Jak rozliczyć VAT od nieudokumentowanej sprzedaży owoców na targowisku

PROBLEM

Rolnik jest czynnym podatnikiem VAT. Przeważnie sprzedaje owoce na fakturę, ale ostatnio część owoców sprzedał na targu. Jaki dokument należy wystawić, żeby wpisać tę sprzedaż do rejestru VAT? Sprzedawane owoce są opodatkowane stawką 5%.

RADA

W przedstawionej w pytaniu sytuacji konieczne jest zsumowanie uzyskanego utargu za dany miesiąc, a następnie wyliczenie kwoty należnego VAT metodą "w stu". Przepisy nie określają specjalnego dokumentu, na podstawie którego trzeba dokonać wpisów. Dlatego po zsumowaniu i obliczeniu wartości netto i brutto należy dokonać odpowiedniego wpisu w ewidencji, z zaznaczeniem, że jest to sprzedaż nieudokumentowana.

UZASADNIENIE

Rolnik, który zrezygnował ze statusu rolnika ryczałtowego (korzystającego ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT) lub utracił prawo do zwolnienia z VAT, jest zobowiązany rozliczać VAT tak jak pozostali podatnicy VAT czynni, na zasadach ogólnych. Realizowaną sprzedaż zobowiązany jest wówczas udokumentować fakturą VAT. Wyjątkiem od tej zasady jest sprzedaż na rzecz osób fizycznych niebędących podatnikami VAT oraz rolników ryczałtowych, dla których faktura VAT wystawiana jest na ich żądanie. Sprzedaż tego rodzaju zobowiązuje z kolei do ewidencjonowania na kasie fiskalnej. Dane zawarte w pamięci kasy fiskalnej stanowią podstawę do rozliczenia podatku należnego od obrotu na rzecz ww. podmiotów. Stosowanie kas rejestrujących nie jest jednak wymogiem obligatoryjnym. Przepisy przewidują zwolnienie z tego obowiązku ze względu na wysokość osiąganych obrotów z przedmiotowej sprzedaży. W takiej sytuacji ewidencja tego rodzaju sprzedaży, będąca podstawą do sporządzenia deklaracji VAT, może być prowadzona ręcznie.

W omawianym przypadku rozliczenie VAT jest proste, gdyż rolnik dokonuje sprzedaży opodatkowanej wyłącznie jedną stawką VAT 5%. Wystarczające jest wówczas ewidencjonowanie kwoty brutto utargu za każdy dzień sprzedaży, a następnie zsumowanie go za dany miesiąc.

Przy sprzedaży opodatkowanej tylko jedną stawką VAT kwotę należnego podatku oblicza się na koniec miesiąca od uzyskanego obrotu ze sprzedaży (utargu) rachunkiem "w stu", tj. z zastosowaniem następującego wzoru:

KP = (WB x SP) : (100 + SP)

gdzie:

KP - oznacza kwoty należnego podatku,

WB - oznacza wartość brutto osiągniętego obrotu (utargu),

SP - oznacza stawkę podatku (23%, 8% lub 5%).

Ponadto na podstawie art. 85 ustawy w przypadku świadczenia przez podatnika usług, w tym w zakresie handlu i gastronomii, kwota podatku należnego może być obliczana jako iloczyn wartości dostawy i stawki:

● 18,70% - dla towarów i usług objętych stawką podatku 23%,

● 7,41% - dla towarów i usług objętych stawką podatku 8%,

● 4,76% - dla towarów i usług objętych stawką podatku 5%.

Przykład

Załóżmy, że rolnik sprzedawał w czerwcu na targowisku truskawki, czereśnie i wiśnie, opodatkowane 5% VAT. Z ewidencji utargów wynika, że uzyskał z tego tytułu łączną wartość sprzedaży brutto w wysokości 5000 zł. Wyliczenie należnego VAT będzie następujące: (5000 x 5) : 105 = 238,10 zł.

Obrót (kwota netto sprzedaży) stanowi zatem wartość: 5000 - 238,10 = 4761,90 zł.

Gdy zastosujemy drugą metodę, VAT należny wyniesie 238 zł (5000 x 4,76%).

Nieco bardziej skomplikowana jest procedura przy sprzedaży opodatkowanej różnymi stawkami VAT, gdy podatnik nie prowadzi ewidencji w podziale na sprzedaż opodatkowaną różnymi stawkami VAT. W takim przypadku, zgodnie z art. 84 ustawy o VAT, podatnicy świadczący usługi w zakresie handlu, którzy dokonują sprzedaży opodatkowanej i zwolnionej od podatku lub opodatkowanej według różnych stawek, a nie są obowiązani prowadzić ewidencji z zastosowaniem kas rejestrujących, mogą w celu obliczenia kwoty podatku należnego dokonać podziału sprzedaży towarów w danym okresie rozliczeniowym w proporcjach wynikających z udokumentowanych zakupów z tego okresu, w którym dokonano zakupu. Do wyliczenia proporcji przyjmuje się wyłącznie towary przeznaczone do dalszej sprzedaży według cen uwzględniających podatek. Należy wówczas oprócz ewidencji sprzedaży (utargu) dokonać również szczegółowej ewidencji zakupów z tego samego miesiąca. Powinna ona zawierać wszystkie zakupy towarów handlowych, także te, które nie są potrzebne do sporządzenia deklaracji podatkowej w części podatku naliczonego podlegającego odliczeniu, tj. nabytych towarów handlowych ustawowo zwolnionych od podatku oraz dokonanych u podatników zwolnionych podmiotowo od podatku. Na jej podstawie ustala się następnie proporcję zakupów według poszczególnych stawek podatkowych, przy czym zakupy dokonane u podatników zwolnionych od podatku należy zakwalifikować do poszczególnych rodzajów towarów ze względu na stawkę VAT, jaka obowiązuje przy ich nabyciu od czynnych podatników VAT. U rolnika, który jest producentem sprzedawanych owoców, stosowanie tej metody może być niemożliwe, gdyż nie dokonuje zakupów towarów, które w pierwotnej formie służą odsprzedaży. Dlatego w przypadku sprzedaży opodatkowanej różnymi stawkami przez producenta produktów rolnych konieczne będzie ewidencjonowanie obrotu w podziale na stawki. Należy wtedy rozważyć zakup przenośnej kasy rejestrującej.

● art. 84 ust. 1, art. 106 ust. 1 i 4, art. 109 ust. 3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054

Anna Potocka

ekspert w zakresie VAT