonkowie nie mieli orzeczonego rozwodu.

WAŻNE(!)

Co do zasady urlop okolicznościowy z powodu śmierci byłego małżonka nie przysługuje, natomiast separacja małżonków nie wpływa na uprawnienia do urlopu okolicznościowego.

Sposób udzielenia urlopu okolicznościowego

Jeżeli jest to możliwe, pracownik powinien wnioskować o dzień wolny z tytułu urlopu okolicznościowego z wyprzedzeniem. Pracodawca po otrzymaniu wniosku od pracownika ma obowiązek udzielić mu urlopu okolicznościowego, nawet jeżeli spowoduje to zakłócenie ustalonego toku pracy w zakładzie pracy. W przypadku gdy wydarzenie było nagłe i nieprzewidywalne (np. śmierć małżonka w wypadku), pracownik musi powiadomić pracodawcę o przyczynie swojej absencji najpóźniej w 2 dniu nieobecności.

Pracownik może wnioskować o udzielenie urlopu okolicznościowego na inny dzień niż ten, w którym ma miejsce wydarzenie. Dzień wolny przysługuje na załatwienie spraw związanych z daną okolicznością. Urlop okolicznościowy udzielany jest na dni robocze pracownika. Oznacza to, że pracownikowi, który jest w tym czasie nieobecny w pracy z innego powodu, takiego jak np. urlop rodzicielski czy urlop wychowawczy, urlop okolicznościowy nie przysługuje. W okresie, w którym doszło do wydarzenia, pracownik nie świadczy bowiem pracy.

WAŻNE(!)

Urlop okolicznościowy nie przysługuje w czasie nieobecności pracownika w pracy z innego powodu niż uzasadniający prawo do tego urlopu, np. w okresie urlopu wychowawczego, bezpłatnego czy rodzicielskiego.

PRZYKŁAD

Pracownik w pierwszym dniu powrotu do pracy po urlopie bezpłatnym wnioskował o udzielenie urlopu okolicznościowego z powodu śmierci teściowej. Urlop bezpłatny został udzielony pracownikowi na 4 miesiące. Pogrzeb teściowej odbył się na 2 tygodnie przed powrotem pracownika do pracy. Pracodawca może odmówić udzielenia dnia wolnego, jeżeli pracownik nie udokumentuje, że dzień ten jest niezbędny na załatwienie formalności związanych ze śmiercią i pogrzebem teściowej.

Ponieważ pracodawca nie jest uprawniony do gromadzenia i przechowywania danych osobowych osób trzecich, nie może żądać od pracownika dostarczenia kserokopii odpisów aktów stanu cywilnego (np. aktu urodzenia, ślubu, zgonu). Ma możliwość zażądać tych dokumentów jedynie do wglądu. Na wniosku o udzielenie urlopu okolicznościowego pracownik może wpisać numer odpisu skróconego aktu stanu cywilnego.

PODSTAWA PRAWNA:

• § 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 1632),

• art. 61⁸ ustawy z 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359).

Anna Frączek

specjalista z zakresu prawa pracy