Opodatkowanie dochodu przedsiębiorców – wybrane zagadnienia

Księgi rachunkowe prowadzone przez przedsiębiorców, w myśl art. 193 § 1 Ordynacji podatkowej, są księgami podatkowymi i stanowią podstawę do ustalenia dochodu podatkowego/straty podatkowej, podstawy opodatkowania oraz wysokości należnego podatku. O uznaniu danego przychodu czy kosztu za przychód/koszt podatkowy decydują wyłącznie przepisy prawa podatkowego. Przepisy o rachunkowości mają natomiast wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego tylko w zakresie, w jakim wynika to z przepisów ustaw o podatku dochodowym.

Wykazany w rachunku zysków i strat wynik finansowy brutto za dany rok obrotowy, pokrywający się z rokiem podatkowym, z reguły różni się od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym. Zatem aby ustalić podstawę opodatkowania, należy przekształcić przychody i koszty księgowe w przychody i koszty podatkowe. W tym celu należy wyłączyć pozycje nieuznawane podatkowo oraz uwzględnić w rachunku podatkowym pozycje nieujęte w księgach rachunkowych danego okresu, a uznane za podatkowe.

W praktyce trudności sprawia dokładne określenie, jakie pozycie należy wykluczyć z rachunku podatkowego, a jakie w nim ująć. Wynika to ze skomplikowanych i niejednoznacznych przepisów prawa podatkowego.

Podatnicy podatku dochodowego

Dochody przedsiębiorców mających siedzibę, zarząd, miejsce zamieszkania na terytorium RP oraz prowadzących księgi rachunkowe są opodatkowane:

• podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT) - osiągane przez osoby:

- wykonujące działalność indywidualnie,

- w formie spółki cywilnej,

- będące wspólnikami spółki jawnej (poza spółkami, które w 2021 r. stały się podatnikami CIT),

- będące wspólnikami spółki partnerskiej;

• podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT) - osiągane przez:

- spółki kapitałowe - z o.o., akcyjna, prosta spółka akcyjna,

- spółki kapitałowe w organizacji,

- spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje, SPZOZ,

- jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej (z wyjątkiem przedsiębiorstwa w spadku i spółek osobowych niebędących podatnikami CIT),

- spółki komandytowo-akcyjne, spółki komandytowe,