Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 18 grudnia 2025 r. PMJC SAS przeciwko [W] [X] i in., sygn. C-168/24

Wydanie tymczasowe

WYROK TRYBUNAŁU (trzecia izba)

z dnia 18 grudnia 2025 r.(*)

Odesłanie prejudycjalne – Znaki towarowe – Dyrektywa 2008/95/WE – Artykuł 12 ust. 2 lit. b) – Dyrektywa (UE) 2015/2436 – Artykuł 20 lit. b) – Podstawy stwierdzenia wygaśnięcia prawa do znaku towarowego – Ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd w wyniku używania znaku towarowego – Znak towarowy odpowiadający nazwisku projektanta mody – Przeniesienie prawa do znaku towarowego – Używanie znaku towarowego mogące skutecznie wywołać u odbiorców przekonanie, że projektant nadal uczestniczy w projektowaniu towarów opatrzonych tym znakiem towarowym – Błędne przekonanie

W sprawie C‑168/24

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Cour de cassation (sąd kasacyjny, Francja) postanowieniem z dnia 28 lutego 2024 r., które wpłynęło do Trybunału w tym samym dniu, w postępowaniu:

PMJC SAS

przeciwko

[W] [X],

[M] [X],

[X] Créative SAS,

TRYBUNAŁ (trzecia izba),

w składzie: C. Lycourgos, prezes izby, O. Spineanu‑Matei, S. Rodin (sprawozdawca), N. Piçarra, i N. Fenger, sędziowie,

rzecznik generalny: N. Emiliou,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

rozważywszy uwagi, które przedstawili:

– w imieniu PMJC SAS – M. Le Guerer, avocat,

– w imieniu [W] [X], [M] [X] i [X] Créative SAS – E. Fortunet, avocat,

– w imieniu rządu francuskiego – R. Bénard i E. Timmermans, w charakterze pełnomocników,

– w imieniu Komisji Europejskiej – C. Auvret i P. Němečková, w charakterze pełnomocników,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 27 marca 2025 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/95/WE z dnia 22 października 2008 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych (Dz.U. 2008, L 299, s. 25) i art. 20 lit. b) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2436 z dnia 16 grudnia 2015 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych (Dz.U. 2015, L 336, s. 1).

2 Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy spółką PMJC SAS [zwaną dalej „spółką PMJC”] a [W] [X], [M] [X] i [X] Créative SAS w przedmiocie stwierdzenia częściowego wygaśnięcia praw tej spółki do dwóch znaków towarowych odpowiadających nazwisku projektanta mody.

 Ramy prawne

 Prawo Unii

 Dyrektywa 2008/95

3 Artykuł 12 tej dyrektywy, zatytułowany „Podstawy wygaśnięcia”, przewiduje w ust. 2:

„[…] [U]prawnienie do znaku towarowego podlega wygaśnięciu, jeżeli po dacie rejestracji:

[…]

b) w wyniku używania znaku towarowego przez właściciela lub za jego zgodą, w odniesieniu do towarów lub usług, dla których został on zarejestrowany, zachodzi możliwość wprowadzenia odbiorców w błąd, w szczególności co do natury, jakości lub pochodzenia geograficznego towarów lub usług”.

 Dyrektywa 2015/2436

4 Artykuł 20 tej dyrektywy, zatytułowany „Przekształcenie się znaku towarowego w nazwę rodzajową lub oznaczenie mylące jako podstawy stwierdzenia wygaśnięcia”, ma następujące brzmienie:

„Znak towarowy podlega wygaśnięciu, jeżeli po dacie rejestracji:

[…]

b) w wyniku używania znaku towarowego przez właściciela lub za jego zgodą, w odniesieniu do towarów lub usług, dla których został on zarejestrowany, zachodzi ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd, w szczególności co do natury, jakości lub pochodzenia geograficznego towarów lub usług”.

5 Artykuł 54 tej dyrektywy, zatytułowany „Transpozycja”, przewiduje w ust. 1:

„Państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania art. 3–6, 8–14, 16, 17, 18, 22–39, 41, 43, 44 oraz 46–50 do dnia 14 stycznia 2019 r. […].

[…]”.

6 Artykuł 55 dyrektywy 2015/2436, zatytułowany „Uchylenie”, przewiduje:

„Dyrektywa [2008/95] traci moc ze skutkiem od dnia 15 stycznia 2019 r. […].

Odesłania do uchylonej dyrektywy odczytuje się jako odesłania do niniejszej dyrektywy […]”.

7 Artykuł 56 dyrektywy 2015/2436, zatytułowany „Wejście w życie”, ma następujące brzmienie:

„Niniejsza dyrektywa wchodzi w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Artykuły 1, 7, 15, 19, 20 i 21 stosuje się od dnia 15 stycznia 2019 r.”.

 Prawo francuskie

8 Artykuł L. 714‑6 code de la propriété intellectuelle (kodeksu własności intelektualnej), w wersji mającej zastosowanie do okoliczności faktycznych postępowania głównego, stanowi:

„Wygaśnięciu podlegają prawa właściciela znaku towarowego, który ze względu na działania tego właściciela stał się:

[…]

b) zdolny do wprowadzenia w błąd, w szczególności co do charakteru, jakości lub pochodzenia geograficznego towaru lub usługi”.

 Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne

9 Z postanowienia odsyłającego wynika, że spółka [W] [X], utworzona w 1978 r. przez [W] [X] w celu sprzedaży odzieży i dodatków odzieżowych, była przedmiotem postępowania upadłościowego, w którego następstwie spółka PMJC złożyła ofertę przejęcia całości aktywów tej spółki, przyjętą orzeczeniem z dnia 13 września 2011 r., po czym w dniu 3 lutego 2012 r. dokonano przeniesienia aktywów materialnych i niematerialnych obejmujących między innymi francuskie słowne znaki towarowe „[W] [X]”, z których jeden został zgłoszony przez [W] [X], a następnie przeniesiony w 1999 r. na spółkę [W] [X], zaś drugi – zgłoszony w 2002 r. przez spółkę [W] [X].

10 W drodze umowy o świadczenie usług zawartej w dniu 21 lipca 2011 r. [W] [X] kontynuował współpracę ze spółką PMJC do upływu przewidzianego w umowie terminu jej wygaśnięcia, czyli do dnia 31 grudnia 2015 r.

11 W dniu 21 czerwca 2018 r. spółka PMJC pozwała [W] [X] o naruszenie praw do znaków towarowych, o których mowa w pkt 9 niniejszego wyroku, a także o czyn nieuczciwej i pasożytniczej konkurencji, podnosząc, że [W] [X] dopuścił się czynów nieuczciwej konkurencji i naruszył jej prawa do znaków towarowych poprzez prowadzenie działalności zawodowej i artystycznej za pośrednictwem spółki [X] Créative.

12 W ramach powództwa wzajemnego [W] [X] wniósł o stwierdzenie wygaśnięcia praw spółki PMJC do tych znaków towarowych ze względu na celowo wprowadzające w błąd używanie tych znaków przez ową spółkę w okresie od końca 2017 r. do początku 2019 r. W szczególności spółka PMJC wykorzystywała wspomniane znaki towarowe w taki sposób, aby wywołać u odbiorców przekonanie, że [W] [X] jest autorem wytworów, na których znaki te są umieszczone.

13 Wyrokiem z dnia 12 października 2022 r. cour d’appel de Paris (sąd apelacyjny w Paryżu, Francja) stwierdził częściowe wygaśnięcie praw spółki PMJC do znaków towarowych będących przedmiotem przeniesienia z dnia 3 lutego 2012 r., o którym mowa w pkt 9 niniejszego wyroku.

14 Sąd ten uznał w szczególności, że prawo Unii nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu wygaśnięcia prawa do znaku towarowego odpowiadającego nazwisku projektanta, jeżeli nabywca tego znaku towarowego poprzez swoje działania skutecznie wywołuje u odbiorców przekonanie, że ten projektant nadal uczestniczy w projektowaniu towarów, lub jeżeli istnieje wystarczająco poważne ryzyko takiego celowego wprowadzenia w błąd.

15 Taka sytuacja zachodzi jego zdaniem w sprawie w postępowaniu głównym, ponieważ wobec spółki PMJC dwukrotnie wydano wyroki stwierdzające naruszenie praw autorskich [W] [X] do jego niedawnych utworów, do których prawa nie zostały przeniesione na spółkę PMJC. Ponieważ wyroki te stały się prawomocne, cour d’appel de Paris (sąd apelacyjny w Paryżu) wywiódł z tego, że rozpatrywane znaki towarowe, umieszczone na towarach opatrzonych ozdobami, które stanowią naruszenie praw autorskich [W] [X] i które są przedstawiane jako jego oryginalne utwory, stały się zwodnicze.

16 Spółka PMJC wniosła od tego wyroku skargę kasacyjną do Cour de cassation (sądu kasacyjnego, Francja), który jest sądem odsyłającym w niniejszej sprawie.

17 Przed tym sądem spółka PMJC podnosi w szczególności, że zważywszy, iż wyrok z dnia 30 marca 2006 r., Emanuel (C‑259/04, EU:C:2006:215) z jednej strony w żaden sposób nie wyklucza możliwości stwierdzenia wygaśnięcia prawa do znaku towarowego odpowiadającego nazwisku projektanta, w przypadku gdy właściciel tego znaku używa go w sposób celowo wprowadzający w błąd, a z drugiej strony pozostawia temu projektantowi możliwość wykazania, że wykorzystanie tego znaku przez jego właściciela ma charakter podstępny, cour d’appel de Paris (sąd apelacyjny w Paryżu) naruszył art. L. 714‑6 lit. b) kodeksu własności intelektualnej w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym, interpretowanego w świetle art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2008/95.

18 Spółka PMJC uważa bowiem, że w świetle tego wyroku jej ewentualne działania mające wywołać u konsumenta przekonanie, że [W] [X] nadal uczestniczy w tworzeniu towarów oznaczonych jego nazwiskiem, nie mogą mieć wpływu na sam znak towarowy, nawet gdyby zostały one uznane za celowo wprowadzające w błąd.

19 W tym względzie sąd odsyłający wyjaśnia przede wszystkim, że w pkt 47–49 wyroku z dnia 30 marca 2006 r., Emanuel (C‑259/04, EU:C:2006:215), który dotyczył znaku stanowiącego nazwisko, Trybunał, przypomniawszy, że odmowa rejestracji ze względu na celowo wprowadzający w błąd charakter znaku towarowego zakłada, iż można przyjąć istnienie skutecznego celowego wprowadzenia w błąd lub wystarczająco poważnego ryzyka celowego wprowadzenia konsumenta w błąd, orzekł, że okoliczność, iż na decyzję przeciętnego konsumenta o zakupie może wpłynąć wyobrażenie, iż projektant, którego nazwisko odpowiada danemu znakowi towarowemu, uczestniczył w tworzeniu towaru opatrzonego tym znakiem, nie może sama w sobie być wyrazem celowego wprowadzenia odbiorców w błąd co do charakteru, jakości lub pochodzenia tego towaru.

20 Następnie Cour de cassation (sąd kasacyjny) zauważa, że w pkt 50 tego wyroku Trybunał wskazał, iż gdyby w sposobie przedstawienia znaku towarowego wyrażała się intencja przedsiębiorstwa, aby wywołać u konsumenta przekonanie, że ten projektant cały czas jest projektantem towarów oznaczanych tym znakiem bądź też uczestniczy w ich projektowaniu, to mielibyśmy do czynienia z zabiegiem, który można uznać za podstęp, lecz którego nie można potraktować jako celowego wprowadzania w błąd mogącego mieć wpływ na sam znak, a co za tym idzie – także na możliwość jego rejestracji.

21 Wreszcie sąd odsyłający wskazuje, że w pkt 53 wspomnianego wyroku Trybunał, stwierdziwszy, iż przesłanki wygaśnięcia prawa do znaku ze względu na mylący charakter znaku towarowego są identyczne z przesłankami odmowy rejestracji, orzekł, że właściciel znaku towarowego odpowiadającego nazwisku projektanta i pierwszego wytwórcy towarów opatrzonych tym znakiem nie może jedynie ze względu na tę szczególną cechę zostać pozbawiony swoich praw na tej podstawie, że ów znak towarowy wprowadza odbiorcóww w błąd, w szczególności jeśli klientela przywiązana do tego znaku była przedmiotem przeniesienia wraz z przedsiębiorstwem wytwarzającym towary opatrywane tym znakiem.

22 Niemniej w wyroku z dnia 12 października 2022 r. cour d’appel de Paris (sąd apelacyjny w Paryżu) uznał, że stwierdzenie zawarte w pkt 50 wyroku z dnia 30 marca 2006 r., Emanuel (C‑259/04, EU:C:2006:215), zgodnie z którym znaku towarowego odpowiadającego nazwisku projektanta nie można uznać za zwodniczy z tego tylko powodu, że odnośny projektant nie uczestniczy już w projektowaniu towarów opatrywanych znakami towarowymi utworzonymi z jego nazwiska, nie rozciąga się wyraźnie na wykładnię art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy Rady 89/104/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych (Dz.U. 1989, L 40, s. 1). Cour d’appel de Paris (sąd apelacyjny w Paryżu) uznał zatem, że ten przepis należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie stwierdzeniu wygaśnięcia prawa do znaku towarowego z powodu tego, że ów znak towarowy wykorzystywany jest w okolicznościach pozwalających skutecznie wywołać u odbiorców przekonanie, że dany projektant nadal uczestniczy w projektowaniu towarów opatrzonych znakami towarowymi utworzonymi z jego nazwiska, mimo że ten już tego nie czyni.

23 Cour de cassation (sąd kasacyjny) zauważa ponadto, że wyrokiem z dnia 14 maja 2009 r., Fiorucci/OHIM – Edwin (ELIO FIORUCCI) (T‑165/06, EU:T:2009:157) Sąd Unii Europejskiej oddalił wniosek o stwierdzenie wygaśnięcia prawa do znaku oparty na celowo wprowadzającym w błąd używaniu znaku towarowego odnoszącego się do nazwiska projektanta po rejestracji tego znaku nie z uwagi na to, że takie używanie nie mogło pociągać za sobą wygaśnięcia prawa do znaku towarowego ze względu na jego zwodniczy charakter, lecz z uwagi na to, że nie został przedstawiony żaden dowód używania znaku towarowego po jego rejestracji.

24 W tych okolicznościach Cour de cassation (sąd kasacyjny) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy [2008/95] oraz art. 20 lit. b) [dyrektywy 2015/2436] należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie stwierdzeniu wygaśnięcia prawa do znaku towarowego utworzonego z nazwiska projektanta z powodu tego, że ów znak towarowy, po jego przeniesieniu, używany jest w okolicznościach pozwalających w sposób skuteczny wywołać u odbiorców przekonanie, iż ów projektant nadal uczestniczy w projektowaniu towarów opatrzonych tym znakiem towarowym, mimo że ten już tego nie czyni?”.

 W przedmiocie pytania prejudycjalnego

 Uwagi wstępne

25 Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży do uzyskania wykładni art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2008/95 oraz art. 20 lit. b) dyrektywy 2015/2436.

26 Kwestia, która z tych dwóch dyrektyw ma zastosowanie ratione temporis do sporu w postępowaniu głównym, jest pozbawiona znaczenia, ponieważ przepisy art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2008/95 i art. 20 lit. b) dyrektywy 2015/2436 są w istocie identyczne.

27 W tym względzie nieistotna jest okoliczność, że francuska wersja językowa art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2008/95 stanowiła, iż uprawnienie do znaku towarowego podlega wygaśnięciu, jeżeli znak ten „est propre […] à induire le public en erreur” [w polskiej wersji językowej tego przepisu: „w wyniku używania znaku […] zachodzi możliwość wprowadzenia odbiorców w błąd”], podczas gdy art. 20 lit. b) dyrektywy 2015/2436 przewiduje w tej samej wersji językowej, że wygaśnięcie praw może nastąpić, gdy znak towarowy „risque […] d’induire le public en erreur” [w polskiej wersji językowej tego przepisu: „w wyniku używania znaku […] zachodzi ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd”].

28 Z jednej strony, jak wskazał rzecznik generalny w pkt 62 opinii, z orzecznictwa Trybunału wynika, że wyrażenie „est propre à” [w polskiej wersji językowej tego przepisu: „zachodzi możliwość”] zakłada sytuację, w której „konsument jest rzeczywiście [celowo] wprowadzany w błąd lub istnieje dostatecznie wysokie [ryzyko celowego] wprowadzenia go w błąd” (zob. wyrok z dnia 30 marca 2006 r., Emanuel, C‑259/04, EU:C:2006:215, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo).

29 Z drugiej strony, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 64 opinii, brzmienie art. 20 lit. b) dyrektywy 2015/2436 pozostaje, jeśli chodzi o stopień prawdopodobieństwa wprowadzenia odbiorców w błąd, w istocie niezmienione w stosunku do brzmienia art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2008/95 we wszystkich pozostałych wersjach językowych, które z wyjątkiem wersji węgierskiej i fińskiej były już sformułowane w sposób wskazujący wyłącznie na takie ryzyko, niezależnie od tego, czy się ono zmaterializuje.

30 W rezultacie zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, w myśl którego przepisy prawa Unii należy interpretować i stosować w sposób jednolity w świetle wersji sporządzonych we wszystkich językach Unii Europejskiej [wyrok z dnia 13 lutego 2025 r., Verbraucherzentrale Berlin (Pojęcie początkowego okresu zobowiązania), C‑612/23, EU:C:2025:82, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo], nie można uznać, że zmiana wprowadzona do francuskiej wersji art. 20 lit. b) dyrektywy 2015/2436, wskazana w pkt 27 niniejszego wyroku, stanowi wskazówkę co do zamiaru prawodawcy Unii, aby zmienić kryterium dotyczące stopnia prawdopodobieństwa wprowadzenia odbiorców w błąd.

31 W związku z tym w ramach niniejszego odesłania prejudycjalnego art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2008/95 i art. 20 lit. b) dyrektywy 2015/2436 należy interpretować łącznie i w identyczny sposób.

 W przedmiocie pytania

32 Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2008/95 oraz art. 20 lit. b) dyrektywy 2015/2436 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie stwierdzeniu wygaśnięcia prawa do znaku towarowego utworzonego z nazwiska projektanta mody na tej podstawie, że sposób jego używania przez właściciela lub za jego zgodą jest w stanie skutecznie wywołać u odbiorców przekonanie, że ów projektant nadal uczestniczy w projektowaniu towarów opatrzonych tym znakiem, mimo że ten już tego nie czyni.

33 Zgodnie z tymi przepisami wygaśnięcie praw właściciela znaku towarowego można stwierdzić, jeżeli po dacie rejestracji, „w wyniku używania” tego znaku przez owego właściciela lub za jego zgodą w odniesieniu do towarów lub usług, dla których został on zarejestrowany, zachodzi ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd, „w szczególności co do charakteru, jakości lub pochodzenia geograficznego” tych towarów lub usług.

34 Przede wszystkim należy zauważyć, że z brzmienia wspomnianych przepisów, a zwłaszcza z użycia przysłówka „w szczególności” wynika, iż wyliczenie właściwości towarów lub usług, których celowe wprowadzenie w błąd mogłoby dotyczyć, nie jest wyczerpujące, w związku z czym nie można wykluczyć, że wygaśnięcie prawa do znaku towarowego zostanie stwierdzone ze względu na istnienie ryzyka celowego wprowadzenia w błąd co do osoby, która zaprojektowała towary opatrzone danym znakiem lub która przyczyniła się do ich zaprojektowania.

35 Następnie, podobnie jak pochodzenie geograficzne, które zostało wyraźnie wymienione w przepisach wskazanych w pkt 32 niniejszego wyroku, autorstwo stylistyczne towaru może w danym wypadku stanowić właściwość tego towaru, która budzi szczególne oczekiwania wśród odbiorców. W związku z tym autorstwo to należy do elementów, co do których odbiorcy mogą być „wprowadzeni w błąd” w rozumieniu art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2008/95 i art. 20 lit. b) dyrektywy 2015/2436.

36 Niemniej, jak wskazał w istocie rzecznik generalny w pkt 35 opinii, okoliczność, że znak towarowy utworzony z nazwiska projektanta mody jest używany przez przedsiębiorstwo, z którym ten twórca nie jest już obecnie związany, nie jest sama w sobie wystarczająca, aby uzasadnić stwierdzenie wygaśnięcia tego znaku (zob. podobnie wyrok z dnia 30 marca 2006 r., Emanuel, C‑259/04, EU:C:2006:215, pkt 53). Właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument jest bowiem świadomy faktu, że nie wszystkie towary opatrzone znakiem towarowym odpowiadającym nazwisku projektanta zostały przez niego zaprojektowane.

37 W związku z tym stwierdzenie wygaśnięcia na podstawie przepisów, o których wykładnię wniesiono, wymaga ustalenia, na podstawie okoliczności danej sprawy, że doszło do skutecznego celowego wprowadzenia w błąd lub wystarczająco poważnego ryzyka celowego wprowadzenia odbiorców w błąd (zob. analogicznie wyrok z dnia 8 czerwca 2017 r., W. F. Gözze Frottierweberei i Gözze, C‑689/15, EU:C:2017:434, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo).

38 Wreszcie z brzmienia art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2008/95 i art. 20 lit. b) dyrektywy 2015/2436 wynika, że ocena mylącego charakteru znaku towarowego w ramach postępowania w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia prawa do znaku wymaga uwzględnienia używania tego znaku towarowego przez właściciela lub za jego zgodą.

39 Z zamieszczonych powyżej rozważań wynika, że w przypadku znaku towarowego utworzonego z nazwiska projektanta mody skuteczne celowe wprowadzenie w błąd lub wystarczająco poważne ryzyko celowego wprowadzenia w błąd w rozumieniu art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2008/95 i art. 20 lit. b) dyrektywy 2015/2436, zgodnie z wykładnią dokonaną w orzecznictwie przypomnianym w pkt 37 niniejszego wyroku, może w danym wypadku wynikać z błędu odbiorców, wywołanego używaniem tego znaku przez jego właściciela lub za jego zgodą, co do stylistycznego autorstwa towarów oznaczonych owym znakiem.

40 Kwestię, czy używanie znaku towarowego może wprowadzać odbiorców w błąd, należy rozpatrywać w świetle wszystkich istotnych okoliczności danej sprawy. Okoliczność, o której mowa w pkt 15 niniejszego wyroku, a mianowicie fakt, że na towarach oznaczanych znakami towarowymi utworzonymi z nazwiska projektanta mody znajdują się elementy ozdobne charakterystyczne dla specyficznego świata twórczego tego projektanta i naruszające jego prawa autorskie, może, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 95 opinii, stanowić taką istotną okoliczność, gdyż zwiększa ona ryzyko, że odbiorcy błędnie odczytają stylistyczne autorstwo towarów oznaczonych tymi znakami.

41 Wykładnia ta jest zgodna z celem ochrony konsumentów, który leży u podstaw art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2008/95 i art. 20 lit. b) dyrektywy 2015/2436 (zob. podobnie wyrok z dnia 30 marca 2006 r., Emanuel, C‑259/04, EU:C:2006:215, pkt 46). Cel ten zakłada, że konsument musi być w stanie dokonać świadomego wyboru pomiędzy kilkoma konkurującymi ze sobą towarami lub usługami.

42 Wspomniana wykładnia znajduje również potwierdzenie w ogólnym celu realizowanym przez przepisy Unii w dziedzinie znaków towarowych, jakim jest ochrona niezakłóconej konkurencji w Unii (zob. wyrok z dnia 12 września 2019 r., Koton Mağazacilik Tekstil Sanayi ve Ticaret/EUIPO, C‑104/18 P, EU:C:2019:724, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo). Z uwagi na ten cel nie można dopuścić, by znak towarowy stał się w wyniku jego używania nieuczciwym narzędziem pozyskiwania klientów.

43 Stosownie do całości powyższych rozważań odpowiedź na przestawione pytanie winna brzmieć: art. 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2008/95 i art. 20 lit. b) dyrektywy 2015/2436 należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie stwierdzeniu wygaśnięcia prawa do znaku towarowego utworzonego z nazwiska projektanta mody na tej podstawie, że w świetle wszystkich istotnych okoliczności używanie tego znaku towarowego przez właściciela lub za jego zgodą może skutkować tym, że ten znak towarowy wywoła u właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta błędne przekonanie, iż ów projektant uczestniczył w projektowaniu towarów opatrzonych wspomnianym znakiem towarowym.

 W przedmiocie kosztów

44 Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 12 ust. 2 lit. b) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/95/WE z dnia 22 października 2008 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych oraz art. 20 lit. b) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2436 z dnia 16 grudnia 2015 r. mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych

należy interpretować w ten sposób, że

nie stoją one na przeszkodzie stwierdzeniu wygaśnięcia prawa do znaku towarowego utworzonego z nazwiska projektanta mody na tej podstawie, że w świetle wszystkich istotnych okoliczności używanie tego znaku towarowego przez właściciela lub za jego zgodą może skutkować tym, że ten znak towarowy wywoła u właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta błędne przekonanie, iż ów projektant uczestniczył w projektowaniu towarów opatrzonych wspomnianym znakiem towarowym.

Podpisy

* Język postępowania: francuski.