1. Pomoc społeczna

Obecne pojęcie "pomocy społecznej", które zastąpiło używane wcześniej pojęcie "opieki społecznej", wprowadziła do polskiego prawa ustawa z 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej. Ma to istotne znaczenie w rozumieniu problemów polityki społecznej państwa. Opieka społeczna była bowiem ukierunkowana przede wszystkim na zaspokajanie określonych potrzeb i w zasadzie sprowadzała się do przyznawania przewidzianych prawem świadczeń.

Pomoc społeczna jest już wyraźnie uznawana za instytucję polityki społecznej państwa, która ma konkretny cel poza wsparciem finansowym - ma umożliwić osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Celem pomocy społecznej jest więc nie tylko zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych lub bytowych, lecz także działanie pomagające osobie lub rodzinie wyjść z sytuacji, w której się znajdowała, tak aby w przyszłości mogła radzić sobie sama.

1.1. Pojęcie pomocy społecznej

Pojęcie pomocy społecznej zawiera w sobie pojęcie opieki społecznej, jest jednak szersze, ponieważ wynika z zadań i celów polityki społecznej państwa.

Można wyróżnić następujące elementy pomocy społecznej:

● jest to zadanie organów administracji publicznej,

● adresatem są osoby i rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej, której nie są w stanie samodzielnie przezwyciężyć,

● przyznane świadczenia pieniężne i niepieniężne nie mają charakteru ekwiwalentnego (nie są przyznawane w zamian czegoś).

Regulacje obowiązującej ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (dalej: ustawa o pomocy społecznej) nie zamykają pełnego zakresu aktywności państwa w tej dziedzinie. Istnieją także inne ustawy, których treść decyduje o tym, że też realizują politykę społeczną państwa, np. ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (dalej: ustawa o przeciwdziałaniu przemocy). Ustawa ta powołuje zespoły interdyscyplinarne, określa obowiązek stworzenia programu przeciwdziałania przemocy w gminie, zwiększa zakres obowiązków ośrodków pomocy społecznej oraz rozszerza uprawnienia pracowników socjalnych.