ANALIZA

Systemowe naruszenia i zawody zaufania

Przyjęta przez Sejm ustawa nie zmienia nic w postępowaniu dyscyplinarnym kilkunastu profesji, zaś wobec jednej (sędziowskiej) z naruszeniem konstytucji przenosi się je do niepowołanego do tego sądu

Kolejna odsłona działań legislacyjnych związanych z negatywnymi konsekwencjami tzw. reformy sądownictwa w sposób szczególny odzwierciedla stan polskiego systemu prawnego w kontekście minimalnych standardów konstytucyjnego, unijnego i konwencyjnego prawa do właściwego sądu. Uchwalona właśnie kontrowersyjna propozycja przekazania NSA kompetencji w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów SN, sądów powszechnych oraz sądów wojskowych – z uwagi na niespełnienie przez Izbę Odpowiedzialności Zawodowej SN minimalnych konstytucyjnych, konwencyjnych i unijnych wymogów niezależnego i niezawisłego sądu ustanowionego ustawą – po raz kolejny zobrazowała konsekwencje wprowadzonych do polskiego systemu prawa zmian w zakresie powoływania sędziów oraz modelu odpowiedzialności dyscyplinarnej przedstawicieli tej grupy zawodowej. Formułowane wielokrotnie w orzecznictwie oraz piśmiennictwie zastrzeżenia dotyczące sekwencyjnie wprowadzanych od 2017 r. przepisów opierają się na wspólnej podstawie naruszenia konwencyjnego, unijnego i konstytucyjnego standardu statuowanego przez art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, art. 6 ust. 1 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC) oraz art. 47 Karty praw podstawowych (KPP).

Wyrażone w tych przepisach prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd ustanowiony ustawą należy do kategorii podstawowych praw podmiotowych. Obejmuje gwarantowane przez konstytucję, EKPC i KPP prawo obywatela do sądu właściwego, w tym także właściwie obsadzonego i bezstronnego i stanowi jeden z najważniejszych elementów konstytucyjnego statusu jednostki. Statuuje gwarancję rozpoznawania sporów pomiędzy obywatelem a państwem lub jego agendami przez niezawisły, bezstronny i niezależny sąd. Ma zapobiegać samowoli i autorytaryzmowi władzy publicznej. Stąd tak wielkie znaczenie przywiązuje się do wymogu właściwego ustrojowego usytuowania sądu jako niezależnego organu odrębnej władzy mającej wyłączne kompetencje do sprawowania wymiaru sprawiedliwości, a także do jego obsady.