Uprawnienia i obowiązki kierownika jednostki w sferze gospodarki finansowej

W sektorze prywatnym prowadzenie gospodarki finansowej podmiotu zależy od polityki przyjętej przez jego właścicieli (kierownictwo), która w zasadzie polega na dążeniu do osiągnięcia zysku. W sektorze publicznym, gdzie jednostki organizacyjne są powołane w celu realizacji zadań państwa oraz zadań jednostek samorządu terytorialnego wykonywanych w głównej mierze nieodpłatnie, pozyskiwanie i wydatkowanie środków publicznych odbywa się w ramach realizacji polityki społeczno-gospodarczej przyjętej przez organy państwa, a także polityki społeczno-gospodarczej realizowanej na mniejszą skalę, w ramach zaspokajania potrzeb wspólnot samorządowych. Prowadzenie gospodarki finansowej sektora publicznego jest szczegółowo unormowane przepisami ustaw, rozporządzeń oraz zarządzeń, mających na celu zapewnienie pozyskiwania środków na pokrycie kosztów funkcjonowania państwa i jednostek samorządu terytorialnego oraz celowe, gospodarne i oszczędne ich wydatkowanie. Ze względu na różny udział poszczególnych typów jednostek organizacyjnych w realizacji budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego różny jest też zakres obowiązków i uprawnień kierowników tych jednostek w zakresie ustalania i realizowania polityki finansowej ich jednostek. Najbardziej ograniczone pole działania mają kierownicy państwowych i samorządowych jednostek budżetowych, czyli jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, bezpośrednio odpowiedzialnych za realizację dochodów i wydatków odpowiedniego budżetu, których obowiązują szczegółowe zasady odnośnie do planowania i wykonywania dochodów i wydatków ze środków publicznych.

Nieco szersze kompetencje ma kierownictwo jednostek powiązanych z budżetem poprzez dotacje do prowadzonej działalności oraz obowiązkowe wpłaty do budżetu całości (części) wypracowanej nadwyżki środków (samorządowe zakłady budżetowe, państwowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, takie jak agencje wykonawcze czy instytucje gospodarki budżetowej), a także jednostek tworzonych na podstawie odrębnych ustaw, które samodzielnie gospodarują uzyskiwanymi przychodami, pokrywając z nich swoje wydatki (jednostki te nie mają obowiązku rozliczania się z właściwym budżetem poprzez obowiązkowe wpłaty). Szerszy zakres kompetencji oznacza jednak w tym przypadku także większą odpowiedzialność za zapewnienie jednostce środków koniecznych do jej funkcjonowania i racjonalne ich wydatkowanie.