Uchwała Składu 7 Sędziów SN z dnia 2 marca 1993 r., sygn. III CZP 123/92

Sąd Najwyższy przy udziale Prokuratora rozpoznał wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 14 września 1992 r. Kw. Pr. 4120/20/92/C o udzielenie odpowiedzi na następujące pytanie prawne:

„Czy dopuszczalne jest pokrycie przez wspólnika udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wkładem niepieniężnym w postaci zobowiązania do świadczenia w przyszłości określonej sumy pieniężnej na rzecz powstałej spółki?”

i podjął następującą uchwałę:

Zobowiązanie wspólnika do świadczenia w przyszłości określonej sumy pieniężnej na rzecz powstałej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może stanowić pokrycia udziału w spółce.

Uzasadnienie

I

1. Przepisy kodeksu handlowego, w szczególności działu XI, odnoszące się do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nie tylko nie zawierają legalnej definicji „wkładu niepieniężnego”, lecz nie zamieszczono w nich nawet pomocniczej (np. w drodze egzemplifikacji) wskazówki co do tego, co może stanowić wkład niepieniężny w takiej spółce. O wkładzie niepieniężnym stanowi się natomiast w przepisach art. 163 § 1, 166 pkt 5, 167 § 1 pkt 2 i 176 kodeksu handlowego.

Wśród nich niewątpliwie podstawowe znaczenie ma art. 163 § 1 k.h. Zgodnie z tym przepisem, gdy wspólnik pokrywa swój udział w spółce wkładami niepieniężnymi, wówczas osobę wspólnika, przedmiot wkładu (aportu) oraz ilość i wysokość przyznanych w zamian udziałów należy wymienić w umowie spółki. W cytowanym przepisie używa się zatem pojęcie „przedmiot wkładu”, nie wskazując jednak, co konkretnie (rzecz, prawo) może być przedmiotem wkładu. W tej sytuacji jest naturalne, że potrzeby praktyki życia gospodarczego „zmuszają” orzecznictwo sądowe, w tym także Sądu Najwyższego, jak i przedstawicieli doktryny do podejmowania prób w kierunku sprecyzowania pojęcia „przedmiotu wkładu niepieniężnego”.

2. Przedwojenni komentatorzy kodeksu handlowego nie podejmowali prób zdefiniowania „przedmiotu wkładu niepieniężnego.” Przeciwnie, wskazywali przykładowo, co może być „przedmiotem wkładu niepieniężnego”, wyliczając np. nieruchomości (jak: „fabryka lub lokal”), ruchomości (jak: „maszyny, urządzenia lokalu, środki produkcji, surowce”), wierzytelności lub prawa majątkowe (jak: „patenty”), a także rzecz zbiorowa np. „przedsiębiorstwo.” Jeżeli zaś podejmowano próby sprecyzowania ogólniejszych kryteriów, które powinien spełniać „przedmiot wkładu niepieniężnego”, to na ogół wskazywano, że chodzi o przedmioty majątkowe, zbywalne i mogące jako aktyw wejść do bilansu spółki. Inaczej rzecz ujmując przedmiotem wkładu niepieniężnego mogą być jedynie dobra majątkowe, dopuszczone do obrotu prawnego i o dającej się ustalić wartości ekonomicznej.

3. Inny nurt poszukiwań pewnych cech „przedmiotu wkładu niepieniężnego” można zauważyć w orzecznictwie Sądu Najwyższego z ostatnich lat, kiedy spółki ponownie stały się powszechnym i trwałym elementem życia gospodarczego w Polsce. W orzeczeniach tych zwraca się uwagę na to, że: