Większa partycypacja sołtysów i młodzieży w zarządzaniu gminą

Od 1 stycznia 2026 r. przewodniczący jednostek pomocniczych zyskają nowe uprawnienia, m.in. będą mogli wejść w skład konwentu doradzającego wójtowi, zawierać umowy związane z określonym mieniem komunalnym, a także zostaną objęci ubezpieczeniami. Natomiast młodzieżowe rady sołectw, dzielnic i osiedli dostały głos w lokalnych sprawach.

Wszystko to za sprawą ustawy z 12 września 2025 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o funduszu sołeckim (dalej: nowelizacja), którą Prezydent RP podpisał 15 października 2025 r., a 21 października ukazała się w Dzienniku Ustaw. Nowelizacja wejdzie w życie 1 stycznia 2026 r. i wprowadzi m.in. następujące zmiany:

• możliwość powoływania młodzieżowych rad jednostek pomocniczych;
• możliwość powoływania konwentu przewodniczących organów wykonawczych jednostek pomocniczych gminy;
• dodatkowe uprawnienia dla sołtysów i przewodniczących zarządów osiedli;
• ubezpieczenia dla sołtysów;
• możliwość wyodrębniania w budżecie gminy środków na przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w innych niż sołectwo jednostkach pomocniczych;
• bardziej elastyczną procedurę ustalania funduszu sołeckiego na dany rok.

Z uzasadnienia, które wnioskodawcy – posłowie partii Polska 2050 – załączyli do projektu nowelizacji, wynika, że zmiany mają na celu poprawę działania gminy jako podstawowej jednostki samorządu terytorialnego, w tym m.in. rozwinięcie mechanizmów partycypacyjnego modelu realizacji zadań. „To organy jednostek pomocniczych oraz bezpośrednio działający mieszkańcy lokalnej wspólnoty samorządowej mogą najefektywniej wykonywać zadania publiczne” – wskazali w uzasadnieniu posłowie.

Młodzieżowa rada jednostki pomocniczej

Nowe przepisy umożliwią utworzenie młodzieżowej rady na poziomie jednostki pomocniczej. W myśl ust. 16, który zostanie od 1 stycznia dodany do art. 5c ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.): „Rada gminy może w statucie jednostki pomocniczej upoważnić ją do utworzenia młodzieżowej rady jednostki pomocniczej”.