Wspólna obsługa w wyjaśnieniach RIO

Regionalna Izba Obrachunkowa w Gdańsku

Zastępca Prezydenta Miasta Gdańska zwrócił się do Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku z prośbą o wyjaśnienie swoich wątpliwości w przedmiotowej sprawie. Pomimo nieprawidłowej formy zadanego pytania RIO postanowiła udzielić jednak ogólnych wyjaśnień:

(...)

Odnosząc się jednak ogólnie do przedstawionego zagadnienia, tut. Izba zwraca uwagę na następujące okoliczności.

Przede wszystkim wskazać należy, że kluczowe regulacje prawne dotyczące poruszonej problematyki ujęte są w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r. poz. 885 z późn.zm.) oraz w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r. poz. 330 z późn.zm.). Z art. 53 ust. 1 pierwszej z wymienionych ustaw wynika, że kierownik jednostki sektora finansów publicznych jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej tej jednostki, natomiast art. 4 ust. 5 drugiej ustawy stanowi, że kierownik jednostki, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej, ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą, w tym z tytułu nadzoru, również w przypadku, gdy określone obowiązki w zakresie rachunkowości - z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzanie inwentaryzacji w formie spisu z natury - zostaną powierzone innej osobie lub przedsiębiorcy, o którym mowa w art. 11 ust. 2, za ich zgodą. Co jednak istotne, ww. zasady ulegają istotnej modyfikacji, w przypadku przyjęcia przez jednostkę samorządu terytorialnego (tu: gminę) w drodze uchwały - prowadzenia tzw. wspólnej obsługi, o której mowa w art. 10a-10b ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity: Dz.U. z 2016 r. poz. 446). Jednocześnie w art. 10c ust. 1 tej ustawy wskazano, że zakres wspólnej obsługi nie może obejmować kompetencji kierowników jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych do dysponowania środkami publicznymi oraz zaciągania zobowiązań, a także sporządzania i zatwierdzania planu finansowego oraz przeniesień wydatków w tym planie. Natomiast ust. 2 stanowi, że w przypadku powierzenia obowiązków z zakresu rachunkowości i sprawozdawczości jednostek obsługiwanych, o których mowa w art. 10a pkt 1 i 2, są one przekazywane w całości. Taki sposób sformułowania przepisu daje podstawy do przyjęcia stanowiska, ze organ stanowiący nie ma możliwości, aby wybiórczo określić, które obowiązki w ww. zakresie będą przekazane, a które pozostaną w gestii jednostki obsługiwanej. Taki kierunek interpretacyjny znajduje potwierdzenie m.in. w rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewody Śląskiego z dnia 9 czerwca (nr NPII.4131.1.337.2016), gdzie wskazano, że: "Zgodnie bowiem z przywołanym przepisem [art. 10c ust. 2 - przypis własny] w przypadku powierzenia obowiązków z zakresu rachunkowości i sprawozdawczości jednostek obsługiwanych są one przekazywane w całości. Zatem nie istnieje możliwość wymienienia zadań rachunkowości, które zostaną przekazane jednostce obsługującej.". Istotne jest zatem wykazanie, co składa się na wspomniane obowiązki z zakresu rachunkowości. Ten zakres przedmiotowy reguluje z kolei art 4. ust. 3 ustawy o rachunkowości, gdzie ustawodawca wskazał, że: rachunkowość jednostki obejmuje: przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym, okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów, wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego, sporządzanie sprawozdań finansowych, gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą, poddanie badaniu, składanie do właściwego rejestru sądowego, udostępniania i ogłaszania sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą. Powyższe prowadzi do wniosku, że powierzenie w drodze uchwały wspólnej obsługi z zakresu rachunkowości oznacza w istocie rzeczy powierzenie w jej ramach również zadań związanych z ww. inwentaryzacją. W konsekwencji odpowiedzialność za realizację zadań spoczywać będzie na kierowniku jednostki obsługującej. Z tym stanowiskiem skorelowane jest uregulowanie art. 53 ust. 3 ustawy o finansach publicznych, które wprowadza odpowiedzialność kierownika jednostki obsługującej za gospodarkę finansową oraz rachunkowość i sprawozdawczość jednostki obsługiwanej, o której mowa w art. 10a ust. 1 i 2 ustawy o samorządzie gminnym, w zakresie obowiązków powierzonych stosowną uchwałą rady gminy. Wydaje się zatem, że na płaszczyźnie ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r. poz. 168) za naruszenie określonych przepisów dotyczących inwentaryzacji będzie odpowiedzialny kierownik jednostki obsługującej.