Poradnik pracownika socjalnego - wiedza dla praktyków

W ciągu ostatnich kilku lat pracownikom pomocy społecznej wyznaczono nowe zadania, które wymagają poszerzenia ich wiedzy w zakresie prawa (np. w zakresie problemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie). Dlatego celem tej części Poradnika jest przybliżenie pracownikom socjalnym przepisów prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, itp., które muszą stosować w swojej codziennej pracy. Informacje są podane w formie odpowiedzi na pytania najczęściej zadawane Autorce podczas prowadzonych przez nią szkoleń dla pracowników socjalnych.

1. Pytania i odpowiedzi z zakresu prawa cywilnego i procedury cywilnej

W grupie pytań z zakresu prawa cywilnego materialnego oraz procesowego dominują wątpliwości dotyczące możliwości udzielania pomocy do rąk osób, które z różnych względów nie zawsze są w stanie w racjonalny sposób kierować swym postępowaniem.

1.1. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osób uprawnionych do skorzystania z pomocy społecznej

Co to jest zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych? Czy do przyjęcia pomocy społecznej potrzebna jest zdolność do czynności prawnych? Czy osoba ubezwłasnowolniona ma prawo do dziedziczenia?

Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Mówiąc w uproszczeniu, zdolność prawna oznacza możliwość bycia podmiotem prawa w ogóle, co przekłada się na bycie podmiotem konkretnych praw (np. własności) i obowiązków. Zdolność prawna osób jest równa, nieograniczona i niepodzielna. Przysługuje człowiekowi bez względu na jego anomalie fizyczne i psychiczne, rasę, obywatelstwo czy religię.

Podmiotem prawa jest także osoba ubezwłasnowolniona czy maleńkie dziecko. Wśród panujących dość powszechnie opinii pojawia się pogląd, iż np. osoba przebywająca w DPS dla osób psychicznie chorych nie może dziedziczyć, nie ma obowiązków płacenia podatków czy też alimentów (jeśli zostały od niej zasądzone).

Zdolność prawna osoby fizycznej kończy się z jej śmiercią. O śmierci decyduje wydany przez lekarza akt zgonu lub w niektórych przypadkach orzeczenie sądu.