Nowelizacja ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników

Nowela do ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników wiąże się przede wszystkim z rozszerzeniem katalogu podmiotów, których dotyczy sukcesja NIP, oraz zmian mających na celu nie tylko usprawnienie prac urzędów skarbowych związanych z ewidencją i identyfikacją podatników i płatników, ale również zapewnienie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Nowelizacja podyktowana jest głównie koniecznością adaptacji zasad ewidencji i identyfikacji podatników i płatnika do nowych i zmienionych przepisów prawnych (w tym kodeksu spółek handlowych, ordynacji podatkowej, o Krajowym Rejestrze Sądowym, prawa działalności gospodarczej), usprawnienia procedur rejestracyjnych z zakresu ewidencji podatników oraz postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności NIP nadanego na podstawie decyzji dotkniętej wadą. Kolejnym istotnym aspektem jest zapewnienie możliwie największej wiarygodności systemu identyfikacji podatkowej oraz sprawności i efektywności postępowania.

Jedną z istotnych zmian przewidzianych w znowelizowanych przepisach jest brak dotychczasowych ograniczeń w postaci 7-letniego terminu liczonego od dnia doręczenia decyzji, w ramach którego dopuszczalne było wszczęcie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności NIP.

Zgodnie z art. 5 ustawy o NIP zgłoszenia identyfikacyjnego dokonuje się jednokrotnie, w konsekwencji czego podatnik powinien posiadać tylko jeden numer identyfikacji podatkowej. A zatem zakaz stwierdzania nieważności wadliwych decyzji przyznających NIP po upływie wspomnianego okresu 7 lat od doręczenia decyzji, zaprzeczał zasadom ustawy. W niektórych przypadkach - z powodu omawianych ograniczeń - brak było podstaw prawnych do wyeliminowania sytuacji polegających na posiadaniu przez podatnika podwójnego NIP, choć przypadki te były znane organom podatkowym. A zatem realizacja podstawowego założenia ustawowego stała się obecnie możliwa poprzez zapewnienie takiego mechanizmu, który umożliwiłby wyeliminowanie każdego przypadku posiadania przez jeden podmiot więcej niż jednego NIP. Należy zaznaczyć, że tak znaczne odstępstwo od zasady określonej w art. 249 Ordynacji podatkowej (Dz.U. z 1997 r. Nr 137, poz. 926 ze zm.) wiąże się z wyjątkowym charakterem procedury nadawania NIP, który przyznawany jest podatnikowi jednokrotnie i wygasa wyłącznie w momencie śmierci, a w przypadku podatników nie będących osobami fizycznymi - z chwilą ustania bytu prawnego. Zapewnienie mechanizmów pozwalających na wykluczenie stanu faktycznego, polegającego na posiadaniu przez podatnika podwójnego NIP bez ograniczeń czasowych, jest szczególnie istotne w przypadku podmiotów występujących w obrocie gospodarczym, które po złożeniu odpowiedniego wniosku do urzędu skarbowego (art. 13 ust. 3 ustawy o NIP) mogą uzyskać informację potwierdzającą fakt przyznania NIP kontrahentowi, a więc sprawdzić wiarygodność jednej z podstawowych danych podawanych w fakturze. Należy zaznaczyć, że od 1993 r. do momentu wejścia w życie ustawy o NIP numery identyfikacyjne były nadawane wyłącznie podatnikom VAT na podstawie złożonego zgłoszenia rejestracyjnego. Zgłoszenie rejestracyjne nie jest podstawą nadania numeru identyfikacyjnego od 1 stycznia 1996 r. w związku z objęciem powszechnym obowiązkiem ewidencyjnym pozostałych grup podatników. Jednak stosownie do art. 20 ustawy o NIP numery identyfikacyjne nadane na podstawie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym stają się NIP. Dotychczasowe brzmienie art. 3 ust. 1a (tj. brzmienie przed nowelizacją) uniemożliwiało wyeliminowanie numerów identyfikacyjnych przyznanych pod rządami ustawy o VAT w pierwszych latach jej obowiązywania. Tego typu ograniczenie było więc nieuzasadnione w przypadku podatników podatku od towarów i usług, którzy powinni podawać prawidłowo przyznany NIP w prowadzonej przez siebie dokumentacji. Posiadanie przez tych podatników więcej niż jednego numeru identyfikacji podatkowej może prowadzić do nadużyć, skutkujących naruszeniem zasad bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Podkreślmy, że stwierdzenie nieważności decyzji przyznającej NIP nie powoduje negatywnych skutków podatkowych, szczególnie nie wiąże się z koniecznością wystawienia faktur korygujących.