Wyrok SN z dnia 21 stycznia 1999 r., sygn. I CKN 955/97

W razie zastrzeżenia własności sprzedanej rzeczy, kupujący, któremu rzecz została wydana, traci uprawnienie do posiadania rzeczy już wskutek zwłoki w zapłacie ceny.

Jeżeli sprzedawca wystąpił na drogę sądową o zapłatę ceny, nie może następnie domagać się wydania mu sprzedanej rzeczy z powołaniem się na zastrzeżenie własności.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 1999 r. na rozprawie sprawy z powództwa SA IMD société anonyme 524800 Verviers, rue du Centre 52, Belgia przeciwko Skarbowi Państwa – Urzędowi Celnemu w Poznaniu o zapłatę na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 23 lipca 1997 r. I ACa 66/97 – oddalił kasację i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 1000 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Strona powodowa, spółka prawa belgijskiego, wniosła o zasądzenie od pozwanego, Skarbu Państwa – Urzędu Celnego w Poznaniu, kwoty 114.476,28 zł, z czego 43.036,20 zł – tytułem odszkodowania, a pozostałą część – tytułem odsetek ustawowych od wymienionej dopiero co sumy za okres od dnia 1 lutego 1992 r. do dnia 7 grudnia 1994 r. (tj. daty sporządzenia pozwu).

Sprawa była dwukrotnie rozstrzygana przez sąd pierwszej instancji.

Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 25 października 1995 r. zasądził żądaną w pozwie sumę. Wyrok ten został uchylony przez Sąd Apelacyjny na skutek rewizji strony pozwanej. Uchylenie połączone było z zaleceniem wyjaśnienia między innymi kwestii podstawy prawnej odpowiedzialności strony pozwanej (art. 418 czy art. 417 kc).

Rozpoznając sprawę po raz drugi, Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 6 listopada 1996 r. ponownie uwzględnił powództwo.

Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 16 stycznia 1991 r. strona powodowa zawarła umowę sprzedaży różnych napojów (piwo, napoje gazowane) ze Spółką z o.o. R(...) w G.W. Umowa, a ściśle aneks do niej z dnia 15 marca 1991 r., zawierała zastrzeżenie prawa własności towaru na rzecz sprzedawcy do czasu zapłaty ceny przez kupującego. Zastrzeżenie to ma datę pewną od dnia 10 grudnia 1991 r. Pierwsza dostawa w wykonaniu umowy nastąpiła dnia 26 czerwca 1991 r. W związku z tym, że Spółka R(...) zalegała z zapłatą różnych należności celnych, Urząd Celny w Poznaniu wszczął postępowanie egzekucyjne, w toku którego zostały zajęte napoje dostarczone przez stronę powodową. Dnia 23 października 1991 r. strona powodowa zwróciła się do Urzędu Celnego w Poznaniu o wydanie po 10 butelek każdego napoju w związku ze znalezieniem innych odbiorców. Wniosek został załatwiony odmownie, mimo że pełnomocnicy strony powodowej w okresie od października 1991 r. do marca 1992 r. przychodzili w tej sprawie do Urzędu Celnego w Poznaniu co drugi dzień. Pismem z dnia 17 lutego 1992 r. strona powodowa wystąpiła o zwolnienie zajętych napojów spod egzekucji. Dnia 4 marca 1992 r. dyrektor Urzędu Celnego w Poznaniu wyraził zgodę na wydanie towaru stronie powodowej, o ile zapłaci należności celne; strona powodowa nie miała jednak na to środków. Z końcem marca 1992 r. upływał termin przydatności do spożycia zajętych napojów. W lipcu 1992 r. Urząd Celny w Poznaniu sprzedał zatrzymane towary za 300.000.000 starych zł, z czego 91.027.000 przekazano stronie powodowej, a resztę na pokrycie należności celnych. Przed sprzedażą Urząd Celny w Poznaniu uzyskał w Sanepidzie orzeczenie o przedłużeniu terminu przydatności napojów do spożycia do końca lutego 1993 r. Nie zmieniono jednak etykiet na butelkach. Fakt sprzedaży napojów z etykietami wskazującymi na ich przeterminowanie sprawił, iż uzyskana cena była dużo niższa od wartości towaru. Niezależnie od działań podjętych w stosunku do Urzędu Celnego w Poznaniu, w dniu 29 listopada 1991 r. strona powodowa wystąpiła z powództwem wobec Spółki R(...) o zapłatę ceny za dostarczone napoje. Nakaz zapłaty uwzględniający powództwo uprawomocnił się dnia 28 grudnia 1991 r. – ale egzekucja w stosunku do Spółki R(...) okazała się bezskuteczna. W związku z zajęciem napojów dostarczonych przez stronę powodową toczyła się również sprawa karna przeciwko dyrektorowi Urzędu Celnego w Poznaniu, któremu zarzucono popełnienie przestępstwa z art. 246 § 1 kk z 1969 r.