Cofamy się w czasie

MOŻE POLSKA GOSPODARKA NIE POGRĄŻY SIĘ W RECESJI, ALE SŁABSZE INSTYTUCJE I NISKA WIARYGODNOŚĆ GOSPODARCZA ŚWIADCZĄ O TYM, ŻE PO USZY TKWIMY W KRYZYSIE ROZWOJU

Carmen Reinhart i Kenneth Rogoff, profesorowie ekonomii z Uniwersytetu Harvarda, w wyśmienitej książce „This Time is Different. Eight Centuries of Financial Folly” („Tym razem jest inaczej. Osiem wieków finansowego szaleństwa”) z 2009 r. udowodnili, że fundamentalne przesłanki poważnych problemów gospodarczych są takie same od lat. Zmieniają się tylko okoliczności. Reinhart i Rogoff przeanalizowali 250 kryzysów, wykazując, że poprzedza je zazwyczaj zbyt szybko rosnące zadłużenie oraz pycha polityków, którzy lekceważą niepokojące sygnały.

Gdybyśmy dzisiaj mierzyli prawdopodobieństwo wybuchu kryzysu skalą długu, to powinniśmy już wpaść w gigantyczne kłopoty. W ciągu ostatnich 25 lat zadłużenie sektora publicznego i prywatnego w skali świata podwoiło się i obecnie przekracza 350 proc. Dlatego ekonomista Nouriel Roubini twierdzi, że „nadchodzi kryzys, jakiego świat nie widział”, a decydenci nie są w stanie nic z tym zrobić. Jednak mimo narastania długu do przesilenia nie dochodzi. Może więc do niego nie dojdzie? Różne są rozwijane na ten temat teorie, częściowo poparte badaniami empirycznymi. Dług może być wszak „zły” i „dobry”. „Zły” zwiększa tylko konsumpcję, „dobry” napędza inwestycje i buduje potencjał. Pojawia się przy okazji argument, że inwestycje w niepotrzebne „białe słonie” też są złe. Oczywiście, jeśli dług jest „dobry”, to można z niego wybrnąć, choć to nie rozwiąże wszystkich problemów. Istnieją jednak różne okoliczności łagodzące, np. specyficzna polityka pieniężna w Japonii czy represja finansowa (polityka rządowa mająca na celu obniżenie kosztu obsługi długu, np. utrzymywanie stóp procentowych na niskim poziomie czy limity wysokości oprocentowania depozytów – red.) w