Wyrok SN z dnia 17 czerwca 2020 r., sygn. I NSNc 47/19

1. Zastrzeżenie odsetek w sposób ustalony w umowie należało ocenić jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 58 § 2 k.c, jak i art. 353¹ k.c.

2. Postanowienia umowy zastrzegające rażąco wygórowane odsetki są nieważne w takiej części, w jakiej zasady współżycia społecznego ograniczają zasadę swobody umów, wyrażoną w art. 353¹ k.c. i czynią to w odniesieniu zarówno do obrotu powszechnego, jak i profesjonalnego.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Mirosław Sadowski (przewodniczący)

SSN Tomasz Demendecki (sprawozdawca)

Arkadiusz Janusz Sopata (ławnik Sądu Najwyższego)

w sprawie z powództwa R.M. przeciwko W.B. o zapłatę po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w dniu 17 czerwca 2020 r. skargi nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego od nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w S. wydanego w postępowaniu upominawczym w dniu 30 sierpnia 2004 r., sygn. akt V Nc [...]

1. uchyla zaskarżony nakaz zapłaty w całości i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w S. do ponownego rozpoznania;

2. znosi wzajemnie koszty postępowania wywołanego wniesioną skargą nadzwyczajną (art. 398¹⁸ k.p. c. w zw. z art. 95 pkt 1 u.SN).

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy wS, V Wydział Grodzki nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 30 sierpnia 2004 r. (V Nc (...)) nakazał pozwanemu W. B., aby zapłacił powodowi R. M. kwotę 3.000 zł z umownymi odsetkami w kwocie 50 zł za każdy dzień zwłoki od 1 lipca 2003 r. do 31 lipca 2003 r. oraz w kwocie 200 zł za każdy dzień zwłoki od 1 sierpnia 2003 r. do dnia zapłaty, jak również kwotę 60 zł tytułem kosztów procesu, w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu albo wniósł w tym terminie sprzeciw. Wobec braku jego zaskarżenia nakaz zapłaty uprawomocnił się.

Zobowiązanie pozwanego W. B. wynikało z umowy pożyczki zawartej w dniu 30 kwietnia 2003 r. pomiędzy nim a R. M., zgodnie z którą pozwanemu udzielona została pożyczka pieniężna w kwocie 3.000,00 zł z terminem jej spłaty do 30 czerwca 2003 r. Równocześnie W. B. zobowiązał się, że w przypadku braku spłaty w wyznaczonym terminie, za każdy dzień zwłoki zapłaci kwotę 50,00 zł, a od 1 sierpnia 2003 r. kwotę 200,00 zł za każdy dzień zwłoki. Powód R. M. nie otrzymał zwrotu pożyczki wraz z odsetkami do dnia wniesienia pozwu, tj. do 5 lipca 2004 r. W nakazie zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym w dniu 30 sierpnia 2004 r., sygn. akt V Nc (...), Sąd Rejonowy w S. nakazał pozwanemu W. B. zapłatę powodowi R. M. kwotę 3.000 zł z umownymi odsetkami w wysokości 50 zł za każdy dzień zwłoki od dnia 1 lipca 2003 r. do dnia 31 lipca 2003 r. oraz 200 zł za każdy dzień zwłoki od dnia 1 sierpnia 2003 r. do dnia zapłaty, jak również kwotę 60 zł tytułem kosztów procesu w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu lub wniesienie w tym terminie sprzeciwu. Wobec braku zaskarżenia nakaz się uprawomocnił. W uzasadnieniu nakazu zapłaty sąd wskazał, że kierował się treścią przepisów art. 720 § 1 i § 2 k.c. regulujących umowę pożyczki, uznając, że łączący strony stosunek prawny odpowiada istocie i charakterowi przedmiotowego typu umowy, jak również, że zostały spełnione kodeksowe warunki co do formy jej zawarcia. Sąd oparł się na treści przepisu art. 353 k.c. statuującego zasadę swobody umów i stanowiącego, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Sąd wskazał, że w dacie wydania orzeczenia nie dopatrzył się w rozpoznawanym przypadku okoliczności, które przemawiałyby za uznaniem, iż zawarta umowa jest sprzeczna z naturą kodeksowej umowy pożyczki, ustawą lub zasadami współżycia społecznego, gdyż ani w dacie jej zawarcia, ani w dacie orzekania, obowiązujące przepisy (art. 359 § 1 i § 2 k.c. oraz art. 481 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 476 k.c.) nie zawierały ograniczeń dotyczących wysokości umownych odsetek za zwłokę w zakresie umowy pożyczki, jak również nie zabraniały określać ich kwotowo, zamiast - jak w przypadku odsetek ustawowych - procentowo.