Projekt ustawy o parkach narodowych

Założeniem projektu ustawy o parkach narodowych jest m.in. podkreślenie rangi parków narodowych w ochronie dziedzictwa przyrodniczego kraju, ale także ochrona dziedzictwa kulturowego. Planowany termin przyjęcia projektu przez RM to IV kwartał 2021 r.

Informacje o przyczynach i potrzebie wprowadzenia rozwiązań planowanych w projekcie

Parki narodowe funkcjonują zgodnie z regulacjami zawartymi w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r. poz. 55, z późn. zm.), będąc jednocześnie formą ochrony przyrody oraz podmiotem instytucjonalnym (państwowa osoba prawna). Przepisy dotyczące parków narodowych, w odniesieniu do obu ww. aspektów są umiejscowione w różnych częściach tej ustawy, a ponadto przepisy dotyczące parków narodowych znajdują się w wielu różnych ustawach i nie zawsze uwzględniają cel funkcjonowania parków narodowych. Organem nadzorującym działalność parków narodowych, zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody jest minister właściwy do spraw środowiska. Wykonywanie nadzoru nad parkami narodowymi, z punktu widzenia organu nadzorującego, który dodatkowo w swoich kompetencjach posiada inne działy administracji rządowej, jest utrudnione. Misją parków narodowych jest ochrona i popularyzowanie dziedzictwa przyrodniczego, stanowiącego istotną część tożsamości narodowej. Parki narodowe nie istnieją same dla siebie, ale istnieją dla ludzi i posiadają wobec nich rolę służebną. Naturalne jest jednak to, że istnieją po to, by zachować dziedzictwo przyrodnicze dla obecnych i przyszłych pokoleń. Dlatego też punktem wyjścia do napisania projektu ustawy o parkach narodowych było sformułowanie wyzwań stojących przed polskimi parkami narodowymi, tak w kontekście ochrony przyrody, jak i w kontekście organizacyjno-prawnym. Ponadto, z uwagi na zmiany w sposobie zarządzania zasobami parków narodowych (dostosowanie do otoczenia społecznego oraz zmian klimatycznych) jak również organizacji formalnej, wymagane jest dodanie nowych przepisów, które nie odnoszą się wprost do ochrony przyrody, a stanowią o organizacji instytucjonalnej parków narodowych. Warto tu zwrócić uwagę, że w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody parki narodowe są jedynym podmiotem, w odniesieniu do którego opracowano przepisy inne niż dotyczące wyłącznie ochrony przyrody, w szczególności dotyczące organizacji parku narodowego jako podmiotu instytucjonalnego, Służby Parku Narodowego, czy też gospodarowania nieruchomościami przez parki narodowe. Przepisy dotyczące organizacji, funkcjonowania struktur i nadzoru powinny znaleźć się w nowym akcie prawnym, konsumując dorobek prawny dotychczas wypracowany w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, nowelizując go w niezbędnym zakresie. Przepisy dotyczące parków narodowych, w związku z koniecznością stałego ich dostosowywania do zmian gospodarczych (park narodowy jako państwowa osoba prawna uzyskuje przychody z własnej działalności), jak również koniecznością realizacji określonych działań ochronnych wynikających m.in. ze zmian klimatycznych (dostosowywanie sposobów ochrony do tych zmian), wymagają stałych nowelizacji. Nowelizacja ustawy w odniesieniu do części przepisów dotyczących parków narodowych, będzie bardziej efektywna, bowiem nie będzie implikowała konieczności szerokich nowelizacji dotyczących wielu zagadnień z zakresu ochrony przyrody.