Sprawa Marcina Romanowskiego, czyli europejski test Polski

Reguły dotyczące immunitetu zawarte w rezolucjach ZPRE można postrzegać jako rekapitulację prawa zwyczajowego albo kształtowanie treści traktatu przez nowe prawo zwyczajowe. Czy państwa Rady Europy są bezbronne wobec takiego procesu prawnego?

Spór wokół „europejskiego immunitetu” posła Marcina Romanowskiego rozgrzał nie tylko debatę polityczną, lecz także prawniczą. Oczywiście można woleć, by rozmowa toczyła się w spokojnej atmosferze, bez głośnej sprawy w tle. Tylko że wtedy byłoby nudno i nikt poza paroma pasjonatami by jej nie zauważył. A tak wszyscy możemy się i czegoś ważnego nauczyć, i tę wiedzę zapamiętać.

W naszej dyskusji od początku wypowiadałem się jednoznacznie – Marcin Romanowski ma nie tylko polski immunitet, chroni go też immunitet przysługujący mu jako członkowi polskiej delegacji parlamentarnej do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy (ZPRE). Gdyby Ministerstwo Sprawiedliwości zapytało mnie, co robić, nie miałbym wątpliwości: trzeba się zwrócić do ZPRE o uchylenie europejskiego immunitetu, który jest samoistny. Jeśliby natomiast doszło do zatrzymania, a tym bardziej aresztowania posła Romanowskiego, to ten mógłby się zwrócić do przewodniczącego ZPRE o potwierdzenie jego immunitetowej ochrony.

Przepisy założycielskie

Statut Rady Europy z 1949 r. mówi w art. 40, że Rada Europy i sekretariat oraz przedstawiciele dyplomatyczni państw członkowskich korzystają z przywilejów i immunitetów niezbędnych do wykonywania funkcji. Wskazuje następnie, że na mocy tych immunitetów przedstawiciele w ZPRE nie mogą być „w szczególności aresztowani ani ścigani na terytorium członków z powodu poglądów lub sposobu głosowania w ZPRE, jego komitetach lub komisjach”. To bardzo ogólny przepis. Nieco więcej można znaleźć w art. 15 Porozumienia ogólnego w sprawie przywilejów i immunitetów Rady Europy z 1949 r. Oznajmia on, że „przedstawicielom ZPRE podczas sesji tego gremium przysługują: a) na terytorium własnego państwa immunitety przyznawane w danym państwie członkom parlamentu; b) na terytoriach wszystkich innych państw członkowskich immunitet od aresztowania i postępowania sądowego. Immunitet stosuje się również podczas podróży na miejsce posiedzenia ZPRE i z powrotem”.