Zgłaszanie nieprawidłowości - nowe obowiązki pracodawców

Wprowadzenie

Opracowanie stanowi próbę przedstawienia norm już obowiązujących w systemie prawa polskiego, zarówno regulacji o charakterze uniwersalnym (jak np. normy prawa pracy lub prawa karnego), jak i rozwiązań sektorowych (m.in. dotyczące podmiotów narażonych na ryzyko prania pieniędzy czy działających w branży lotnictwa cywilnego). Znaczna część materiałów została poświęcona regulacjom Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (dalej: Dyrektywa o ochronie sygnalistów). Stanowi ona o powszechnym wdrożeniu systemów zgłaszania nieprawidłowości wśród podmiotów z sektora prywatnego, jak i publicznego (przy uwzględnieniu wskazanych limitów zatrudnieniowych, o których więcej na kolejnych stronach Poradnika).

Ujęcie analizowanej materii, w oparciu o liczne przykłady i odwołania do dobrych praktyk rynkowych, sprawia, że publikacja ma charakter praktycznego kompendium wiedzy na temat zgłaszania nieprawidłowości. 

Treści oparte na analizach obowiązujących norm prawnych, przedstawione w pragmatyczny sposób, powinny pozwolić na sprawne nawigowanie po tekście publikacji. Niniejsza lektura wydaje się użytecznym zbiorem wiedzy zarówno na etapie przygotowania do wdrożenia whistleblowingu, jak i podczas korzystania z implementowanego systemu zgłaszania nieprawidłowości.

1. Czym jest system zgłaszania nieprawidłowości (whistleblowing)?

Termin whistleblowing pochodzi z języka angielskiego i oznacza dmuchanie w gwizdek w celu ostrzeżenia przed nadciągającym niebezpieczeństwem. Został on zaadaptowany do określenia zjawiska informowania o nieprawidłowościach, które mogą grozić organizacji.

Przekazywanie informacji, spełniające przesłanki whistleblowingu, może odbywać się wewnątrz konkretnego podmiotu (np. przedsiębiorstwa lub urzędu), jak i stanowić tzw. sygnalizowanie zewnętrzne. Zgłoszenia zewnętrzne mogą być przekazywane do dedykowanego organu (np. wyspecjalizowanej agendy rządowej, takiej jak amerykański SEG) lub do wiadomości opinii publicznej (np. za pośrednictwem mediów). Jednym z najbardziej znanych przykładów sygnalizowania do opinii publicznej było przekazywanie informacji o nieprawidłowościach związanych z kampanią prezydencką Richarda Nixona do redakcji czasopisma "The Washington Post", co przyczyniło się do ujawnienia tzw. afery Watergate.