tematy:

Interpretacja indywidualna z dnia 13 października 2025 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP4-2.4012.633.2025.1.MŻA

Usługi nieodpłatnej pomocy prawnej świadczone przez wnioskodawcę na rzecz powiatów nie stanowią samodzielnej działalności gospodarczej, wobec czego wynagrodzenie za takie usługi nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Interpretacja indywidualna - stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

21 sierpnia 2025 r. wpłynął Pana wniosek z 21 sierpnia 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy braku opodatkowania podatkiem VAT świadczonych usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Opis stanu faktycznego

1 czerwca 2012 r. Wnioskodawca uzyskał tytuł magistra prawa. 20 maja 2016 r. Wnioskodawca został wpisany na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w (...). Od 12 września 2016 r. Wnioskodawca prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą której przedmiotem jest działalność prawnicza (69.10.Z) - (…).

Wnioskodawca jest czynnym podatnikiem podatku VAT.

Wnioskodawca ukończył kurs na doradcę obywatelskiego i po zdaniu egzaminu z wynikiem pozytywnym Wnioskodawca uzyskał tytuł doradcy obywatelskiego. Zaświadczenie potwierdzające posiadanie wiedzy i umiejętności z zakresu świadczenia poradnictwa obywatelskiego wydane zostało 25 września 2022 r. przez Związek Biur Porad Obywatelskich.

Od 1 stycznia 2020 r. do dnia dzisiejszego Wnioskodawca świadczy nieodpłatną pomoc prawną realizowaną na podstawie ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (później: ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej - dalej: ustawa), jako osoba, która:

a)ukończyła wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej,

b)posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej,

c)korzysta z pełni praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych,

d)nie była karana za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe (art. 11 ust. 3 pkt 2 ustawy).

Od 1 stycznia 2020 r. do dnia dzisiejszego Wnioskodawca świadczy nieodpłatną pomoc prawną i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie realizowane na podstawie ustawy jako radca prawny w ramach prowadzonej przez siebie jednoosobowej działalności gospodarczej pod firmą Radca Prawny (…).

Od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. Wnioskodawca świadczył nieodpłatną pomoc prawną realizowaną na podstawie ustawy jako radca prawny w ramach prowadzonej przez siebie jednoosobowej działalności gospodarczej pod firmą Radca Prawny (…).

17 grudnia 2020 r. Wnioskodawca zawarł umowę zlecenia z Powiatem (…). Przedmiotem umowy zlecenia jest realizacja świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach określonych w ustawie oraz aktach wykonawczych do ustawy, na terenie, w lokalizacji oraz zakresie czasowym określonym w odrębnym harmonogramie. Okręgowej Izbie Radców Prawnych w (…) powierzono, na mocy art. 11 ust. 1 ustawy, prowadzenie punktów nieodpłatnej pomocy prawnej w różnych lokalizacjach. Na podstawie tych umów Wnioskodawca realizował świadczenia w okresie od 1 stycznia 2020 r., aż do dnia dzisiejszego - na podstawie kolejno co roku zawieranych umów współpracy, tj. umów z różnymi Powiatami:

1)Umowa nr (…), zawarta 17 grudnia 2020 r. z Powiatem A., świadczenie NPP w 2021 r., tj. od 1 stycznia do 31 grudnia 2021 r. w punkcie NPP w A;

2)Umowa nr (…), zawarta 30 listopada 2021 r., Powiat C., świadczenie NPP w 2022 r., tj. od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 r. w punkcie NPP w C.;

3)Umowa nr (…), zawarta 19 grudnia 2022 r., Powiat A, świadczenie NPP w 2023 r., tj. od 1 stycznia do 31 grudnia 2023 r., w punkcie NPP w D;

4)Umowa nr (…), zawarta 2 stycznia 2024 r., Powiat E., świadczenie NPP w 2024 r., tj. od 2 stycznia do 31 grudnia 2024 r. w punkcie NPP w F;

5)Umowa nr (…), zawarta 23 grudnia 2024 r., Powiat A., świadczenie NPP w 2025 r., tj. od 1 stycznia do 31 grudnia 2025 r. w punkcie NPP w D.

W ramach wszystkich ww. umów, Wnioskodawca dyżurował świadcząc nieodpłatną pomoc prawną w Punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej zgodnie z harmonogramem. Miejsca i godziny dyżurów zostały wyznaczone przez powiaty, zgodnie z art. 8 ust. 1 i 10 ww. ustawy.

Za każdym razem, począwszy od 1 stycznia 2020 r., udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego odbywa się według kolejności zgłoszeń, po umówieniu terminu wizyty. Zgłoszeń dokonuje się telefonicznie pod numerem telefonu wskazanym przez starostę albo, odpowiednio, (…) Miasta. Starosta/Prezydent Miasta oprócz dokonywania zgłoszeń telefonicznych może również umożliwić dokonywanie zgłoszeń za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.

Nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie udzielane są jako zadanie zlecone przez powiaty oraz miasta na prawach powiatu na podstawie zawartych z nimi umów.

Zgodnie z art. 8. ust. 1 ustawy, zadania polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej, świadczeniu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej, o których mowa w art. 11 ust. 7 zdanie drugie, są zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej realizowanymi przez powiat/miasto na prawach powiatu w porozumieniu z gminami albo samodzielnie.

Powiat powierza połowę punktów do prowadzenia adwokatom i radcom prawnym z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a połowę organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego, zwanej dalej „organizacją pozarządową”, z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Jeżeli na powiat przypadają dwa punkty, adwokatom lub radcom prawnym powierza się prowadzenie jednego punktu, a prowadzenie drugiego powierza się organizacji pozarządowej, która udziela nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczy nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w tym punkcie w zakresie czasowym wskazanym w umowie.

OIRP zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w art. 5 ust. 2-5, art. 7 oraz art. 8 ust. 2-13. (art. 11 ust. 1-1 a, ust. 2, ust. 7, ust. 10). Zgodnie z art. 4 ww. ustawy, nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, wskazanej w ustawie.

W myśl art. 3 ww. ustawy, nieodpłatna pomoc prawna obejmuje:

1)poinformowanie osoby fizycznej, zwanej dalej „osobą uprawnioną”, o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowoadministracyjnym lub

2)wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego, lub

3)sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowoadministracyjnym, lub

3a) nieodpłatną mediację, lub

4)sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

Stosownie do art. 3a ust. 1 ww. ustawy, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji.

Każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego dokumentuje się w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zwanej dalej „kartą pomocy”, przez podanie w szczególności informacji dotyczących zgłoszonej sprawy i udzielonej pomocy, dziedziny prawa której dotyczyła ta pomoc, kategorii sprawy, formy udzielonej pomocy, czasu poświęconego na jej udzielenie i liczby wizyt osoby uprawnionej w tej samej sprawie, ogólnych informacji o osobie uprawnionej dotyczących w szczególności wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania oraz danych dotyczących punktu, osoby udzielającej pomocy i daty jej udzielenia.

Karta pomocy zawiera część obejmującą opinię osoby uprawnionej o udzielonej pomocy. Wypełnienie przez osobę uprawnioną tej części karty pomocy, w tym podanie numeru telefonu w celu zasięgnięcia dalszej opinii, jest uzależnione od zgody osoby uprawnionej. W karcie pomocy nie podaje się danych osobowych osoby uprawnionej, które mogą bezsprzecznie identyfikować osobę.

Powiat nie zobowiązał Wnioskodawcy w umowie do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Umowa nie przenosi na Wnioskodawcę odpowiedzialności wobec osób trzecich na realizowanie świadczeń.

Wnioskodawca nie ponosi odpowiedzialności za wykonanie swoich czynności wobec osób trzecich, gdyż ponosi je zleceniodawca zgodnie z art. 427 i 429 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.

Z tytułu pełnienia ww. dyżurów, Wnioskodawca otrzymuje wynagrodzenie miesięczne. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń, co oznacza, że jest niezależne od liczby rzeczywiście obsłużonych klientów.

Wynagrodzenie jest przekazywane po każdym przepracowanym miesiącu przelewem na rachunek bankowy zleceniobiorcy na podstawie wystawianego dokumentu księgowego (faktura lub rachunek) dostarczanego do Powiatu w wersji elektronicznej lub papierowej. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zgodnie z podpisaną listą obecności. Za świadczenie usług w miesiącach od stycznia 2020 r. do dzisiejszego Wnioskodawca wystawił faktury w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej.

Realizując umowę zlecenia Wnioskodawca nie ponosi ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty.

Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia Wnioskodawca wykorzystuje lokal i infrastrukturę (sprzęt i materiały, zaplecze techniczne) zapewnioną przez powiat/miasto na prawach powiatu. W związku z realizacją umowy, Wnioskodawca ponosi wydatki w postaci kosztów dojazdu do miejsca dyżuru oraz koszty doręczenia dokumentacji sprawozdawczej.

W związku z realizacją umowy zlecenia Wnioskodawca nie ponosi innych wydatków. Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej Zlecającego powoduje, że Zleceniobiorca (Wnioskodawca) nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego. Wnioskodawca nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia, ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Powiat. Umowa zlecenia przewiduje stałe miesięczne wynagrodzenie od dyżuru. Skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka gospodarczego.

Wnioskodawca nie ma także wpływu na wysokość przyznanego wynagrodzenia wynikającego z umowy. Wynagrodzenie, które Wnioskodawca otrzymuje od Powiatu za wykonywane usługi, będące przedmiotem wniosku, stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - tj. przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej.

Zasady udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, w tym liczbę adwokatów i radców prawnych, którzy będą jej udzielać, zasady wynagradzania oraz zasady wykorzystywania urządzeń technicznych w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, Powiat zobowiązany jest ustalić z właściwą okręgową izbą adwokacką oraz okręgową izbą radców prawnych. Wnioskodawca zawarł z Powiatami umowy o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej (dalej: „Umowa o nieodpłatną pomoc prawną”).

Na podstawie tej umowy Wnioskodawca, działając w charakterze radcy prawnego, zobowiązał się do osobistego świadczenia - za wynagrodzeniem należnym od Powiatu - nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej prowadzonym przez Powiat.

W umowie określono:

miejsce i czas udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej (adres punktu i harmonogram dyżurów Wnioskodawcy),
miesięczne wynagrodzenie za świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej,
zasady wyznaczania zastępstwa w razie niemożności osobistego świadczenia usług.

Umowy z Powiatami obejmuje cały rok 2021, 2022, 2023, 2024, 2025.

W trakcie dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Wnioskodawca udziela porad osobom fizycznym, w tym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą i niezatrudniającym pracowników w ciągu ostatniego roku, które spełniają ustawowe warunki do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zgłosiły się zgodnie z procedurą ustaloną przez Powiat.

Wynagrodzenie określone w umowie jest ustalone przez Powiat na podstawie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Wnioskodawca nie ma wpływu na jego wysokość ani warunki negocjacji. Wynagrodzenie nie zależy od liczby porad udzielonych w trakcie dyżurów. Obecnie Wnioskodawca dokumentuje wykonanie usług poprzez wystawianie faktur na rzecz Powiatu, z wykazaniem podatku należnego i rozliczaniem go w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Jednak ze względu na specyfikę świadczenia tych usług, a w szczególności ich osobisty charakter, powstała wątpliwość, czy usługi te faktycznie są świadczone w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Wykonywanie umowy odbywa się poprzez osobiste świadczenie porad w lokalizacjach wskazanych w umowie. Wnioskodawca nie korzysta z pomocy innych osób, w tym współpracowników. W przypadku braku możliwości osobistego stawiennictwa (np. choroba, zdarzenie losowe) jest zobowiązany wyznaczyć zastępcę z listy zastępców i poinformować Powiat o jego danych, dacie oraz miejscu zastępstwa oraz przyczynach nieobecności.

Wynagrodzenie jest wypłacane wyłącznie za osobiste świadczenie usług. Ma ono charakter zryczałtowany i jest niezależne od liczby osób, które zgłoszą się na dyżur. Wypłata następuje na podstawie podpisanej ewidencji czasu pracy obejmującej faktycznie zrealizowane dyżury. Wnioskodawca nie otrzymuje żadnych dodatkowych świadczeń z tytułu wykonywania tej umowy. Przychody z tytułu realizacji umowy stanowią przychody określone w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o PIT. Umowy przewidują wykonywanie usług w lokalach zapewnionych przez Powiat, wyposażonych w meble, zamykaną szafę na dokumenty, urządzenia biurowe (drukarka/skaner, komputer), dostęp do energii, telefonu i Internetu, a także w materiały biurowe i tusze/tonery. Wnioskodawca nie ponosi ryzyka ekonomicznego - wysokość stawki ustalana jest odgórnie przez Powiat. Od beneficjentów nie jest pobierane jakiekolwiek wynagrodzenie, a Wnioskodawca nie może pobierać żadnych opłat za udzielane porady, nie reprezentuje osób korzystających z pomocy przed sądami, nie sporządza ani nie podpisuje pism procesowych w ich imieniu, nie używa w punkcie swoich pieczątek czy szyldu, nie decyduje o doborze klientów. Umowa nie nakłada na Wnioskodawcę obowiązku zawarcia odrębnego ubezpieczenia OC wobec osób trzecich (poza obowiązkowym ubezpieczeniem wynikającym z wykonywania zawodu adwokata/radcy prawnego).

Zgodnie z art. 3 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, obejmuje ona:

poinformowanie osoby uprawnionej o stanie prawnym i przysługujących jej prawach lub obowiązkach (w tym w związku z postępowaniem sądowym, administracyjnym lub przygotowawczym),
wskazanie sposobu rozwiązania problemu prawnego,
sporządzenie projektu pisma w sprawach wskazanych powyżej (z wyłączeniem pism procesowych w toku postępowania sądowego, przygotowawczego lub sądowo-administracyjnego),
nieodpłatną mediację,
sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu,
poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym.

Pytania

Czy Wnioskodawca jest zobowiązany odprowadzić podatek od towarów i usług z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy zlecenia zawartych z Powiatami, tj.:

1)Umowy nr (…)/2020, zawartej 17 grudnia 2020 r. z Powiatem A na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej w 2021 r., od 1 stycznia do 31 grudnia 2021 r., w punkcie NPP w A;

2)Umowy nr (…).2021, zawartej 30 listopada 2021 r. z Powiatem C na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej w 2022 r., od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 r., w punkcie NPP w C;

3)Umowy nr (…)/2022, zawartej 19 grudnia 2022 r. z Powiatem A na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej w 2023 r., od 1 stycznia do 31 grudnia 2023 r., w punkcie NPP w D;

4)Umowy nr (…)/2024, zawartej 2 stycznia 2024 r. z Powiatem E na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej w 2024 r., od 2 stycznia do 31 grudnia 2024 r., w punkcie NPP w F;

5)Umowy nr (…)/24, zawartej 23 grudnia 2024 r. z Powiatem A na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej w 2025 r., od 1 stycznia do 31 grudnia 2025 r., w punkcie NPP w D

w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej?

Pana stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy, mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny, w świetle rodzaju czynności, warunków ich świadczenia i zasad przyznawania wynagrodzenia, stwierdzić należy, że dokonywane w ramach umowy zlecenia czynności nie stanowią wykonywania samodzielnej działalności gospodarczej, stąd podlegają wyłączeniu opodatkowaniem podatkiem VAT wobec faktu, że za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia.

W ocenie Wnioskodawcy, przychody otrzymywane od Powiatu z tytułu ww. umowy zlecenia za realizację świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, a także nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktach wykonawczych do ustawy, na terenie, w lokalizacji oraz zakresie czasowym określonych w odrębnym harmonogramie - mieszczą się w zakresie przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r., tj. będą to przychody wymienione w pkt 8 - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej. W związku z wykonywaniem czynności w ramach zlecenia Wnioskodawca nie dysponuje niezależnością i samodzielnością pozwalającą na uznanie, iż działa wówczas jako profesjonalny podmiot gospodarczy.

Zauważyć należy, że realizując umowę zlecenia Wnioskodawca nie ma możliwości swobodnego zorganizowania m.in. wyboru godzin i dni dyżuru, lokalu, infrastruktury, osób uprawnionych. Co należy podkreślić, Wnioskodawca nie ponosi także ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty.

Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia Wnioskodawca wykorzystuje lokal i infrastrukturę zapewnioną przez powiat/miasto na prawach powiatu. Zagadnienie zapewnienia infrastruktury reguluje § 5 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z dnia 21 grudnia 2018 r. Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej Zlecającego powoduje, że jako Zleceniobiorca Wnioskodawca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego. Co istotne, Wnioskodawca nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia, ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Powiat. Umowa zlecenia przewiduje stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się na dyżur oraz efektu świadczonych usług. Zasady przyznawania wynagrodzenia zostały opisane powyżej. Od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za pomoc, której są beneficjentami. Zleceniobiorca nie może udzielać informacji o podmiotach świadczących odpłatną pomoc prawną. W rezultacie, skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez radcę prawnego.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również: przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej; zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji; świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa. Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno zaniechanie, powstrzymanie się od działania.

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 tej ustawy.

Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Zdaniem Wnioskodawcy, wynagrodzenie, które otrzymuje od Powiatów za wykonane czynności stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przemawia za tym fakt, że w związku z wykonywaniem czynności w ramach zlecenia Wnioskodawca nie dysponuje niezależnością i samodzielnością pozwalającą na uznanie, iż Wnioskodawca działa jako profesjonalny podmiot gospodarczy. Ponadto świadcząc usługi w ramach wskazanej umowy Wnioskodawca nie ponosi ryzyka gospodarczego i ekonomicznego związanego z prowadzoną działalnością.

Świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie zawartej umowy zlecenia na rzecz Powiatu, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym Wnioskodawca nie powinien być z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania podatku VAT.

W rezultacie uznać należy, że otrzymywane przez Wnioskodawcę wynagrodzenie z tytułu wykonywania umowy zlecenia nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od wynagrodzenia otrzymanego na podstawie zawartych z Powiatami umów zlecenia.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy dnia z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”: Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy: Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy: Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 tej ustawy.

Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność powinna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy: Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy: Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody.

Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Według art. 15 ust. 3 ustawy - w brzmieniu obowiązującym do 22 stycznia 2020 r.: Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

1)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1509, z późn. zm);

2)(uchylony)

3)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Na mocy art. 15 ust. 3 ustawy - w brzmieniu obowiązującym od 23 stycznia 2020 r: Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

1)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;

2)(uchylony)

Na podstawie art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.), dalej jako „ustawa o PIT” - w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2021 r.: Za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się:

1)(uchylony)

2)przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;

3)przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę;

4)przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi;

5)przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7;

6)przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9;

7)przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;

7a) przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych;

8)przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:

a)osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,

b)właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością,

c)przedsiębiorstwa w spadku - z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w pkt 9;

9)przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7.

Jak stanowi art. 13 ustawy o PIT - w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 r.: Za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się:

1)(uchylony)

2)Przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;

3)przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę;

4)przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi;

7)przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;

7a) przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych;

8)przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:

a)osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 str. 1 ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE, zgodnie z którym: „Działalność gospodarcza” obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów lub uznanych za takie.

Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.

W akapicie pierwszym, art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE wskazano, że: „Podatnikiem” jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

W myśl art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE: Warunek, o którym mowa w art. 9 ust. 1, przewidujący, że działalność gospodarcza jest prowadzona samodzielnie wyklucza opodatkowanie VAT pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą umową o pracę lub jakimikolwiek innymi więzami prawnymi tworzącymi stosunek prawny między pracodawcą a pracownikiem w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w orzeczeniach sprecyzował, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla v Recaudadores de Tributos de las Zonas primera y segunda; C-235/85 pomiędzy Komisją Wspólnot Europejskich a Królestwem Niderlandów).

W ramach wszystkich ww. umów, Wnioskodawca świadczył nieodpłatną pomoc prawną/nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w Punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej zgodnie z harmonogramem. Miejsca i godziny dyżurów zostały wyznaczone przez powiaty, zgodnie z art. 8 ust. 1 i 10 ww. ustawy. Wątpliwości dotyczą braku obowiązku odprowadzenia podatku od towarów i usług z tytułu realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej.

Z przywołanego wyżej przepisu art. 15 ust. 3 ustawy wynika, że warunkiem dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, jest uznanie przychodów osiąganych z tytułu wykonywanych czynności za przychody wymienione w art. 12 ust. 1-6 (przychody z wykonywanej pracy) lub w art. 13 pkt 2-9 (przychody z działalności wykonywanej osobiście) ustawy o PIT.

Z okoliczności sprawy wynika, że w kontekście umów zlecenia zawartych z Powiatami, wynagrodzenie otrzymane za wykonywanie czynności określonych w umowach stanowi przychody, o których mowa w przepisach art. 13 pkt 8 ustawy o PIT.

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków: wykonywania tych czynności, wynagrodzenia, oraz odpowiedzialności zlecającego za wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy. Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o PIT, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia. Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.

We wniosku wskazano, że wynagrodzenie, które otrzymuje Wnioskodawca od Powiatów za wykonywane usługi, będące przedmiotem wniosku, stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o podatku PIT - tj. przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej. A zatem należy przeanalizować pozostałe warunki, o których mowa w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy.

Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą - Wnioskodawcą a zleceniodawcą - Powiatem wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki to nie można uznać Wnioskodawcy za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że Wnioskodawca działa w charakterze podatnika VAT.

Warunek pierwszy - warunki wykonywania czynności. Należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest pomoc prawna oraz poradnictwo obywatelskie - świadczone przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego. W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie - warunek drugi).

Warunek drugi - wynagrodzenie. Zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony, w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez zleceniobiorcę.

Warunek trzeci - odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich. Warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy - zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Mając powyższe na uwadze, na gruncie powołanych przepisów należy stwierdzić, że w analizowanym przypadku, wykonywanie przez Wnioskodawcę świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie zawartych z Powiatami umów zlecenia, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie, a tym samym Wnioskodawca nie jest z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.

W rozpatrywanej sprawie, do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje się lokal i infrastrukturę (sprzęt i materiały, zaplecze techniczne) zapewnioną przez powiat/miasto na prawach powiatu. W związku z realizacją umowy, Wnioskodawca ponosi wydatki w postaci kosztów dojazdu do miejsca dyżuru oraz koszty doręczenia dokumentacji sprawozdawczej. W związku z realizacją umowy zlecenia Wnioskodawca nie ponosi innych wydatków. Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej Zlecającego powoduje, że Zleceniobiorca (Wnioskodawca) nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego.

Jednocześnie, jak wskazano w opisie sprawy, z tytułu pełnienia dyżurów, Wnioskodawca otrzymuje zryczałtowane wynagrodzenie za każdy dyżur. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń, co oznacza, że jest niezależne od liczby rzeczywiście obsłużonych klientów. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zgodnie z podpisaną listą obecności. Wnioskodawca nie wpływu na wysokość wynagrodzenia, ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Powiat. Umowa zlecenia przewiduje stałe miesięczne wynagrodzenie za dyżur. Skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka gospodarczego. Wnioskodawca nie ma wpływu na wysokość przyznanego wynagrodzenia wynikającego z umowy.

Ponadto, Powiaty nie zobowiązały Wnioskodawcy w umowie do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Umowa nie przenosi na Wnioskodawcę odpowiedzialności wobec osób trzecich na realizowanie świadczeń. Wnioskodawca nie ponosi odpowiedzialności za wykonanie swoich czynności wobec osób trzecich, gdyż ponosi je zleceniodawca zgodnie z art. 427 i 429 ustawy Kodeks cywilny.

Jak wskazał Wnioskodawca w opisie sprawy, realizując umowę zlecenia - nie ponosi ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty.

Powyższe wskazuje, że zawarcie opisanych we wniosku umów zlecenia powoduje powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego Wnioskodawca jest związany ze zleceniodawcą (Powiatem) więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności zleceniodawcy wobec osób trzecich.

Wobec powyższego, w odniesieniu do świadczonych przez Wnioskodawcę usług z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego i mediacji, zaistnieją przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, co oznacza, że zostaną spełnione kryteria wyłączające świadczenie ww. usług, objętych zawartymi umowami z powiatami, z czynności podlegających ustawie.

Zatem świadczenie przez Wnioskodawcę, w okolicznościach przedstawionych we wniosku, opisanych usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, nie stanowi wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej i w efekcie Wnioskodawca z tego tytułu nie jest podatnikiem podatku od towarów i usług, a wykonywane czynności nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Jednocześnie Wnioskodawca wskazuje, że w analogicznym (takim samym) stanie faktycznym wydana została interpretacja Krajowej Informacji Skarbowej w sprawie:

0113-KDIPT1-1.4012.5.2025.2.AK, ID informacji: 629917, interpretacja indywidualna, status: aktualna, data publikacji: 13 marca 2025 r., data wydania: 11 marca 2025 r., tytuł: „Niepodleganie opodatkowaniu podatkiem VAT świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej. Dokumentowanie ww. czynności”, oraz:
0114-KDIP4-3.4012.766.2024.1.DS, (…), 26 lutego 2025 r., sprawa: wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej - podatek od towarów i usług ponadto:
0114-KDIP4-2.4012.183.2025.1.SKJ, (…), 8 kwietnia 2025 r., sprawa: wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej - podatek od towarów i usług, jak również:
0112-KDIL1-2.4012.460.2024.2.DS, UNP: 2436293, 14 listopada 2024 r.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2025 poz. 775), zwanej dalej „ustawą”:

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy:

Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy:

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Według art. 15 ust. 3 ustawy:

Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

1)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;

2)(uchylony)

Na mocy art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2021 r. (t. j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.):

Za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się:

1) (uchylony)

2) przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;

3) przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę;

4) przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi;

5) przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7;

6) przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9;

7) przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;

7a) przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych;

8) przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:

a) osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,

b) właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością,

c) przedsiębiorstwa w spadku

- z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w pkt 9;

9) przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7.

Jak stanowi art. 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 r. (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.):

Za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się:

1) (uchylony)

2) przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;