Wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 grudnia 2023 r., sygn. I SA/Wa 1343/23

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Przemysław Żmich, sędzia WSA Łukasz Trochym, asesor WSA Anna Milicka-Stojek (spr.), Protokolant referent Anna Kaczyńska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 grudnia 2023 r. sprawy ze skargi P. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie z dnia 18 maja 2023 r. nr KOC/6655/Op/22 w przedmiocie zasiłku celowego oddala skargę.

Uzasadnienie

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] (dalej jako "Kolegium" lub "organ") decyzją z [...] maja 2023 r. nr [...], po rozpatrzeniu odwołania P. K. (dalej jako "skarżąca"), utrzymało w mocy decyzję Prezydenta [...] (dalej jako "Prezydent") z [...] października 2023 r. nr [...] odmawiającą przyznania skarżącej zasiłku celowego z przeznaczeniem na zakup żywności, środków czystości (osobistych i do czyszczenia mieszkania), odzieży, obuwia, soczewek kontaktowych, naprawę telefonu, zakup kranu i spłuczki, usługę hydrauliczną, dopłatę do czynszu również za poprzednie miesiące i pokrycie kosztów utrzymania lokalu w ramach [...] - [...] oraz pomocy w formie zasiłku celowego losowego.

Decyzja wydana została w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Skarżąca w dniu [...] września 2022 r. wystąpiła z wnioskiem o przyznanie zasiłków celowych na zakup żywności, środków czystości (osobistych i do czyszczenia mieszkania), odzieży, obuwia, soczewek kontaktowych, naprawę telefonu, zakup kranu i spłuczki oraz usługę hydrauliczną, dopłatę do czynszu także za poprzednie miesiące oraz pokrycie kosztów utrzymania lokalu w ramach [...] – [...], jak też o udzielenie pomocy finansowej na ekonomiczne usamodzielnienie się (stworzenie własnego miejsca pracy) i przyznanie zasiłku celowego losowego.

Do odrębnego rozpoznania Prezydent wydzielił wniosek o przyznanie pomocy finansowej z przeznaczeniem na ekonomiczne usamodzielnienie się (stworzenie własnego miejsca pracy).

Prezydent decyzją z [...] października 2022 r. odmówił przyznania skarżącej zasiłku celowego z przeznaczeniem na zakup żywności, środków czystości (osobistych i do czyszczenia mieszkania), odzieży, obuwia, soczewek kontaktowych, naprawę telefonu, zakup kranu i spłuczki, usługę hydrauliczną, dopłatę do czynszu z zaznaczeniem dopłaty za poprzednie miesiące i pokrycie kosztów utrzymania lokalu w ramach [...] - [...] oraz zasiłku celowego losowego. Wskazał, że zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2021 r. poz. 2268 ze zm.), powoływanej dalej jako "u.p.s.", prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobie samotnie gospodarującej jeśli jej dochód nie przekracza kryterium dochodowego w kwocie 776 zł. Choć skarżąca podczas wywiadu środowiskowego w dniu [...] września 2022 r. wyjaśniła, że w sierpniu 2022 r. nie uzyskała żadnego dochodu, to Prezydent zauważył, że przyznanie zasiłku celowego, o którym mowa w art. 39 u.p.s., nie jest obowiązkiem organu. Pomoc taka nie może mieć przy tym charakteru stałej pomocy wyczerpującej w pełni żądania wnioskodawcy. Samo zatem spełnienie przez osobę ubiegającą się o zasiłek kryteriów ustawowych nie oznacza, że ośrodek pomocy społecznej (dalej jako "OPS") ma obowiązek go przyznać w zakresie przez nią żądanym. Ustalając takie uprawnienie OPS analizuje także zasoby, możliwości i uprawnienia oraz wykorzystywanie ich przez wnioskodawcę, jak też zakres samodzielnych działań przez niego podejmowanych, mających na celu pokonanie trudnej sytuacji życiowej. Ze zgromadzonych w sprawie dokumentów, w tym wywiadu środowiskowego, wynika zaś, że skarżąca prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, od [...] października 2021 r. zarejestrowana jest w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku. Skarżąca była studentką studiów [...] na uczelni [...] i do czerwca 2022 r. pobierała stypendium socjalne, które pokrywało czesne na studia. Skarżąca oświadczyła, że w dniu [...] września 2022 r. obroniła pracę [...] i uzyskała tytuł [...]. Jak ustalił Prezydent, skarżąca przed przyjazdem do [...] mieszkała w [...], gdzie miała podpisaną umowę najmu na lokal socjalny. Z posiadanej dokumentacji (w tym pisma Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w [...] z [...] sierpnia 2019 r.) wynika, że w okresie wcześniejszym skarżąca miała przyznany lokal komunalny z zasobów miasta [...], jednak z uwagi na jego zadłużenie, została z niego eksmitowana i otrzymała ww. lokal socjalny. Z własnej woli zrezygnowała jednak z tego lokalu, co oznacza, że w kontekście art. 2 ust. 1 u.p.s. nie wykorzystuje ona własnych uprawnień w celu przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej. Co więcej skarżąca, nie posiadając żadnych środków finansowych, po przyjeździe do [...] zawarła umowę najmu lokalu, którego miesięczny koszt wynajmu to [...] zł. Jak wynika z ww. umowy z [...] sierpnia 2021 r., zobowiązała się ona poza ceną najmu, opłacać także koszty eksploatacyjne, jak czynsz, energię, gaz, woda, wywóz nieczystości. Podczas wywiadu środowiskowego w dniu [...] sierpnia 2022 r. skarżąca oświadczyła, że od stycznia do czerwca 2022 r. nie zalegała z opłatami za lokal, które regulowała z pieniędzy pożyczanych od znajomych, zaś pożyczki wyniosły łącznie [...] zł. Od lipca 2022 r. nie reguluje już opłat za wynajęty lokal. Odnosząc się w pierwszej kolejności do żądanej pomocy finansowej z przeznaczeniem na dopłatę do czynszu, w tym również za miesiące poprzednie, tj. łącznie od stycznia do sierpnia 2022 r., Prezydent zauważył, że poprzednie wnioski skarżącej dotyczące pomocy w formie dopłaty do czynszu za okres od stycznia do lipca 2022 r. zostały rozpoznane decyzjami z [...] lutego 2022 r., [...] marca 2022 r., [...] marca 2022 r., [...] maja 2022 r., [...] maja 2022 r., [...] czerwca 2022 r., [...] sierpnia 2022 r., [...] sierpnia 2022 r., którymi odmówiono skarżącej przyznania wnioskowanej pomocy. Decyzje te nie zostały uchylone (w stosunku do części z nich wypowiedziało się już Kolegium podzielając stanowisko Prezydenta) i pozostają w obrocie prawnym. Również obecnie Prezydent uznał, że udzielenie pomocy na opłatę czynszu nie mieści się w pojęciu niezbędnej potrzeby życiowej, o której mowa w ustawie o pomocy społecznej. Nie znalazł też podstaw do przyznania zasiłku celowego z przeznaczeniem na pokrycie bieżących kosztów utrzymania lokalu. Zwrócił uwagę, że Zarząd Dzielnicy [...] odmówił skarżącej przydzielenia lokalu z jego zasobów, stwierdzając brak właściwości miejscowej do rozpatrzenia wniosku w tym zakresie. Podsumowując Prezydent zauważył, że wynajmując mieszkanie skarżąca była świadoma zaciąganych zobowiązań, jednak podpisała umowę najmu z prywatnym właścicielem wiedząc, że nie będzie w stanie wywiązać się ze zobowiązań z niej wynikających. Ze zgromadzonych akt wynika też, że skarżąca w [...] wynajmowała najpierw lokal przy ul. [...], a następnie obecny - przy ul. [...]. Tymczasem wynajem lokalu w centrum [...] generuje koszty, których skarżąca nie jest w stanie samodzielnie pokryć, a przy tym nie poszukuje tańszego lokalu lub pokoju w [...] albo poza nią, wiedząc że koszty utrzymania w [...] są dużo wyższe. Skarżąca nie wykorzystuje więc własnych możliwości w zakresie poszukania tańszego miejsca pobytu. Odnosząc się do wniosku skarżącej o zasiłek celowy na żywność, Prezydent wskazał, że również on jest niezasadny, bowiem decyzją z [...] sierpnia 2022 r. nr [...] przyznano już skarżącej pomoc finansową na żywność w wysokości [...] zł w ramach programu wieloletniego "[...]", która to kwota wypłacona została skarżącej w dniu [...] września 2022 r. W konsekwencji potrzeba ta we wrześniu 2022 r. została już zaspokojona. Prezydent uznał, że brak jest także podstaw do przyznania skarżącej zasiłku celowego losowego, o którym mowa w art. 40 ust. 1 u.p.s. Konieczność jego przyznania skarżąca uzasadniła bowiem okolicznością, że jest ofiarą przestępstwa przez co nie może znaleźć pracy, zaś zdarzenie to dotknęło ją i jej dziecko. Prezydent zwrócił uwagę, że ww. zasiłek może był przyznany jeżeli w wyniku strat poniesionych w związku ze zdarzeniem losowym, pomimo wykorzystania własnych zasobów i możliwości, dana osoba lub rodzina nie może zaspokoić niezbędnych potrzeb życiowych. Tymczasem z informacji uzyskanych w toku postępowania wynika, że syn skarżącej – M. K. od ponad [...] lat przebywa w placówce opiekuńczo-wychowawczej i skarżąca nie ma z nim żadnego kontaktu. Jest ona pozbawiona praw rodzicielskich i ma całkowity zakaz kontaktu z dzieckiem. Podczas wywiadu środowiskowego wskazała, że liczy na odzyskanie praw rodzicielskich i powrót do niej syna, zaś do tego czasu chce na bieżąco przesyłać mu najpotrzebniejsze rzeczy. Poinformowała, że nie podjęła jeszcze starań o powrót dziecka pod jej opiekę. W opinii OPS, w miejscu gdzie aktualnie przebywa syn skarżącej, ma on zabezpieczone wszystkie potrzeby życiowe, całodobową opiekę i wychowanie, a także zagwarantowany dostęp do kształcenia dostosowanego do wieku i możliwości rozwojowych. Prezydent zauważył dalej, że podczas wywiadu środowiskowego w dniu [...] września 2022 r. skarżąca wskazała, że nie zamierza szukać zatrudnienia na umowę o pracę, ponieważ po śmierci rodziców odziedziczyła ich długi i ewentualne jej wynagrodzenie zająłby komornik. Ponadto ma w planach otwarcie własnego [...]. W celu pomocy i wsparcia została ona skierowana przez pracownika socjalnego do doradcy zawodowego OPS. Z dwóch zaproponowanych terminów wybrała jeden w dniu [...] września 2022 r., na który spóźniła się 40 min. Doradca zawodowy nie miał możliwości oceny kwalifikacji, umiejętności i doświadczenia zawodowego skarżącej, gdyż poza spóźnieniem, nie przyniosła ona żadnych dokumentów dotyczących aktywności zawodowej. Jak przy tym wynika z notatki doradcy zawodowego, skarżąca nie widzi potrzeby dalszego kontaktu z nim, zaś w jej ocenie, jedynym wyjściem z trudnej sytuacji jest założenie własnej działalności gospodarczej. W ocenie skarżącej, uzyskany przez nią tytuł [...] jest wystarczający do jej rozpoczęcia. W ww. notatce doradca zawodowy wskazał również, że skarżąca nie jest zainteresowana kolejnym terminem konsultacji, co potwierdziła następnie w e-mailu przesłanym w dniu [...] września 2022 r., w którym wskazała, że spotkanie z doradcą niczemu nie służyło i nie widzi ona możliwości dalszej współpracy z nim. Zdaniem Prezydenta, z uwagi na brak współpracy, niewykorzystywanie własnych zasobów i możliwości, brak było podstaw do przyznania wnioskowanej pomocy finansowej w formie zasiłków celowego i celowego losowego. W sprawie wzięto jednocześnie pod uwagę, że choć sytuacja skarżącej jest trudna, to jednak nie zmienia się. Skarżąca jest osobą młodą, dyspozycyjną i zdrową. Nie posiada orzeczenia o niepełnosprawności i nie wskazuje, by była chora. Deklaruje, że posada wykształcenie w wielu różnych dziedzinach – [...] z [...], dyplom ukończenia [...] jako [...], [...], [...] oraz [...]. Skarżąca ma zatem możliwości znalezienia zatrudnienia, a co za tym idzie – uzyskania dochodu. Nie wykorzystuje jednak własnych możliwości, chociażby w zakresie podjęcia pracy i poszukania tańszego miejsca pobytu, co jest zobowiązaniem ustawowym osoby ubiegającej się o świadczenia z pomocy społecznej. Na koniec Prezydent zauważył, że rocznie z pomocy społecznej w formie zasiłku celowego i celowego specjalnego skorzystało około [...] osób. Na realizację tego zadania w 2022 r. OPS dysponował budżetem miesięcznym średnio [...] zł. Z pomocy w formie zasiłku celowego i celowego specjalnego w III kwartale 2022 r. skorzystało średnio [...] osób, a średnia kwota świadczenia wyniosła [...] zł.