Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 16 kwietnia 2025 r., sygn. I SA/Ol 130/25

Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odmawiająca umorzenia należności z tytułu składek została uchylona jako naruszająca przepisy prawa materialnego i procedury; sprawa wymaga ponownego rozpoznania z uwzględnieniem trudnej sytuacji materialnej skarżącego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodnicząca sędzia WSA Anna Janowska Sędziowie sędzia WSA Przemysław Krzykowski (sprawozdawca) sędzia WSA Katarzyna Górska Protokolant Specjalista Monika Rząp po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2025 r. sprawy ze skargi C. M. na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 stycznia 2025 r., nr 37/2025 w przedmiocie umorzenia należności z tytułu składek uchyla zaskarżoną decyzję.

Uzasadnienie

Zaskarżoną decyzją z 10.01. 2025 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej: organ, Zakład) odmówił C. M. (dalej: skarżący, strona): - na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 28 ust. 2, 3 i art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497), zwanej dalej "u.s.u.s.": umorzenia należności z tytułu składek osoby ubezpieczonej będącej jednocześnie płatnikiem składek, należności z tytułu składek w części finansowanej przez płatnika składek oraz odsetek za zwłokę od należności z tytułu składek w części finansowanej przez ubezpieczonych w łącznej kwocie 80 897,05 zł, - na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w związku z art. 28 ust. 3a i art. 32 u.s.u.s. oraz § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 141, poz. 1365), zwanego dalej "rozporządzeniem", umorzenia należności z tytułu składek osoby ubezpieczonej będącej jednocześnie płatnikiem w łącznej kwocie 57.446,30 zł, za okresy wskazane w sentencji zaskarżonej decyzji. Jak wynika z akt sprawy, 13 listopada 2024 r. skarżący złożył wniosek o umorzenie należności z tytułu składek. Powołał się na pogarszający się stan zdrowia. Wskazał, że problemy zdrowotne zaczęły się od 2010 r. od urazu kręgosłupa. Następnie pracując jako brukarz pojawiły się poważne problemy z kolanami. Podkreślił, że pomimo przeprowadzonych artroskopii nie ma znaczącej poprawy. Poinformował, że ma trudności w poruszaniu się, szczególnie po nierównych nawierzchniach. Poza tym ma naderwane wiązadła prawego barku. Wskazał, że czasami posiłkuje się zastrzykami, które są kosztowne (seria 3 zastrzyków to ok 600,00 zł). Wskazał, że opisana sytuacja utrudnia podjęcie zatrudnienia. Pomimo kilkukrotnych prób skarżący jest zmuszony iść na przymusowe zwolnienie i leczenie. W dniu 27 grudnia 2024 r. Zakład wydał decyzję o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie rozpatrzenia wniosku skarżącego o umorzenie składek za osoby zgłaszane do ubezpieczeń w części finansowanej przez ubezpieczonych. Powołując się na przepis art. 24 u.s.u.s. Zakład uznał, że nie upłynął jeszcze termin, w którym zaległości mogą być dochodzone. Wskazał, że zgodnie z zapisami ustawy w brzmieniu obowiązującym w okresie od 24 listopada 1998 r. do 31 grudnia 2011 r. należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym składka stała się wymagalna. W związku z uchwaleniem ustawy z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców, której przepisy weszły w życie z dniem 1 stycznia 2012 r., do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zostały wprowadzone zmiany dotyczące m.in. skrócenia okresu przedawniania należności z tytułu składek do 5 lat. Równocześnie ustawa wprowadza przepisy przejściowe regulujące bieg terminu przedawnienia w przypadku, gdy jego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r. Zgodnie z art. 27 ustawy deregulacyjnej, przedawnienie należności z tytułu składek oraz nienależnie opłaconych składek, dla których bieg przedawnienia rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., stosuje się 5 letni okres przedawnienia liczony od 1 stycznia 2012 r., chyba, że przedawnienie zgodnie z dotychczasowymi przepisami nastąpiłoby wcześniej. W przypadku natomiast zaistnienia okoliczności powodujących zawieszenie biegu przedawnienia, po ich ustaniu przedawnienie biegnie dalej. Zgodnie z art. 24 ust 5b w/w ustawy bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego. Zdaniem Zakładu, bieg terminu przedawnienia został zawieszony od wszczęcia postępowania egzekucyjnego w lutym 2011 r., co zawiesiło bieg terminu przedawnienia do nadal. Ponadto bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia złożenia przez wniosku o umorzenie na podstawie ustawy z 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (Dz. u. z 2012 r., poz. 1551) zwanej dalej abolicyjną do dnia uprawomocnienia się decyzji o odmowie umorzenia należności na tej podstawie (zgodnie z art. 1 ust 15.w/w ustawy bieg terminu przedawnienia należności, o których mowa w ust. 1, 6, 10 i 12, ulega zawieszeniu na okres od dnia złożenia wniosku o umorzenie do dnia uprawomocnienia się decyzji.). Zatem w stosunku do ww. należności zawieszeniu uległ termin przedawnienia na okres od 23 stycznia 2013 r. do 9 września 2014 r. oraz od 26 września 2014 r. do 2 marca 2016 r. W związku z powyższym ww. zadłużenie nie uległo przedawnieniu i jest wymagalne. Zakład wskazał, że skarżący zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej. Zgodnie z Kompleksowym Systemem Informatycznym ZUS skarżący jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w L. jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku. W oświadczeniu o stanie rodzinnym i majątkowym oraz sytuacji materialnej osoby fizycznej, która nie prowadzi działalności gospodarczej poinformował, że posiada dochód z innych źródeł w kwocie 1 000,00 zł. Wskazał, że jest rozwiedziony od 13 września 2001 r. i prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe. Poinformował, że nie korzysta z pomocy społecznej. Ponosi stałe miesięczne wydatki związane z utrzymaniem z tytułu miesięcznych opłat eksploatacyjnych w kwocie 350,00 zł oraz koszty leczenia w wysokości 250,00 zł. Skarżący nie posiada żadnych zobowiązań pieniężnych, wierzytelności i majątku nieruchomego. Zaznaczył natomiast, że posiada pojazd marki [...] rok produkcji 1996. W Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców skarżący figuruje jako właściciel: samochodu ciężarowego [...] rok produkcji 1996, samochodu osobowego [...] rok produkcji 2007. Zgodnie z Bazą Danych Ksiąg Wieczystych skarżący posiada działkę rolną o pow. 1,9600 ha we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej . Rozpatrując wniosek skarżącego w oparciu o art. 28 ust. 3 i 3a u.s.u.s. organ uznał, że nie można stwierdzić zaistnienia przesłanki z art. 28 ust. 3 pkt 1 ("dłużnik zmarł"), pkt 4 (nie toczyło się postępowanie likwidacyjne) oraz pkt 4a powołanej ustawy. Nie stwierdzono również przesłanki z art. 28 ust 3 pkt 2 oraz ust 4b i 4c w/w ustawy albowiem ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, aby skarżący składał wniosek o ogłoszenie upadłości lub by prowadzone postępowanie upadłościowe zostało umorzone. Nie wystąpiły również okoliczności, o których mowa w art. 28 ust. 3 pkt 3, 5 lub 6 ustawy. Organ podniósł, że Dyrektor Oddziału ZUS w O. wszczął postępowanie egzekucyjne obejmujące nieopłacone przez stronę należności. W ramach egzekucji dokonano zajęcia wynagrodzenia za pracę, które w toku postępowania ustało. Nie wyczerpano możliwości dochodzenia należności. Postępowanie egzekucyjne nie zostało zakończone. Na nieruchomości skarżącego dokonano zabezpieczenia należności z tytułu składek. 4 września 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał promesę odstępującą od zabezpieczenia hipotecznego dokonanego w dziale IV księgi wieczystej pod warunkiem wpłaty kwoty wynikającej z aktu notarialnego umowy sprzedaży. W dniu 10 października 2023 r. dokonano wpłaty. W przedmiotowej sprawie Naczelnik Urzędu Skarbowego lub komornik sądowy nie stwierdził braku majątku, z którego można prowadzić egzekucję. Do czasu stwierdzenia przez właściwy w sprawie organ egzekucyjny braku majątku, nie można wykazać, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.