Wyrok WSA w Krakowie z dnia 25 lipca 2024 r., sygn. III SA/Kr 261/24

|Sygn. akt III SA/Kr 261/24 | [pic] W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 25 lipca 2024 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, w składzie następującym:, Przewodniczący Sędzia WSA Katarzyna Marasek-Zybura, Sędziowie: Sędzia WSA Janusz Kasprzycki (spr.), Asesor WSA Ewelina Dziuban, , Protokolant: Starszy Referent Monika Kostecka, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 lipca 2024 r., ze skargi Z. P. na decyzję Dyrektora Małopolskiego Oddziału Regionalnego Agencji Rozwoju i Modernizacji Rolnictwa w Krakowie z dnia 24 września 2021 roku, nr 453/OR06/21 w przedmiocie ustalenia kwoty nienależnie pobranych płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych za 2019 r. oddala skargę.

Uzasadnienie

Zaskarżoną przez Z. P., zwanego dalej skarżącym, decyzją z dnia 24 września 2021 r. nr 453/OR06/21, Dyrektor Małopolskiego Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Krakowie, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r., poz. 735 ze zm.), w związku z art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. z 2019 r., poz. 1505 ze zm., zwanej dalej ustawą o ARMiR), utrzymał w mocy decyzję Kierownika Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Brzesku z dnia 17 sierpnia 2021 r. Nr 0100-2021-003191 o ustaleniu skarżącemu kwoty nienależnie pobranych płatności

rolno-środowiskowo-klimatycznych za 2019 r. do zwrotu w wysokości 477,60 zł.

Powyższa decyzja zapadła w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych:

W dniu 8 maja 2019 r. do Biura Powiatowego ARiMR w Brzesku wpłynął wniosek skarżącego o przyznanie na 2019 r. płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej w wariancie 5.5 (Półnaturalne łąki świeże), dalej jako RŚK 5.5. (łącznie zadeklarowano 1,47 ha) i płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej w wariancie 3.1 (Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych) - RŚK 3.1 (zadeklarowano łącznie 0,60 ha w ramach działki rolnej C3 położonej na dz. ewid. nr [...]; we wniosku wskazano 72 szt. jabłoni na tej działce).

Decyzją Kierownika Biura Powiatowego ARiMR w Brzesku nr 0100-2020-003098 z dnia 28 lutego 2020 r. powierzchnię uprawnioną do płatności RŚK 5.5 ustalono (w oparciu wyniki kontroli terenowej wykonanej w dn. 5 listopada 2019 r. i opisanej w protokole nr [...]) na poziomie 1,47 ha, a odnośnie płatności RŚK 3.1 na poz. 0,60 ha, przy czym z uwagi na stwierdzone w toku kontroli terenowej uchybienia (m.in. brak działań pielęgnacyjnych mimo ich wpisania w rejestrze działalności RŚK, brak szczegółów dot. sadu w planie działalności rolnośrodowiskowej) płatność RŚK 3.1 została stronie odmówiona. Wraz z ww. decyzją do strony wystosowano powiadomienie o konieczności uzupełnienia/poprawy planu działalności rolnośrodowiskowego poprzez m.in. zaznaczenie miejsc, w których na działce rolnej C3 znajdują się drzewa owocowe (i wskazanie ich odmian) oraz złożenie oświadczenia potwierdzającego dokonanie poprawek.

Decyzją Dyrektora ARiMR nr 234/OR06/20 z dnia 25 maja 2020 r. utrzymano w mocy ww. decyzję organu pierwszej instancji.

Wyrokiem z dnia 24 marca 2021 r., sygn. akt l SA/Kr 609/20, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargę na decyzję organu odwoławczego.

W dniu 10 czerwca 2020 r. do Kierownika Biura Powiatowego ARiMR w Brzesku wpłynął wniosek skarżącego o przyznanie płatności RŚK 5.5 i 3.1 na 2020 r. z taką samą deklaracją jak za rok 2019.

Decyzją Kierownika Biura Powiatowego ARiMR w Brzesku nr 0100-2021-001551 z dnia 17 lutego 2021 r. powierzchnię uprawnioną do płatności RŚK 5.5 ustalono na poziomie 1,47 ha, a odnośnie płatności RŚK 3 na poz. 0,60 ha. Ponadto w ww. decyzji nakazano stronie zwrot 30% płatności RŚK za 2019 r. oraz zwrot kwoty 31,01 zł z płatności RŚK za 2018 r. i takiej samej kwoty w przypadku uzyskania płatności RŚK za lata 2021-2023. Ww. zmniejszenia i nakazy były związane z brakiem uzupełnienia lub poprawienia planu RŚK, co zostało nakazane w piśmie organu pierwszej instancji załączonego do decyzji za rok 2019.

Decyzją z dnia 22 marca 2021 r nr 184/OR06/21 Dyrektor ARiMR utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji.

Mając na uwadze powyższe Kierownik Biura Powiatowego ARiMR w Krakowie wszczął i urzędu postępowanie w sprawie ustalenia kwoty nienależnie pobranych płatności RŚK 3.1 za 2019 r., o czym zawiadomiono skarżącego pismem z dnia 6 lipca 2021 r.

Decyzją z dnia 17 sierpnia 2021 r. Nr 0100-2021-003191 Kierownik Biura Powiatowego ARiMR w Brzesku ustalił dla skarżącego kwotę 477,60 zł nienależnie pobranych płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych za 2019 r. (PROW 2014-2020).

Opisaną na wstępie decyzją z dnia 24 września 2021 r. Dyrektor ARiMR utrzymał w mocy ww. decyzję organu pierwszej instancji.

W uzasadnieniu tak podjętego rozstrzygnięcia organ odwoławczy wyjaśnił, że niniejsze rozstrzygnięcie dotyczy postępowania w sprawie ustalenia kwoty nienależnie lub nadmiernie pobranych środków publicznych. Przedmiotem tego postępowania zasadniczo nie jest sprawdzanie uprawnień strony do danych płatności, czy też dochowanie przez stronę określonych wymogów związanych z tymi płatnościami. Kwestie tego rodzaju są ustalane przede wszystkim w postępowaniach bezpośrednio dot. danych płatności. Postępowanie ustaleniowe jest postępowaniem samodzielnym, które nie wymaga uprzedniego skutecznego wzruszenia decyzji przyznającej płatności nienależne. Postępowanie, które rozstrzygnęła decyzja zaskarżona, dotyczyło płatności w ramach Programu Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 - por. art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz. U. z 2018 r., 627 ze zm.). Ogólną zasadę zwrotu kwot nienależycie wypłaconych w ramach płatności z PROW 2014-2020 zawiera od 2015 r. art. 7 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 809/2014 z dnia 17 lipca 2014 r. (Dz. Urz. UE L 227 z 31 lipca 2014, str. 69 z późn. zm.) oraz art. 35 ust, 1-4 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 640/2014 z dnia 11 marca 2014 r. (Dz. Urz. UE L181 z 20 czerwca 2014 r., str. 48 z późn. zm.). Ww. przepisy wyznaczają ogólne ramy dot. odzyskiwania ww. płatności, które nie powinny zostać wypłacone, a jednak wypłacone zostały. Szczegółową podstawę prawną ustalania zwrotu płatności w ramach PROW 2014-2020 od 2015 r. (i w ramach sprawy niniejszej) stanowi art. 44 ust. 1 i 45 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020(Dz. U. z 2021 r., poz. 182 ze zm., zwanej dalej ustawą PROW 2014-2020). Zgodnie z treścią tych przepisów ww. płatności pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości podlegają zwrotowi w trybie określonym w przepisach o ARiMR dla zwrotu kwot nienależnie lub nadmiernie pobranych środków, przy czym właściwe organy określa w tym zakresie ustawa o ARiMR, szczegóły określają odrębne rozporządzenia krajowe, a wyjątki od dochodzenia kwot należnych ARiMR wynikają z przepisów odrębnych (krajowych i wspólnotowych).

Zdaniem organu odwoławczego decyzja organu pierwszej instancji uwzględnia wszystkie istotne okoliczności prawne i faktyczne sprawy. Nie stwierdzono także innych powodów uzasadniających wydanie rozstrzygnięcia innego od zawartego w decyzji niniejszej. Skarżący nie dotrzymał wymagań związanych z płatnościami istotnymi w niniejszej sprawie i jedną z konsekwencji tej sytuacji jest konieczność zwrotu do ARiMR kwoty wskazanej w decyzji. Organ odwoławczy ustalił, że:

• strona zadeklarowała za 2019 i 2020 r. do płatności RŚK 3.1 powierzchnię 0,60 ha sadu w ramach działki rolnej C3 (dz. ewid. nr [...]),

• podczas kontroli terenowej wykonanej 5 listopada 2019 r. stwierdzono m.in., że w planie działalności rolnośrodowiskowej brakuje wymaganych przepisami danych dot. ww. sadu (położenia drzew, ich odmian), wraz z (ostateczna obecnie) decyzją organu pierwszej instancji rozstrzygającą sprawę płatności RŚK za 2019 r. (nr 0100-2020-003098) do strony wystosowano informację o konieczności uzupełnienia ww. braków w planie i złożenia oświadczenia o dokonaniu takiego uzupełnienia do ostatniego dnia składania wniosków opłatność za 2020 r.,

• ponieważ strona nie złożyła ww. oświadczenia w terminie (do dnia 10-07-2020 r.) w ostatecznej obecnie decyzji organu pierwszej instancji dot. płatności RŚK za 2020 r. (nr 0100-2021-001551) m.in. nakazano stronie zwrot 30% płatności RŚK za 2019 r.

• kwota płatności pobranych nienależnie przez stronę została ustalona w łącznej wys. 477,60 zł,,

• strona nie spełniła wymogów związanych z ww. płatnościami i na dzień wydania decyzji niniejszej w jej sprawie nie zaistniały żadne okoliczności uniemożliwiające dochodzenie zwrotu ww. kwoty bądź pozwalające na odstąpienie od takiego zwrotu.

Organ wyjaśnił, że podstawą żądania zwrotu kwoty wskazanej w decyzji zaskarżonej jest § 33 ust. 10-11 pkt 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz. U. z 2015 r., poz. 415 ze zm., zwanego dalej rozporządzeniem RŚK). Wyniki kontroli wykonanej w 2019 r. uznano za wiarygodne. Podczas inspekcji terenowej z dnia 5 listopada 2019 r., opisanej w protokole nr [...] stwierdzono m.in., że w planie działalności rolnośrodowiskowej brakowało szkicu i lokalizacją poszczególnych drzew z wskazaniem ich odmian a nawet wykazu ile jakich odmian jabłoni znajduje się na jedynej zadeklarowanej do pakietu RŚK 3 działce rolnej C3 (str. 4 ww. protokołu - kod R_6_p). Braki w ww. zakresie uznano za bezsporne - podczas ww. kontroli strona nie przedstawiła dokumentów z kompletnymi danymi dot. sadu na działce rolnej C3, ani samodzielnie nie była w stanie dokładnie określić odmian poszczególnych drzew z tego sadu oraz gdzie konkretnie drzewa poszczególnych odmian się znajdują. Materiały z tej kontroli doręczono stronie w dniach 13 grudnia 2019 r., 17 stycznia 2020 r,. 14 kwietnia 2020 r. Do dnia wydania decyzji niniejszej strona nie złożyła oświadczenia o poprawieniu/uzupełnieniu. Tymczasem obowiązek odpowiedniego uszczegółowienia planu działalności rolnośrodowiskowej w przypadku pakietu 3 (sady) wynika z zapisów załącznika nr 3, ust. 3, pkt 1, lit. b do rozporządzenia RŚK. Zgodnie z tą regulacją do planu działalności rolnośrodowiskowej powinien zostać dodany szkic gospodarstwa rolnego z zaznaczeniem miejsc na działce rolnej, w których są zasadzone poszczególne drzewa odmian wymienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia lub odmian tradycyjnie uprawianych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 1950 r. Podkreślić należy, że nie chodziło tu o gatunki drzew (np. jabłoń, śliwa, grusza) ale o odmiany tych gatunków.

Zdaniem organu okoliczności sprawy wskazują, że skarżący nie przedłożył organom ARiMR oświadczenia o dokonaniu ww. uzupełnień planu w terminie wynikającym z § 33 ust. 10 pkt 2 rozporządzenia RŚK oraz wskazanym w piśmie organu l instancji z dnia 28 lutego 2020 r. (tj. do końca terminu składania wniosków za 2020 r.). Ww. pismo zostało odebrane przez stronę w dniu 2 marca 2020 r. i zawierało informację o konsekwencjach braku złożenia ww. oświadczenia. Zgodnie z § 19 ust. 2 rozporządzenia RŚK oraz art. 12 i 13 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 640/2014 z dnia 11 marca 2014 r. (Dz. Urz. UE L 181 z 20.6.2014, str. 48 z późn. zm.) a także rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 maja 2020 r. (Dz. U. z 2020 r., poz. 835) definitywny koniec przyjmowania wniosków o płatności (m.in. RŚK) za 2020 r. przypadał na 10 lipca 2020 r. Tymczasem zgodnie z § 33 ust. 10 pkt 2 rozporządzenia RŚK brak złożenia ww. oświadczenia oznaczał zwrot 30% płatności RŚK uzyskanych przez skarżącego za 2019 r. o czym poinformowano także w decyzji dotyczącej płatności RŚK za 2020 r. Ww. okoliczności oznaczały konieczność wszczęcia postępowania nakierowanego na odzyskanie płatności, które zostały uznane za nienależne w związku z brakiem prawidłowej reakcji na nieprawidłowości dotyczących zawartości planu działalności rolnośrodowiskowej odnośnie wariantu 3.1. Prawidłowość wyliczenia kwoty, która powinna być zwrócona do ARiMR nie wzbudziła zastrzeżeń organu odwoławczego. Wyliczenie to przedstawia się następująco: 1591,01 zł (łączna kwota przyznania stronie decyzją dot. płatności RŚK za 2019 r., tj. wynikająca z decyzji nr 0100-2020-003098) x 30% (wartość pomniejszenia wynikająca z par. 33 ust. 11 pkt 2 rozporządzenia RŚK) = 477,60 zł.

Organ pierwszej instancji prawidłowo przyjął także, że w sprawie strony nie zaistniały żadne okoliczności uniemożliwiające ustalenie wysokości kwot, które powinny zostać przez stronę zwrócone do ARiMR, bądź pozwalające na warunkowe odstąpienie od żądania ich zwrotu. Takie wyjątkowe sytuacje wskazano w następujących przepisach:

1) zgłoszenie do ARiMR zdarzenia o charakterze siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajnych dot. stanu skutkującego ustaleniem kwot do zwrotu - art. 4 rozporządzenia nr 640/2014 i art. 2 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. (Dz. Urz. DE L 347 z 20.12.2013, str. 549 z późn. zm.);

2) zgłoszenie niezgodności wniosku ze stanem faktycznym skutkującym ustaleniem kwot do zwrotu - art. 15 rozporządzenia nr 640/2014;

3) wypłacona kwota do zwrotu nie przekracza 100 euro - art. 44 ust. 3 ustawy PROW 2014-2020, art. 54 ust. 3 lit. a pkt i, art. 106 ust. 3 rozporządzenia nr 1306/2013;

4) niewypłacalność zobowiązanego do zwrotu - art. 54 ust. 3 lit. b rozporządzenia nr 1306/2013;

5) nienależna płatność została dokonana na skutek pomyłki organów ARiMR i błąd ten nie mógł w zwykłych okolicznościach zostać wykryty przez rolnika - art. 7 ust. 3 rozporządzenia nr 809/2014;

6) przedawnienie ustalania płatności do zwrotu, tj. upływ ponad 8 lat od dopuszczenia się nieprawidłowości - art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 i art. 68 § 1 i 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r., poz. 2383, zwanej dalej Ordynacją podatkową) w zw. z art. 3 ust. 3 rozporządzenia nr 2988/95;

7) przekazanie gruntów objętych zobowiązaniem innej osobie - art. 47 ust. 2 rozporządzenia nr 1305/2013.

Odnosząc się do ww. uregulowań organ podał, że za siłę wyższą lub okoliczności nadzwyczajne / wyjątkowe uznaje się zdarzenie całkowicie niezależne od podmiotów (osób), których dotyczy (zewnętrzne wobec tych podmiotów głównie

o charakterze nagłym, naturalnym lub żywiołowy); niemożliwe do przewidzenia (co obejmuje również nikłe prawdopodobieństwo jego zajścia w danej sytuacji), zapobieżenia, opanowania i przeciwdziałania (przy czym w zasadzie chodzi o niemożliwość zapobieżenia przez człowieka nie tyle samemu zjawisku, co jego następstwom); o skutkach poważnych (przynajmniej dla podmiotów dotkniętych takim zdarzeniem). W nin. sprawie nie stwierdzono żadnych wpływających na ocenę tej sprawy okoliczności nadzwyczajnych lub o charakterze siły wyższej, które zostałyby w prawidłowy sposób (tj. terminowy i pisemny) zgłoszone przez stronę organom ARiMR. Z tego względu niemożliwe było odstąpienie od ustalania kwot do zwrotu uzasadnione takimi okolicznościami. Akta i okoliczności sprawy nie wskazują na dokonanie przez skarżącego sytuacji wymienionych w pkt 2 i 3 w - w takich sytuacjach rezygnacja z ustalania kwot do zwrotu z ww. powodu byłaby niemożliwa. Z kolei kurs wymiany istotny dla sprawy strony pochodził z dnia 31 marca 2020 r. i wynosił 4,5523 zł za 1 euro (równowartość kwoty 100 euro wynosiła 455,23 zł). Kwota do ww. zwrotu wynosi w niniejszej sprawie ponad 470 zł. Ponieważ kwota do zwrotu przekraczała ww. poziom 100 euro, w przypadku tego rodzaju wsparcia odstąpienie od uznania ww. kwoty za wymagającą zwrotu do ARiMR było niemożliwe. Na dzień wydania niniejszej decyzji nie stwierdzono również żadnych okoliczności wskazujących na ewentualną niewypłacalność osoby zobowiązanej do zwrotu, tj. brak możliwości uregulowania kwot nienależnie pobranych. Strona nie przedstawiła żadnych oficjalnych dokumentów w tej mierze. Nie stwierdzono również, aby koszt odzyskania kwot wskazanych w decyzji zaskarżonej przekraczał kwoty, które powinny zostać odzyskane. Według organu w nin. sprawie nie można jednoznacznie stwierdzić, że nienależne płatności zostały przyznane i wypłacone w wyniku jednoznacznej pomyłki organów ARiMR. W czasie rozstrzygania sprawy strony za 2019 r. organy te znały wyniki kontroli terenowej podczas której stwierdzono nieprawidłowości (dot. niekompletności planu działań rolnośrodowiskowych odnośnie sadu na działce rolnej C3) i powiadomiły stronę o konieczności ich usunięcia i zawiadomienia o tym organów ARiMR. Strona była także wielokrotnie informowana o tym co konkretnie należy w tym planie uzupełnić. Z tego powodu nie zostały wówczas wobec skarżącego zastosowane jakiekolwiek zmniejszenia płatności RŚK za 2019 r. Takie zmniejszenia były dopiero wynikiem braku złożenia oświadczenia o uzupełnieniu ww. planu i zostały one ujęte w decyzji dot. płatności RŚK dla strony za 2020 r. Ponadto brak jest podstaw do twierdzenia, że "w zwykłych okolicznościach" strona w ogóle nie mogła wykryć stwierdzonych w jej sprawie nieprawidłowości. Płatności istotne w niniejszej sprawie są przyznawane, jeżeli ubiegający się o te płatności spełnia wymogi związane z tymi płatnościami. Ponieważ realizacja zobowiązania RŚK jest wykonywana m.in. w oparciu o plan działalności rolnośrodowiskowej (por. § 4 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia RŚK), plan ten w odniesieniu do realizowanego przez stronę wariantu 3.1 powinien zawierać określone informacje. W nin. sprawie informacje te wskazuje załącznik nr 3, ust. 3, pkt 1, lit. b do rozporządzenia RŚK. i dotyczą one m.in. posiadania szkicu z zaznaczonym położeniem drzew z sadu na działkach deklarowanych do ww. wariantu oraz opisaniem ich odmian. Wspomnianych informacji brakowało w 2019 r. (stwierdziła to kontrola terenowa), a skarżący do tej pory nie wykonał żadnych znanych organom ARiMR działań wskazujących na uzupełnienie ww. braków. Skoro skarżący zdecydował się na ubieganie się o płatności powinna mieć świadomość wymogów z nimi związanych (podpis pod wnioskiem oznaczał m.in. oświadczenie o znajomości tych przepisów). Otrzymując płatności skarżący powinien zadbać o wypełnienie wszystkich związanych z tymi płatnościami wymogów. Nie stwierdzono żadnych niezwykłych okoliczności, ani innych podobnych, które pozwalałyby przyjąć, że nie był on świadomy wystąpienia ww. uchybień. Ponieważ odstąpienie od ustalania kwot nienależnych jest warunkowane jednoczesnym wystąpieniem pomyłki po stronie organów ARiMR i brakiem możliwości jej wykrycia przez stronę - w niniejszej sprawie takie odstąpienie okazało się niemożliwe (przyjęto, iż pomyłka nie nastąpiła, a strona mogła ją wykryć). Za czas dopuszczenia się nieprawidłowości uznaje się co do zasady datę złożenia wniosku o przyznanie płatności (w przypadku wniosku zawierającego nieprawidłowe deklaracje), lub upływ terminu na wykonanie określonych działań (w przypadku braku realizacji obowiązków związanych z utrzymywaniem gruntów w dobrej kulturze rolnej oraz przestrzeganiem norm i wymogów). Przerwanie biegu przedawnienia może być związane z doręczeniem protokołu z kontroli, decyzji zmieniającej lub uchylającej dotychczasowe rozstrzygnięcie, zawiadomieniem o wszczęciu ustalania, unieważniania decyzji lub o wznowieniu postępowania (gdy z takich pism wynika, o jaką nieprawidłowość chodzi). Z kolei przez zobowiązanie podatkowe należy tu rozumieć ustalenie kwoty do zwrotu do ARiMR Ww. termin znajduje zastosowanie, jeżeli byłby korzystniejszy dla strony (dłuższy) od terminów wynikających z art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 i gdy zwrot jest skutkiem wyłącznego błędu organu oraz gdy dotyczy płatności pochodzących tylko ze środków krajowych. Zgodnie z art. 68 § 5 Ordynacji podatkowej "bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata. Za datę dopuszczenia się nieprawidłowości uznano w niniejszym postępowaniu datę złożenia wniosku o płatności za 2019 r. (8 maja 2019 r.), ponieważ to odnośnie tego wniosku stwierdzono nieprawidłowości dot. planu działalności rolnośrodowiskowej skutkujące ostatecznie zmniejszeniem płatności za ten rok o 30%. Datą, w której okazało się, że skarżący nie wykonał czynności wymaganych w związku ww. nieprawidłowościami był 10 lipca 2020 r. do kiedy mógł zawiadomić organy ARiMR o ich usunięciu. Bez względu która z ww. dat zostanie uwzględniona jako początek biegu, w sprawie nie doszło do przedawnienia możliwości dochodzenia zwrotu płatności nienależnych. Porównanie dat wszczęcia postępowania ustaleniowego wobec strony (6 lipca 2021 r.) i wydania decyzji zaskarżonej (17 sierpnia 2021 r.) z najwcześniejszą datą dopuszczenia się nieprawidłowości (8 maja 2019 r.) wskazuje, że nawet najkrótszy 4-letni okres między ustaleniem płatności do zwrotu i dopuszczeniem się nieprawidłowości jeszcze nie upłynął. Nie stwierdzono też prawidłowo zgłoszonych do ARiMR i dopuszczalnych zmian zobowiązania dot. płatności RŚK (por. § 6-8 rozporządzenia RŚK), które wpływały na wysokość kwot ustalonych jako wymagające zwrotu. Nie stwierdzono, aby grunty objęte ww. zobowiązaniem zostały prawidłowo (z gwarancją kontynuowania zobowiązania) przekazane innemu rolnikowi, co wpływałoby na wysokość kwot do zwrotu (por. § 24-29 rozporządzenia RŚK).

Odnosząc się do zarzutów odwołania organ podał, że oznaczenia działek rolnych zastosowane protokole są prawidłowe i odzwierciedlają deklarację strony za 2019 r. Nie ma żadnych wątpliwości co do tego, że na działce ewid. nr [...] znajdował się sad (deklarowany do wariantu RSK 3.1 jako działka rolna C3 o pow. 0,60 ha) i trwały użytek zielony (deklarowany do wariantu 5.5 jako działka rolna C2 o pow. 0,16 ha). Nieprawidłowości stwierdzone w sprawie nie dot. pow. uprawnionej do płatności, ale niekompletnego opisania ww. sadu w planie działalności rolnośrodowiskowej. Żadne z zastrzeżeń strony dot. ww. kontroli nie zostało uznane w toku spraw dot. płatności RŚK dla strony za 2019 i 2020 r. za zasadne. Zastrzeżeń tych nie podzielił także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalając skargę strony na decyzję dot. płatności RŚK za 2019 r. W zaskarżonej decyzji prawidłowo wskazano również, że nienależna lub nadmiernie pobrana płatność powinna zostać zwrócona wraz z odsetkami. Podstawą tego jest od 2015 r. brzmienie art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 809/2014. Kwota do zwrotu do ARiMR jest w związku z powyższym traktowana jako wymagająca zwrotu zaległość podatkowa (kwota niezapłacona w terminie) z art. 51 § 1 Ordynacji podatkowej. Konsekwencją opóźnionego zwrotu zaległości podatkowej jest naliczanie odsetek od ww. zaległości, których wysokość ma obowiązek naliczyć zobowiązany do zwrotu - por. art. 53 § 1 i 3 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z art. 29 ust. 7 pkt 1 ustawy o Agencji oraz odpowiednio zastosowanymi art. 239a i 239e Ordynacji podatkowej, początek naliczania odsetek ma miejsce od dnia następującego po upływie 60 dni od daty doręczenia decyzji kierownika biura powiatowego ARiMR ustalającej kwotę do zwrotu lub (jeżeli jest to dla zobowiązanego do zwrotu korzystniejsze) od dnia doręczenia ostatecznej decyzji ustalającej wysokość kwoty do zwrotu. Zastosowane w sprawie przepisy nie budzą wątpliwości. Przysługiwanie stronie płatności za poszczególne lata było oceniane przez organy ARiMR według przepisów dot. tych płatności obowiązujących w tych latach. Ustalanie kwot wypłaconych nadmiernie (wymagających zwrotu do ARiMR) za poszczególne lata odbyło się w oparciu o przepisy dot. ustalania takich kwot obowiązujących odnośnie lat za które ww. płatności wypłacono (z wyj. dot. np. ustalania odsetek).

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na powyższa decyzję, skarżący podniósł, że sporządzony w sprawie protokół jest niewiarygodny, a organ wydal decyzje w oparciu o błędne ustalenia faktyczne.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko i wniósł o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2022 r., poz. 2492 ze zm.) w zw. z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2024 r., poz. 935, zwanej dalej w skrócie P.p.s.a.), sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej, stosując środki określone w ustawie. Kontrola sądu polega na zbadaniu zgodności z prawem (legalności) zaskarżonego aktu (odpowiednio decyzji, postanowienia) z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego. Sąd nie jest przy tym związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, zgodnie z dyspozycją art. 134 § 1 P.p.s.a. Sąd administracyjny nie rozstrzyga więc merytorycznie, lecz ocenia zgodność decyzji z przepisami prawa.

Skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd dokonując bowiem kontroli według wyżej wskazanych kryteriów zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji, nie stwierdził by tkwiły w nich kwalifikowane wady skutkujące stwierdzeniem

ich nieważności, czy wznowieniem postepowania. Sąd nie stwierdził również, by organy je wydające dopuściły się naruszenia przepisów postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik tej sprawy, ani też naruszenia przepisów prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik tej sprawy.

Art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. z 2019 r., poz. 1505 ze zm., zwanej dalej ustawą o ARiMR), przewiduje, że środki publiczne:

1) pochodzące z funduszy Unii Europejskiej,

2) krajowe, przeznaczone na:

a) współfinansowanie wydatków realizowanych z funduszy Unii Europejskiej,

b) finansowanie przez Agencję pomocy przyznawanej w drodze decyzji administracyjnej

- podlegają zwrotowi, jeżeli płatność lub pomoc finansowa wypłacone z tych środków zostały pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości w wyniku naruszenia prawa albo regulaminu naboru wniosków o przyznanie pomocy finansowej lub w przypadkach określonych w przepisach odrębnych dotyczących przyznawania lub wypłaty płatności lub pomocy finansowej lub zwrotu tych środków lub w postanowieniach umów o przyznaniu pomocy finansowej.

Właściwym do wydania tej decyzji jest organ właściwy do rozstrzygnięcia w sprawie przyznania płatności lub pomocy finansowej ze środków publicznych, o których mowa w ust. 1 (ust. 2 art. 29 ustawy o ARiMR).

Przyjmuje się także, że postępowanie w sprawie ustalenia kwoty nienależnie pobranych płatności jest samodzielnym postępowaniem administracyjnym prowadzonym w trybie art. 29 ust. 1 ustawy o ARiMR, na podstawie którego organ ustala - w drodze decyzji administracyjnej - kwoty nienależnie lub nadmiernie pobranych środków publicznych. Zatem przedmiotem badania w tym postępowaniu jest ustalenie, czy w danej sprawie doszło do nienależnego lub nadmiernego pobrania środków pochodzących z wymienionych w tym przepisie funduszy (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 czerwca 2019 r. sygn. akt I GSK 192/18). Należy również zwrócić uwagę, że m.in. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 listopada 2012 r., sygn. akt II GSK 1518/11 stwierdzono, że brak jest podstaw, aby zasadnie wywodzić, że warunkiem koniecznym wydania decyzji ustalającej kwoty nienależnie pobranych środków jest uprzednie wzruszenie, w trybie przepisów o wznowieniu postępowania, ostatecznych decyzji przyznających płatności. Pogląd ten powtórzony został m.in. w wyroku NSA z dnia 17 czerwca 2020 r., sygn. akt I GSK 9/20 czy wyroku NSA z dnia 5 lipca 2022 r., sygn. akt I GSK 632/22, w którym wyraźnie stwierdzono, że żądanie zwrotu nienależnie pobranej pomocy nie jest uzależnione od uprzedniego wyeliminowania z obrotu decyzji o przyznaniu płatności.

Decyzja wydana na podstawie art. 29 ust. 1 i 2 ustawy o ARiMR jest decyzją pokontrolną, stwierdzającą pewien obowiązek, na skutek niewłaściwego skorzystania z przyznanego stronie uprawnienia. Decyzja o zwrocie nienależnie pobranych płatności obejmuje więc swoim zakresem pobranie środków publicznych przekazanych na rachunek bankowy wnioskodawcy, uznanych następnie za pobrane nienależnie z powodu niedotrzymania warunków zobowiązania.

Nie ulega też wątpliwości, że w rozpoznawanej sprawie kontrolowane decyzje dotyczyły płatności w ramach Programu Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, o których mowa, jak trafnie podkreślił w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ odwoławczy - w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu o rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz. U. z 2021 r., 182 ze zm., zwanej dalej ustawą PROW 2014-2020).

Ogólną zasadę zwrotu kwot nienależycie wypłaconych w ramach płatności z PROW 2014-2020 zawiera od 2015 r. art. 7 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 809/2014 z dnia 17 lipca 2014 r. (Dz. Urz. UE L 227 z 31 lipca 2014, str. 69 z późn. zm.) oraz art. 35 ust, 1-4 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 640/2014 z dnia 11 marca 2014 r. (Dz. Urz. UE L181 z 20 czerwca 2014 r., str. 48 z późn. zm.).

Ww. przepisy wyznaczają zatem ogólne ramy dot. odzyskiwania ww. płatności, które nie powinny zostać wypłacone, a jednak wypłacone zostały. Szczegółową podstawę prawną ustalania zwrotu płatności w ramach PROW 2014-2020 od 2015 r. stanowi art. 44 ust. 1 i 45 ust. 1 ustawy PROW 2014-2020.

Zgodnie z treścią tych przepisów ww. płatności pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości podlegają zwrotowi w trybie określonym w przepisach o ARiMR dla zwrotu kwot nienależnie lub nadmiernie pobranych środków, przy czym właściwe organy określa w tym zakresie ustawa o Agencji, szczegóły określają odrębne rozporządzenia krajowe, a wyjątki od dochodzenia kwot należnych ARiMR wynikają z przepisów odrębnych (krajowych i wspólnotowych).

W orzecznictwie podkreśla się, że decyzja wydana na podstawie powołanego na wstępie przepisu art. 29 ustawy o ARiMR ma rozstrzygać nie tylko o tym, czy płatność została dokonana nienależnie, ale także o tym czy obowiązek zwrotu płatności przez rolnika ma zastosowanie w danych okolicznościach. Celem więc postępowania prowadzonego na podstawie powyższego przepisu jest zatem zbadanie:

1) czy doszło do ustalenia i wypłaty rolnikowi środków pochodzących z wymienionych funduszy unijnych lub krajowych nienależnie lub w nadmiernej wysokości,

2) czy istnieje obowiązek ich zwrotu, a także

3) czy nie wystąpiły przesłanki wykluczające taki zwrot.

W odniesieniu do płatności za rok 2019 obowiązek zwrotu kwot nienależnie lub nadmiernie pobranych wynika więc z przepisów rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 809/2014 z dnia 17 lipca 2014 r. ustanawiającego zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli, środków rozwoju obszarów wiejskich oraz zasady wzajemnej zgodności (Dz.U.UE.L2014.227.69 z późn. zm.).

Stosownie do art. 7 ust. 1 powołanego rozporządzenia w przypadku dokonania nienależnej płatności beneficjent zwraca odnośną kwotę powiększoną, w stosownych przypadkach, o odsetki obliczone zgodnie z ust. 2.

Zaskarżona decyzja w przedmiocie ustalenia kwoty nienależnie pobranej płatności została wydana w następstwie wypłacenia na rzecz skarżącemu zgodnie z decyzją Kierownika Biura Powiatowego ARiMR nr 0100-2020-003098 z dnia 28 lutego 2020 r., utrzymanej w mocy decyzją Dyrektora ARiMR nr 234/OR06/20 z dnia 25 maja 2020 r. na którą to skarga wyrokiem z dnia 24 marca 2021 r., sygn. akt l SA/Kr 609/20, Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie została oddalona. Przy czym, jak wynika z treści tej decyzji powierzchnię uprawnioną do płatności RŚK 5.5 ustalono (w oparciu wyniki kontroli terenowej wykonanej w dn. 5 listopada 2019 r. i opisanej w protokole nr [...]) na poziomie 1,47 ha, a odnośnie płatności RŚK 3.1 na poz. 0,60 ha, przy czym z uwagi na stwierdzone w toku kontroli terenowej uchybienia (m.in. brak działań pielęgnacyjnych mimo ich wpisania w rejestrze działalności RŚK, brak szczegółów dot. sadu w planie działalności rolnośrodowiskowej) płatność RŚK 3.1 została stronie odmówiona.

Wraz tą decyzją wystosowano informację - o konieczności uzupełnienia ww. braków w planie i złożenia oświadczenia o dokonaniu takiego uzupełnienia - do ostatniego dnia składania wniosków opłatność za 2020 r.

W niniejszej sprawie kluczowe znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu pomiędzy skarżącym, a organem mają przepisy rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz. U. z 2015 r., poz. 415 ze zm., zwanego dalej rozporządzeniem RŚK).

Jeżeli zostanie stwierdzone, że plan działalności rolnośrodowiskowej jest niekompletny lub niezgodny z informacjami przekazanymi we wniosku o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej i z załącznikami do tego wniosku w zakresie informacji, o których mowa w § 21 ust. 4c pkt 2 lub § 30 ust. 1b pkt 2, lub informacji, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lub 2, lub 4, lub 5 lub ust. 2 pkt 1 lub 2, lub ust. 3 pkt 1 lit. a tiret drugie lub lit. b, lub c lub pkt 2a załącznika nr 3 do rozporządzenia, rolnik lub zarządca:

1) uzupełnia lub poprawia ten plan,

2) składa oświadczenie o uzupełnieniu lub poprawieniu tego planu

do kierownika biura powiatowego Agencji

- najpóźniej w terminie składania wniosków o przyznanie kolejnej płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej, a w przypadku gdy w ostatnim roku realizacji zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego zostanie stwierdzone, że ten plan jest niekompletny lub jest niezgodny z informacjami przekazanymi we wniosku i z załącznikami do niego w zakresie informacji, o których mowa w § 21 ust. 4c pkt 2, lub informacji, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lub 4, lub ust. 2 pkt 1 lub 2, lub ust. 3 załącznika nr 3 do rozporządzenia - w terminie do dnia 14 marca ostatniego roku realizacji tego zobowiązania.

W przypadku niedokonania w terminie czynności: o których mowa w ust. 10, płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna za rok, w którym stwierdzono uchybienie, o którym mowa w ust. 10, podlega zwrotowi w części stanowiącej 30% wysokości tej płatności (pkt 2 ust. 11 § 33 rozporządzenia RŚK).

W ocenie Sądu, organy zbadały, właściwie oceniły i uzasadniły przesłanki zwrotu określone w tym przepisie.

Skarżący składając wniosek kontynuacyjny o przyznanie płatności rolno - środowiskowo - klimatycznej na rok 2020 nie złożył wymaganego oświadczenia o uzupełnieniu lub poprawieniu planu działalności rolnośrodowiskowej (10 czerwca 2020 r. do Kierownika Biura Powiatowego ARiMR w Brzesku wpłynął wniosek skarżącego o przyznanie płatności RŚK 5.5 i 3.1 na 2020 r. z taką samą deklaracją jak za rok 2019).

Ustalenia organów ARiMR co do okoliczności mających istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia w przedmiocie zwrotu nienależnie pobranych płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych za 2019 r. w wysokości 477,60 zł nie budzą wątpliwości. Podczas inspekcji terenowej z dnia 5 listopada 2019 r., opisanej w protokole nr 9006-00000032148/19 stwierdzono bowiem m.in., że w planie działalności rolnośrodowiskowej brakowało szkicu i lokalizacją poszczególnych drzew z wskazaniem ich odmian a nawet wykazu ile jakich odmian jabłoni znajduje się na jedynej zadeklarowanej do pakietu RŚK 3 działce rolnej C3 (str. 4 ww. protokołu - kod R_6_p). Braki w ww. zakresie uznano za bezsporne - podczas ww. kontroli strona nie przedstawiła dokumentów z kompletnymi danymi dotyczącymi sadu na działce rolnej C3, ani samodzielnie nie była w stanie dokładnie określić odmian poszczególnych drzew z tego sadu oraz gdzie konkretnie drzewa poszczególnych odmian się znajdują. Materiały z tej kontroli doręczono stronie w dniach 13 grudnia 2019 r., 17 stycznia 2020 r,. 14 kwietnia 2020 r. Do dnia wydania decyzji niniejszej strona nie złożyła oświadczenia o poprawieniu/uzupełnieniu wskazanego planu.

Trafnie organy podkreśliły, że obowiązek odpowiedniego uszczegółowienia planu działalności rolnośrodowiskowej w przypadku pakietu 3 (sady) wynika z zapisów załącznika nr 3, ust. 3, pkt 1, lit. b do rozporządzenia RŚK. Zgodnie z tą regulacją do planu działalności rolnośrodowiskowej powinien zostać dodany szkic gospodarstwa rolnego z zaznaczeniem miejsc na działce rolnej, w których są zasadzone poszczególne drzewa odmian wymienionych w załączniku nr 4 do rozporządzenia lub odmian tradycyjnie uprawianych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 1950 r. Podkreślić należy, że nie chodziło tu o gatunki drzew (np. jabłoń, śliwa, grusza) ale o odmiany tych gatunków.

Podzielić wobec tego należało prawidłowe, zdaniem Sądu, stanowisko orzekających w tej sprawie organów ARiMR, że okoliczności sprawy wskazują niezbicie, że skarżący nie przedłożył organom ARiMR oświadczenia o dokonaniu ww. uzupełnień planu w terminie wynikającym z § 33 ust. 10 pkt 2 rozporządzenia RŚK oraz wskazanym w piśmie organu pierwszej instancji z dnia 28 lutego 2020 r. (tj. do końca terminu składania wniosków za 2020 r.). Ww. pismo zostało odebrane przez stronę w dniu 2 marca 2020 r. i zawierało informację o konsekwencjach braku złożenia ww. oświadczenia.

W związku z niespełnieniem powyższego warunku prawidłowo organ pierwszej instancji, a utrzymując w mocy jego decyzję także i organ odwoławczy, zastosowały§ 33 ust. 11 pkt 2 rozporządzenia RŚK, zgodnie z którym, w przypadku niedokonania w terminie czynności (...) o których mowa w ust. 10 płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna za rok, w którym stwierdzono uchybienie, o którym mowa w ust. 10, podlega zwrotowi w części stanowiącej 30% wysokości tej płatności, o czym poinformowano także w decyzji dot. płatności RŚK za 2020 r.

Ww. okoliczności istotnie oznaczały konieczność wszczęcia postępowania w celu odzyskania płatności, które zostały uznane za nienależne w związku z brakiem prawidłowej reakcji na nieprawidłowości dotyczące zawartości planu działalności rolnośrodowiskowej odnośnie wariantu 3.1. Prawidłowość wyliczenia kwoty, która powinna być zwrócona do ARiMR nie wzbudziła zastrzeżeń skutkujących koniecznością uchylenia decyzji. Wyliczenie to przedstawia się następująco: 1591,01 zł (łączna kwota przyznania stronie decyzją dot. płatności RŚK za 2019 r., tj. wynikająca z decyzji nr 0100-2020-003098) x 30% (wartość pomniejszenia wynikająca z par. 33 ust. 11 pkt 2 rozporządzenia RŚK) = 477,60 zł.

Organy prawidłowo uznały także, że w sprawie skarżącego nie zaistniały żadne okoliczności uniemożliwiające ustalenie wysokości kwot, które powinny zostać przez stronę zwrócone do ARiMR, bądź pozwalające na warunkowe odstąpienie od żądania ich zwrotu. Takie wyjątkowe sytuacje wskazano w następujących przepisach:

1) zgłoszenie do ARiMR zdarzenia o charakterze siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajnych dot. stanu skutkującego ustaleniem kwot do zwrotu - art. 4 rozporządzenia nr 640/2014 i art. 2 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. (Dz. Urz. DE L 347 z 20.12.2013, str. 549 z późn. zm.);

2) zgłoszenie niezgodności wniosku ze stanem faktycznym skutkującym ustaleniem kwot do zwrotu - art. 15 rozporządzenia nr 640/2014;

3) wypłacona kwota do zwrotu nie przekracza 100 euro - art. 44 ust. 3 ustawy PROW 2014-2020, art. 54 ust. 3 lit. a pkt i, art. 106 ust. 3 rozporządzenia nr 1306/2013;

4) niewypłacalność zobowiązanego do zwrotu - art. 54 ust. 3 lit. b rozporządzenia nr 1306/2013;

5) nienależna płatność została dokonana na skutek pomyłki organów ARiMR i błąd ten nie mógł w zwykłych okolicznościach zostać wykryty przez rolnika - art. 7 ust. 3 rozporządzenia nr 809/2014;

6) przedawnienie ustalania płatności do zwrotu, tj. upływ ponad 8 lat od dopuszczenia się nieprawidłowości - art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 i art. 68 § 1 i 5 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 3 ust. 3 rozporządzenia nr 2988/95;

7) przekazanie gruntów objętych zobowiązaniem innej osobie - art. 47 ust. 2 rozporządzenia nr 1305/2013.

Przekonywujące są w tym względzie argumenty organów orzekających, że za siłę wyższą lub okoliczności nadzwyczajne/wyjątkowe uznaje się zdarzenie całkowicie niezależne od podmiotów (osób), których dotyczy (zewnętrzne wobec tych podmiotów głównie o charakterze nagłym, naturalnym lub żywiołowy); niemożliwe do przewidzenia (co obejmuje również nikłe prawdopodobieństwo jego zajścia w danej sytuacji), zapobieżenia, opanowania i przeciwdziałania (przy czym w zasadzie chodzi o niemożliwość zapobieżenia przez człowieka nie tyle samemu zjawisku, co jego następstwom); o skutkach poważnych (przynajmniej dla podmiotów dotkniętych takim zdarzeniem). Zgodzić się należało z organami, że w niniejszej sprawie nie stwierdzono żadnych, wpływających na ocenę tej sprawy, okoliczności nadzwyczajnych lub o charakterze siły wyższej, które zostałyby w prawidłowy sposób (tj. terminowy i pisemny) zgłoszone przez stronę organom ARiMR. Z tego względu rację mają organy, że niemożliwe było odstąpienie od ustalania kwot do zwrotu okolicznościami. Akta i okoliczności sprawy nie wskazują na dokonanie przez skarżącego sytuacji wymienionych w pkt 2 i 3 w - w takich sytuacjach rezygnacja z ustalania kwot do zwrotu z ww. powodu byłaby niemożliwa. Z kolei kurs wymiany istotny dla sprawy strony pochodził z dnia 31 marca 2020 r. i wynosił 4,5523 zł za 1 euro (równowartość kwoty 100 euro wynosiła 455,23 zł). Kwota do ww. zwrotu wynosi w niniejszej sprawie ponad 470 zł. Ponieważ kwota do zwrotu przekraczała ww. poziom 100 euro, w przypadku tego rodzaju wsparcia odstąpienie od uznania ww. kwoty za wymagającą zwrotu do ARiMR było rzeczywiście niemożliwe. Na dzień wydania niniejszej decyzji nie stwierdzono również żadnych okoliczności wskazujących na ewentualną niewypłacalność osoby zobowiązanej do zwrotu, tj. brak możliwości uregulowania kwot nienależnie pobranych. Trafnie wskazały organy, że strona nie przedstawiła żadnych oficjalnych dokumentów w tej mierze. Nie stwierdzono również, aby koszt odzyskania kwot wskazanych w decyzji zaskarżonej przekraczał kwoty, które powinny zostać odzyskane. Za zasadne należało więc uznać stanowisko organu, że w niniejszej sprawie nie można jednoznacznie stwierdzić, iż nienależne płatności zostały przyznane i wypłacone w wyniku jednoznacznej pomyłki organów ARiMR. W czasie rozstrzygania sprawy strony za 2019 r. organy te znały wyniki kontroli terenowej, podczas której stwierdzono nieprawidłowości (dotyczące niekompletności planu działań rolnośrodowiskowych odnośnie sadu na działce rolnej C3) i powiadomiły stronę o konieczności ich usunięcia i zawiadomienia o tym organów ARiMR. Strona była także wielokrotnie informowana o tym co konkretnie należy w tym planie uzupełnić. Z tego powodu nie zostały wówczas wobec skarżącego zastosowane jakiekolwiek zmniejszenia płatności RŚK za 2019 r. Takie zmniejszenia były dopiero wynikiem braku złożenia oświadczenia o uzupełnieniu ww. planu i zostały one także ujęte w decyzji dotyczącej płatności RŚK dla strony za 2020 r. Przekonywujące jest też stanowisko, że ponadto brak jest podstaw do twierdzenia, iż "w zwykłych okolicznościach" strona w ogóle nie mogła wykryć stwierdzonych w jej sprawie nieprawidłowości. Płatności istotne w niniejszej sprawie są przyznawane, jeżeli ubiegający się o te płatności spełnia wymogi związane z tymi płatnościami.

Skoro skarżący zdecydował się na ubieganie się o płatności powinien mieć świadomość wymogów z nimi związanych (podpis pod wnioskiem oznaczał m.in. oświadczenie o znajomości tych przepisów). Otrzymując płatności skarżący powinien zadbać o wypełnienie wszystkich związanych z tymi płatnościami wymogów. Nie stwierdzono żadnych niezwykłych okoliczności, ani innych podobnych, które pozwalałyby przyjąć, że nie był on świadomy wystąpienia ww. uchybień. Ponieważ odstąpienie od ustalania kwot nienależnych jest warunkowane jednoczesnym wystąpieniem pomyłki po stronie organów ARiMR i brakiem możliwości jej wykrycia przez stronę – a w niniejszej sprawie takie odstąpienie okazało się niemożliwe (przyjęto, iż pomyłka nie nastąpiła, a strona mogła ją wykryć). Za czas dopuszczenia się nieprawidłowości uznaje się co do zasady datę złożenia wniosku o przyznanie płatności (w przypadku wniosku zawierającego nieprawidłowe deklaracje), lub upływ terminu na wykonanie określonych działań (w przypadku braku realizacji obowiązków związanych z utrzymywaniem gruntów w dobrej kulturze rolnej oraz przestrzeganiem norm i wymogów). Trafnie zwrócił uwagę organ, że przerwanie biegu przedawnienia może być związane z doręczeniem protokołu z kontroli, decyzji zmieniającej lub uchylającej dotychczasowe rozstrzygnięcie, zawiadomieniem o wszczęciu ustalania, unieważniania decyzji lub o wznowieniu postępowania (gdy z takich pism wynika, o jaką nieprawidłowość chodzi). Z kolei przez zobowiązanie podatkowe należy tu rozumieć ustalenie kwoty do zwrotu do ARiMR Ww. termin znajduje zastosowanie, jeżeli byłby korzystniejszy dla strony (dłuższy) od terminów wynikających z art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 i gdy zwrot jest skutkiem wyłącznego błędu organu oraz gdy dotyczy płatności pochodzących tylko ze środków krajowych. Zgodnie z art. 68 § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r., poz. 2383, zwanej dalej Ordynacją podatkową) "bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata. Za datę dopuszczenia się nieprawidłowości uznano prawidłowo w niniejszym postępowaniu datę złożenia wniosku o płatności za 2019 r. (tj. dzień 8 maja 2019 r.), ponieważ to odnośnie tego wniosku stwierdzono nieprawidłowości dotyczące planu działalności rolnośrodowiskowej skutkujące ostatecznie zmniejszeniem płatności za ten rok o 30%. Datą, w której okazało się, że skarżący nie wykonał czynności wymaganych w związku ww. nieprawidłowościami był dzień 10 lipca 2020 r. do kiedy skarżący mógł zawiadomić organy ARiMR o ich usunięciu. Prawidłowo też podkreślił organ, że bez względu która z ww. dat zostałaby uwzględniona jako początek biegu, w sprawie nie doszło do przedawnienia możliwości dochodzenia zwrotu płatności nienależnych. Porównanie dat wszczęcia postępowania ustaleniowego wobec strony (6 lipca 2021 r.) i wydania decyzji zaskarżonej (17 sierpnia 2021 r.) z najwcześniejszą datą dopuszczenia się nieprawidłowości (8 maja 2019 r.) pozwalała na bezsprzeczne stwierdzenie, że nawet najkrótszy 4-letni okres między ustaleniem płatności do zwrotu i dopuszczeniem się nieprawidłowości jeszcze nie upłynął. Nie stwierdzono też prawidłowo zgłoszonych do ARiMR i dopuszczalnych zmian zobowiązania dot. płatności RŚK (por. § 6-8 rozporządzenia RŚK), które wpływały na wysokość kwot ustalonych jako wymagające zwrotu. Nie stwierdzono, aby grunty objęte ww. zobowiązaniem zostały prawidłowo (z gwarancją kontynuowania zobowiązania) przekazane innemu rolnikowi, co wpływałoby na wysokość kwot do zwrotu (por. § 24-29 rozporządzenia RŚK).

W tej sytuacji Sąd podzielił stanowisko organów, że nie zachodzą przesłanki odstąpienia od ustalenia kwoty nienależnie pobranych płatności. Kontrolowane postępowanie zostało przeprowadzone prawidłowo, a istotne okoliczności sprawy

nie budzą wątpliwości. W sprawie nie doszło do naruszeń przepisów prawa

i to w stopniu uzasadniającym wyeliminowanie zaskarżonej decyzji z obrotu prawnego. W prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy, organ zobligowany był do wydania decyzji ustalającej kwotę nienależnie pobranych płatności, w wysokości wskazanej w decyzji pierwszoinstancyjnej, utrzymanej w mocy zaskarżoną decyzją. Tym samym, zgodnie z art. 7 ust. 1 wykonawczego Komisji (UE) nr 809/2014 z dnia 17 lipca 2014 r. (Dz. Urz. UE L 227 z 31 lipca 2014, str. 69 z późn. zm.) powstał obowiązek zwrotu nienależnej płatności za rok 2019 w łącznej wysokości określonej w decyzji.

Skoro niniejsze postępowanie jest samodzielnym postępowaniem administracyjnym, którego przedmiotem jest ustalenie, czy doszło do nienależnego pobrania środków publicznych, bowiem sprawa dotycząca ustalenia kwot nienależnie pobranych płatności nie jest sprawą dotyczącą przyznania pomocy, to w sytuacji, gdy organ stwierdzi na podstawie dowodów zgromadzonych w postępowaniu administracyjnym, że kwota przyznana beneficjentowi jest kwotą nienależną, to wówczas jest on zobowiązany do wydania decyzji opartej na art. 29 ust. 1 ustawy o ARiMR. Podnoszone zatem w skardze, a uprzednio w odwołaniu od decyzji organu pierwszej instancji, zarzuty skarżącego nie są zasadne i nie mogły odnieść skutku. Argumentacja skarżącego zasadza się na twierdzeniach i insynuacjach, przy czym wyraźnie podkreślić to należy, nie popartymi żadnymi dowodami. Dołączone zaś do skargi zdjęcie nie odzwierciedla nieprawidłowości, o których zdaje się mówić skarżący. Organ nie jest uprawniony w postępowaniu o ustalenie kwoty nienależnie lub nadmiernie pobranych środków publicznych do kontrolowania podstaw odmowy przyznania pomocy, a jedynie jest zobligowany do ustalenia faktu, wynikającego z wydania takiej decyzji, a mianowicie tego, że pomoc taka - w tej sytuacji - jest kwotą pobraną nienależnie lub też w nadmiernej wysokości.

Skarga nie mogła więc wywrzeć zamierzonego skutku.

W tym stanie rzeczy Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2024 r., poz. 935), orzekł, jak w sentencji wyroku.

Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, https://orzeczenia.nsa.gov.pl/