Zatrudnienie oraz pomoc socjalna dla obywateli Ukrainy na podstawie specustawy i innych regulacji

Obywatele Ukrainy, którzy przekraczają granicę ukraińsko-polską od pierwszego dnia rosyjskiej inwazji zbrojnej, czyli od 24 lutego 2022 r., mogą przebywać legalnie w Polsce przez 18 miesięcy. W tym czasie wolno im pracować na takich samych zasadach jak Polakom, tyle że zatrudniający musi poinformować o tym powiatowy urząd pracy. Mają też prawo wystąpić o PESEL.

Ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dalej: ustawa pomocowa) obowiązuje od 12 marca 2022 r., lecz z mocą wsteczną od 24 lutego 2022 r. (pierwszy dzień ataku rosyjskiego). Jej rozwiązania zostały przewidziane przede wszystkim dla obywateli ukraińskich (w tym posiadających Kartę Polaka) oraz ich małżonków nieposiadających obywatelstwa ukraińskiego, którzy przybyli do Polski z Ukrainy w związku z toczącą się w tym państwie wojną (art. 1 ust. 1-2 ustawy pomocowej). Dotyczą też w ograniczonym zakresie Ukraińców, którzy przyjechali do Polski przed inwazją rosyjską i przebywają tu legalnie. W wyniku nowelizacji ustawą pomocową objęto również obywateli ukraińskich, którzy wjecali lub będą wjeżdżali do Polski z innych krajów, a nie tylko z terytorium Ukrainy.

Warunki legalnego pobytu obywateli Ukrainy w Polsce

Pobyt obywateli Ukrainy w Polsce uważa się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1-2 ustawy pomocowej, jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:
■ wjechali legalnie do Polski w okresie od 24 lutego 2022 r. do dnia określonego przez rząd w rozporządzeniu jako ostatni dzień uprawniający do uznania pobytu za legalny,
■ deklarują zamiar pozostania na polskim terytorium.
Okres legalności pobytu wynosi 18 miesięcy, licząc od 24 lutego 2022 r. Ustala się go w trybie art. 57 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego. Oznacza to, że okres ten zakończy się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca.

PRZYKŁAD

Ukrainiec wraz z rodziną przekroczył legalnie granicę ukraińsko-polską 26 lutego 2022 r. Okres legalności jego pobytu w Polsce zakończy się z upływem 26 sierpnia 2023 r., jeżeli zamierza zostać na terytorium RP.

W przedstawionej sytuacji można się również spotkać z poglądem, że okres legalności pobytu wynoszący 18 miesięcy zawsze liczymy od 24 lutego 2022 r., a nie od dnia wjazdu obywateli Ukrainy do Polski. O wyjaśnienie tej kwestii poprosiliśmy MSWiA.

Obywatel Ukrainy utraci prawo do legalnego pobytu w Polsce , jeżeli wyjedzie z Polski na dłużej niż miesiąc (art. 11 ustawy pomocowej). W takim przypadku legalny pobyt w Polsce będzie możliwy na mocy:
■ ruchu bezwizowego przez maksymalnie 90 dni, pod warunkiem posiadania paszportu biometrycznego (rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1806 z 14 listopada 2018 r. wymieniające państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych, oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu);
■ wizy krajowej (D) lub wizy Schengen (C) albo dokumentu pobytowego; każdy z tych dokumentów może być wydany przez inne państwo należące do strefy Schengen (art. 23, art. 59 i art. 60 ustawy z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach);
■ zezwolenia na pobyt czasowy, pobyt stały lub pobyt rezydenta długoterminowego UE i ważnej karty pobytu (art. 98 i art. 99 ustawy o cudzoziemcach);
■ wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, złożonego na polskim przejściu granicznym (art. 24 i art. 25 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej);
■ zgody komendanta Straży Granicznej, udzielanej podczas przekraczania granicy; pobyt jest legalny przez 15 dni (art. 32 ustawy o cudzoziemcach).

PRZYKŁAD

Obywatel Ukrainy przyjechał ze swojego kraju do Polski 24 lutego 2022 r. Jego pobyt jest więc legalny od tego dnia na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy pomocowej i zakończy się z upływem 24 sierpnia 2023 r. Jednak wrócił on na Ukrainę 10 marca 2022 r. Jeżeli zostanie tam dłużej niż do 10 kwietnia 2022 r. (1 miesiąc pobytu), straci prawo uznania legalności jego pobytu w Polsce na podstawie tego przepisu.

Wyłączenie legalności pobytu obywateli Ukrainy w Polsce

Nie wszyscy obywatele Ukrainy podlegają zasadom uznawania legalności pobytu w Polsce na podstawie art. 2 ust. 1-2 ustawy pomocowej. Listę wyłączeń zawiera art. 2 ust. 3 ustawy pomocowej - patrz tabela 1.

Tabela 1. Obywatele Ukrainy, których legalności pobytu nie ustala się w trybie art. 2 ust. 1-2 ustawy pomocowej