Jak separacja małżonków wpływa na uzyskanie prawa do świadczeń po zmarłym pracowniku
Zmarł jeden z naszych pracowników. Osobie tej przysługuje wynagrodzenie za część miesiąca, premia regulaminowa oraz ekwiwalent za urlop. Ponadto rodzina pracownika ma prawo do 2-miesięcznej odprawy. Czy możemy dokonać wypłaty tych wszystkich świadczeń żonie, która pozostawała z naszym pracownikiem w separacji i nie otrzymywała od niego alimentów? Od żony zmarłego wiemy, że pracownik prawdopodobnie nie miał dzieci, a jego rodzice nie żyją. Czy krąg uprawnionych powinniśmy ustalić samodzielnie?
PROBLEM
RADA
Separacja, co do zasady, pozbawia żonę zmarłego pracownika do odprawy pośmiertnej. Tej osobie nie przysługują też prawa majątkowe ze stosunku pracy powstałe po śmierci męża, tj. wynagrodzenie, premia i ekwiwalent za urlop. Krąg osób uprawnionych do świadczeń po zmarłym pracowniku ustalają Państwo samodzielnie. W tym celu mogą Państwo próbować uzyskać od byłego współmałżonka zmarłego pracownika niezbędne informacje o członkach rodziny uprawnionych do dziedziczenia. Szczegóły w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Uprawnienia o charakterze majątkowym ze stosunku pracy (m.in. wynagrodzenie i inne jego składniki, ekwiwalent za urlop) przechodzą po śmierci pracownika, w częściach równych, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Prawo do renty rodzinnej mają:
● dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
● przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
● małżonek (wdowa i wdowiec);
● rodzice (w tym także ojczym, macocha lub osoby, które dziecko adoptowały).
PRZYKŁAD
Wynagrodzenie należne po zmarłym pracowniku wyniosło 2300 zł. Nie miał on żony ani dzieci, a jego rodzice nie żyją. Miał jednak dwóch braci, którzy nie spełniają warunków do uzyskania renty rodzinnej. Ponieważ w razie braku osób uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym pracowniku prawa te wchodzą do spadku, pracodawca powinien wypłacić wynagrodzenie za pracę osobom wskazanym w prawomocnym postanowieniu sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Wobec osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia. Jeżeli z postanowienia sądu będzie wynikało, że spadek po zmarłym nabędą jego bracia po połowie, pracodawca powinien wypłacić im wynagrodzenie po 1150 zł.
Małżonkowie w separacji, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, traktowani są jak osoby rozwiedzione (art. 614 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Świadczenia po zmarłym (w tym m.in. wynagrodzenie i odprawa pośmiertna) mogą przysługiwać byłej żonie, ale pod pewnymi warunkami. Rozwiedziona małżonka lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ale w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:
● w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
● wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, albo jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej, lub
● osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w pkt 2 (art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).
UWAGA!
Rozwiedziona małżonka, która w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony, ma prawo do świadczeń ze stosunku pracy po zmarłym i do odprawy pośmiertnej.
Pracodawca ma obowiązek wypłacić małżonkowi oraz członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej nie tylko wynagrodzenie zasadnicze po zmarłym pracowniku, ale także należne mu premie, nagrody, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, dodatki za pracę w nocy, odszkodowania ze stosunku pracy, świadczenia z tytułu podróży służbowej czy ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Jeżeli nie ma osób uprawnionych, świadczenia te wchodzą do spadku. Dopiero po stwierdzeniu przez sąd nabycia spadku po zmarłym pracowniku, pracodawca musi wypłacić należne świadczenia osobom uprawnionym wskazanym w orzeczeniu o nabyciu spadku.
Małżonek pracownika ma prawo do świadczeń majątkowych po nim, nawet jeżeli nie ma prawa do renty rodzinnej. Warunkiem jest jednak, aby w chwili śmierci pracownik pozostawał z nim w związku małżeńskim. Taka sytuacja nie wystąpiła w Państwa przypadku. Żonie zmarłego pracownika nie przysługuje zatem wynagrodzenie i ekwiwalent za urlop. Dotyczy to też odprawy pośmiertnej, przy czym świadczenie to nie wchodzi do masy spadkowej po zmarłym pracowniku.
PRZYKŁAD
Pracownik zmarł 1 maja 2013 r. Był zatrudniony na 1/2 etatu. Nie wykorzystał 13 dni urlopu za 2012 r. i przysługującego mu wymiaru za 2013 r., tj. 6 dni. Pracownik miał dwóch synów uprawnionych do renty rodzinnej, a z małżonką pozostawał w orzeczonej separacji. Pracownikowi przysługiwało wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 2700 zł oraz miesięczne premie regulaminowe w wysokości 20% faktycznie uzyskanej płacy zasadniczej. Za maj 2013 r. synowie pracownika powinni otrzymać w równych częściach 135 zł wynagrodzenia zasadniczego, premię regulaminową w wysokości 27 zł (135 zł x 20%) oraz ekwiwalent za urlop obliczony w następujący sposób:
2700 zł (płaca zasadnicza) + 540 zł (średnia premia regulaminowa) = 3240 zł : 10,46 zł (współczynnik urlopowy dla 1/2 etatu) = 309,75 zł : 8 godz. (dobowa norma czasu pracy) = 38,72 zł; 38,72 zł x 152 godz. (13 dni za 2012 r. + 6 dni za 2013 r.) = 5885,44 zł.
Małżonka pracownika nie ma prawa do wynagrodzenia i ekwiwalentu za urlop po zmarłym mężu, ponieważ pozostawała z nim w separacji.
Pracodawca samodzielnie ustala krąg osób uprawnionych do świadczeń po zmarłym pracowniku. W tym celu może uzyskać nawet od byłego współmałżonka zmarłego pracownika niezbędne dokumenty oraz informacje o członkach rodziny, którzy mogą być uprawnieni do dziedziczenia. Jeżeli w sposób niebudzący wątpliwości nie uda się Państwu ustalić takich osób, świadczenia ze stosunku pracy wejdą do spadku po zmarłym.
PODSTAWA PRAWNA:
● art. 65-74 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 240
● art. 93, art. 1551 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 675
● art. 1027 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 230, poz. 1370
● art. 614 § 1 ustawy z 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - j.t. Dz.U. z 2012 r., poz. 788; ost.zm. Dz.U. z 2012 r., poz. 1529
Aneta Mościcka
prawnik, ekspert z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, gospodarczego, prawa pracy i prawa podatkowego, autorka wielu publikacji z tej tematyki
CZYTAJ TAKŻE
"Jak pracodawca może odzyskać nienależne świadczenie urlopowe od spadkobierców zmarłego pracownika" - MPPiU nr 1/2013, dostępny na www.mp.infor.pl
POTRZEBUJESZ POMOCY?