Kar za nieosiągnięcie wskaźników recyklingu nie można pokryć z opłaty śmieciowej

Znaczna część gmin nie wypełniła obowiązku osiągnięcia wymaganych wskaźników recyklingu odpadów komunalnych za 2020 r. Tak wynika z informacji napływających od wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska. W takich sytuacjach na gminy mogą być nakładane kary. Wiele samorządów nurtuje zatem pytanie: czy można pokryć te kary z opłaty za gospodarowanie odpadami. Z analizy przepisów oraz orzecznictwa wynika jednak odpowiedź przecząca. Nie ma podstaw prawnych, aby kary te gmina mogła pokrywać w ramach kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi.

Finansowanie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi jest rozwiązaniem specyficznym. Przede wszystkim dlatego, że środki finansowe gromadzone w ramach tego systemu mają charakter tzw. środków znaczonych, a używając języka zaczerpniętego z ustawy z o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) - mieszczą się w obszarze szczególnych zasad wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Jednocześnie z punktu widzenia konstrukcji budżetu znaczenie ma to, że środki te mogą służyć pokryciu planowanego deficytu budżetowego. Ma to uzasadnienie w art. 217 ust. 2 u.f.p., gdzie postanowiono, że „deficyt budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być sfinansowany przychodami pochodzącymi z niewykorzystanych środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu, wynikających z rozliczenia dochodów i wydatków nimi finansowanych związanych ze szczególnymi zasadami wykonywania budżetu określonymi w odrębnych ustawach”.

Na co nie można

Zacznijmy zatem od analizy, na co mogą być wykorzystywane pieniądze pochodzące z systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Kluczowe znaczenie odgrywają przepisy ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2519; dalej: u.u.c.p.g.). Z art. 6r ust. 1 u.u.c.p.g. wynika, że opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi dochód gminy. Z tym zastrzeżeniem, że w przypadku przejęcia przez związek międzygminny zadań gminy w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowią dochód związku międzygminnego w całości lub w części odpowiednio do zakresu przejętych zadań (art. 6r ust. 1a u.u.c.p.g.). Z kolei ust. 1aa wyraźnie wskazuje, że środki z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie mogą być wykorzystane na cele niezwiązane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Przepisy dodatkowo wskazują, że środki pochodzące z omawianych opłat gmina lub związek międzygminny gromadzą na wyodrębnionym rachunku bankowym.