Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe

Aneta Pożarowska

Stan prawny na 27 lutego 2001 r.

Powszechność opodatkowania w polskim systemie podatkowym sprawia, iż szczególnego znaczenia nabiera znajomość reguł opodatkowania, trybu ustalania i poboru należności podatkowych, a w szczególności zasad odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe. Z uwagi na znaczenie dochodów budżetowych z tytułu podatków ustawodawca traktuje sprawę realizacji zobowiązań podatkowych w sposób mający zapewnić ich efektywne wygaśnięcie. Temu celowi służy instytucja odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe. Obejmuje ona nie tylko podatnika i jego następców prawnych, ale także płatnika i inkasenta podatków oraz osoby trzecie, związane w różny sposób z podatnikiem.

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe nie zależy od winy osoby zobowiązanej do uregulowania zobowiązania podatkowego. W sytuacji bowiem nieuiszczenia należnego zobowiązania podatkowego, okolicznością usprawiedliwiającą nie jest nieznajomość prawa ani niewiedza podmiotu zobowiązanego. Dlatego przy ciągłej zmianie prawa podatkowego na większą uwagę zasługują uregulowania prawne dotyczące zasad i zakresu odpowiedzialności podatkowej.

W niniejszym opracowaniu zostanie przeprowadzona analiza przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. nr 137, poz. 926 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2000 r. nr 122, poz. 1315) w zakresie odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe. Na podstawie wybranych instytucji prawa podatkowego omówione zostaną zasady odpowiedzialności poszczególnych podmiotów, zakresy tej odpowiedzialności i występujące między nimi powiązania oraz wskazane przypadki, w których przepisy wyłączają tę odpowiedzialność.

Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe

Ustawowy charakter obowiązku podatkowego

Kluczowym pojęciem z zakresu prawa podatkowego jest pojęcie obowiązku podatkowego unormowane w art. 4 § 1 Ordynacji podatkowej. W świetle powyższego przepisu obowiązkiem podatkowym jest nie skonkretyzowana powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie. Innymi słowy obowiązek podatkowy jest to stosunek podatkowoprawny, na który składają się różne obowiązki, o charakterze materialnym i proceduralnym, nakładane na podatnika. Nadrzędną cechą obowiązku podatkowego jest obowiązek poniesienia na rzecz Skarbu Państwa lub gminy publicznoprawnego, nieodpłatnego, przymusowego oraz bezzwrotnego świadczenia pieniężnego, czyli, mówiąc wprost, obowiązek zapłaty podatku.