Wyrok NSA z dnia 2 grudnia 2024 r., sygn. I FSK 1865/21

1) Wykorzystywanie przez osobę dopuszczającą się oszustwa podatkowego pozycji zajmowanej – wskutek ingerencji organów państwa – u podatnika w celu dokonania tego oszustwa (przyjmowania oraz rozliczania faktur VAT nieodzwierciedlających rzeczywistych zdarzeń gospodarczych lub dokumentujących usługi związane z obsługą oszukańczego procederu, nie z działalnością opodatkowaną podatnika, a zatem niedających prawa do odliczenia podatku naliczonego z uwagi na treść art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a i art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. z 2011 r., nr 177, poz. 1054 ze zm.) i posługiwanie się w tym celu danymi podatnika, nie oznacza automatycznie, że podatnik poniesie konsekwencje podatkowe takich działań. Dla przypisania podatnikowi negatywnych konsekwencji podatkowych oszukańczych działań powiązanej z podatnikiem osoby posługującej się w celu popełnienia oszustwa danymi podatnika (bez wiedzy i zgody podatnika), konieczne jest ustalenie, czy podatnik dochował należytej staranności, rozsądnie wymaganej w celu kontrolowania działań takiej osoby (analogicznie jak w przypadku wymogu dochowania należytej staranności w relacji z osobą trzecią, np. nierzetelnym kontrahentem). W przypadku stwierdzenia, że podatnik nie tylko nie wiedział i nie wyraził zgody na oszukańcze działania, ale nie miał możliwości – nawet przy dochowaniu należytej staranności – skutecznego skontrolowania działań osoby dopuszczającej się oszustwa, a w konsekwencji uniknięcia lub wykrycia oszukańczego procederu, wyciągnięcie wobec podatnika negatywnych konsekwencji podatkowych oszustwa byłoby sprzeczne z unijną zasadą proporcjonalności. Ponieważ konieczne jest, by rozłożenie ryzyka pomiędzy podatnikiem a organami podatkowymi, w następstwie oszustwa popełnionego przez osobę trzecią, odpowiadało zasadzie proporcjonalności, stwierdzenie wystąpienia takiego przypadku skutkuje potrzebą uwolnienia podatnika od następstw oszukańczego działania osoby trzeciej, na które podatnik nie miał żadnego wpływu.