Audyt wewnętrzny instrumentem nowoczesnego zarządzania

Doświadczenia ostatnich stu lat pokazują, że żaden system kontroli wewnętrznej, nawet najbardziej przemyślnie i szczegółowo zaprojektowany, nie może sam zagwarantować sprawnego funkcjonowania organizacji zarówno administracyjnej (rządowej lub samorządowej), jak i gospodarczej (firmy, przedsiębiorstwa). Zresztą oczekiwanie takiej sprawczej mocy wskazywałoby na niezrozumienie jego podstawowej roli (funkcji). Kontrola jest zawsze wtórna do rzeczywistości; nigdy nie jest pierwotną, inicjującą siłą.

Współcześnie kontrola wewnętrzna w naturalnej dla siebie roli, tj. kontroli następczej (końcowej, sprawozdawczej), przestaje być wystarczająca. Nacisk na sprawność zarządzania, w tym również administrowania, powoduje, że od kontroli oczekuje się wręcz magicznej (czarodziejskiej) mocy przewidywania i przeciwdziałania błędom, co w praktyce najczęściej oznacza zmniejszenie kosztów zarządzania, (wy)eliminowanie marnotrawstwa, usprawnienie działań. Uwaga nowoczesnych kierowników i menedżerów kieruje się w stronę kontroli antycypacyjnej (ex ante), której istota polega na przewidywaniu zaistnienia zdarzeń negatywnych i możliwości przeciwdziałania skutkom przynajmniej niektórych z nich. Naiwnością jest sądzić, że może ona zagwarantować skuteczną odporność na nadużycia, szczególnie w przypadku osób zajmujących wysokie i cieszące się zaufaniem stanowiska.

Z definicji ważnym i pozytywnym celem kierownictwa nowoczesnej organizacji jest doskonalenie sztuki opanowywania tej działalności (funkcji), za którą jest ono odpowiedzialne. W przeszłości kierownictwo było zdane na siebie; swoją wiedzę, umiejętności i intuicję. Dziś na potrzeby zarządzania angażowane są sztaby specjalistów i coraz wymyślniejsze instrumenty: Wszystko, co w środku, tzw. teraźniejszość, niepostrzeżenie zamienia się w przeszłość, na którą nie sposób oddziaływać. Uwaga konsultantów i doradców skupia się, prócz strategii, na koncepcjach której zadaniem jest wykrycie wszelkich odstępstw od założonych dla (przedsiębiorstwa) wskaźników, np. poziomu rentowności oraz ograniczenia zagrożeń. Mechanizmy te pozwalają kierownictwu zapanować nad szybką ewolucją konkurencyjnego środowiska ekonomicznego, nad potrzebami i priorytetami klientów, jak również na czas przeprowadzić działania dostosowawcze, niezbędne przy wzroście działalności. Ponadto mechanizmy te wspomagają poprawę skuteczności, ochronę aktywów, gwarantują niezawodność księgowości, a także zapewniają zgodność z prawem i szczegółowymi przepisami.