Rabaty bezpośrednie i pośrednie – rozliczenia podatkowe oraz ewidencja księgowa

Sprzedawcy towarów i usług często udzielają różnego rodzaju rabatów. W raporcie omówione zostały skutki podatkowe (w podatkach dochodowych oraz VAT) udzielania rabatów (zarówno po stronie sprzedawców, jak i nabywców) oraz ich ewidencja księgowa.

1. Rabaty bezpośrednie i pośrednie - rozróżnienie

Udzielanie rabatów polega na (procentowym lub kwotowym) obniżeniu ceny za sprzedawany towar czy usługę. Rabaty dzielą się na bezpośrednie oraz pośrednie. Rabaty bezpośrednie są przyznawane przez sprzedawców nabywcom. Najczęściej spotykane rodzaje takich rabatów przedstawiamy w tabeli 1.

Tabela 1. Rodzaje rabatów bezpośrednich

Oprócz rabatów przyznawanych przez sprzedawców nabywcom towarów i usług w praktyce gospodarczej funkcjonują również rabaty przyznawane przez przedsiębiorców kolejnym nabywcom sprzedanych towarów i usług. Są to tzw. rabaty pośrednie.

2. Rabaty bezpośrednie

2.1. Rabaty bezpośrednie - skutki w podatkach dochodowych

2.1.1. Rabaty bezpośrednie a przychody sprzedawców

Ze względu na wpływ na przychody sprzedawców rabaty można podzielić na:

• rabaty transakcyjne (udzielone przed lub w momencie dokonania sprzedaży) oraz
• rabaty potransakcyjne (udzielone po dokonaniu sprzedaży).

Rabaty transakcyjne pomniejszają przychód sprzedawców od razu (w dacie powstania przychodu) i nie muszą być rozliczane w żaden szczególny sposób dla celów podatku dochodowego.

Inaczej jest w przypadku rabatów potransakcyjnych, których udzielanie zmniejsza przychód uzyskany wcześniej przez sprzedawców . Wynikająca z tego zmniejszenia korekta przychodu nie jest spowodowana błędem rachunkowym ani inną oczywistą omyłką. Dlatego w tym przypadku korekt przychodów na skutek przyznawania rabatów potransakcyjnych sprzedawcy powinni dokonywać w okresie rozliczeniowym, w którym wystawili fakturę korygującą, lub w przypadku braku faktury - inny dokument potwierdzający przyznanie rabatu (co wynika z art. 14 ust. 1m updof oraz art. 12 ust. 3j updop).

Przykład

W lipcu 2022 r. podatnik X sprzedał kontrahentowi Y towary za 100 000 zł netto. Na początku października 2022 r. - ze względu na osiągnięcie przez kontrahenta w III kwartale 2022 r. określonej umową wartości zamówień - podatnik X udzielił rabatu dotyczącego sprzedaży tych towarów w wysokości 3% i wystawił fakturę korygującą dokumentującą ten rabat. O kwotę rabatu netto (tj. 3000 zł) podatnik X jest w tej sytuacji uprawniony zmniejszyć przychód osiągnięty w październiku 2022 r.

2.1.2. Rabaty bezpośrednie a koszty uzyskania przychodów nabywców

Podobnie jak rzecz się miała w przypadku sprzedawców, także nabywcy nie muszą w szczególny sposób rozliczać rabatów transakcyjnych. Rabaty takie od razu pomniejszają koszty ponoszone przez tych nabywców. Natomiast w efekcie przyznawania nabywcom rabatów potransakcyjnych są oni obowiązani do zmniejszania w drodze korekty kosztów uzyskania przychodów. Obowiązek dokonywania takiej korekty istnieje w okresie rozliczeniowym, w którym została otrzymana faktura korygująca, lub w przypadku braku faktury - inny dokument potwierdzający przyznanie rabatu (co wynika z treści art. 22 ust. 7c updof oraz art. 15 ust. 4i updop).

Przykład

Wróćmy do poprzedniego przykładu i załóżmy, że podatnik Y otrzyma wystawioną przez podatnika X fakturę korygującą w miesiącu jej wystawienia, czyli w październiku 2022 r. W tej sytuacji podatnik Y obowiązany jest zmniejszyć koszty uzyskania przychodów października 2022 r. o kwotę przyznanego mu rabatu, tj. o 3000 zł.

Dokonywanie korekty przez nabywców jest konieczne również w przypadku przyznania im przez sprzedawcę rabatu dotyczącego amortyzowanego przez nich środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej. Należy wtedy:

1. zmniejszyć o kwotę rabatu (najczęściej o kwotę rabatu netto) wartość początkową środka trwałego lub wartość niematerialną i prawną,
2. skorygować wysokość dokonanych odpisów amortyzacyjnych,
3. zmniejszyć koszty uzyskania przychodów (o różnicę między wysokością dokonanych odpisów amortyzacyjnych przed korektą a wysokością dokonanych odpisów amortyzacyjnych po korekcie) w okresie rozliczeniowym, w którym została otrzymana faktura korygująca, lub w przypadku braku faktury - inny dokument potwierdzający przyznanie rabatu.

Przykład

W kwietniu 2022 r. podatnik kupił urządzenie i zaliczył je do środków trwałych. We wrześniu 2022 r. sprzedawca maszyny udzielił podatnikowi rabatu dotyczącego tego urządzenia. Rabat ten został udokumentowany przez sprzedawcę fakturą korygującą, którą podatnik otrzymał w październiku 2022 r. W takim przypadku podatnik obowiązany jest:

1) zmniejszyć wartość początkową urządzenia,

2) skorygować wysokość dokonanych odpisów amortyzacyjnych,

3) zmniejszyć koszty uzyskania przychodów (o różnicę między wysokością dokonanych odpisów amortyzacyjnych przed korektą a wysokością dokonanych odpisów amortyzacyjnych po korekcie) października 2022 r.

2.1.3. Rabaty bezpośrednie a przychody nabywców

Zdarza się, że w efekcie przyznawania rabatów bezpośrednich u otrzymujących je podmiotów powstają przychody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Jest tak, jeśli udzielenie rabatu ma charakter zdarzenia nadzwyczajnego, niedostępnego ...