Jak rozliczać w VAT udzielone i otrzymane pożyczki

Udzielanie pożyczek pieniężnych to obecnie dość powszechna praktyka wśród przedsiębiorców. Niektórzy czynią to w ramach prowadzonej działalności, zaś inni incydentalnie. Towarzyszą temu liczne wątpliwości, choćby związane z ustaleniem, czy pożyczka podlega VAT oraz jak prawidłowo udokumentować jej udzielenie. Zarówno ci, którzy świadczą usługi zwolnione z VAT, jak i podatnicy, którzy wybrali opodatkowanie VAT usług finansowych, mają do wypełnienia liczne obowiązki związane ze świadczeniem tego rodzaju usług. Obowiązki rozliczeń VAT mogą dotknąć również pożyczkobiorców.

Nie podlegają opodatkowaniu VAT odpłatne dostawy towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, które:

1. nie są dokonywane przez podatników lub
2. są dokonywane przez podatników, którzy jednak w związku z dokonywaniem tych czynności nie działają w charakterze podatników.

1. Kiedy czynności udzielania pożyczek podlegają VAT

Nie podlega opodatkowaniu VAT udzielanie pożyczek przez podmioty:

• niebędące podatnikami VAT, w szczególności przez osoby prywatne,
• będące podatnikami VAT, np. przez osoby fizyczne będące podatnikami VAT, które udzielają pożyczek „prywatnie”.

1.1. Rozliczenie podatkowe pożyczek udzielanych okazjonalnie przez spółki

Wątpliwości pojawiają się w przypadku pożyczek udzielanych przez podatników VAT niebędących osobami fizycznymi (a więc w przypadku podatników VAT, którzy nie mogą działać „prywatnie”), np. przez spółki. Zdaniem organów podatkowych w takich przypadkach udzielanie pożyczek podlega opodatkowaniu VAT, nawet jeżeli pożyczki są przez podatników udzielane okazjonalnie (incydentalnie). Takie stanowisko zajął Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z:

• 18 marca 2022 r. (sygn. 0111-KDIB3-1.4012.87.2022.5.IB),
• 31 sierpnia 2022 r. (sygn. 0111-KDIB3-1.4012.635.2022.2.IO),
• 14 września 2022 r. (sygn. 0111-KDIB3-1.4012.545.2022.2.I).

Jak czytamy w ostatniej z tych interpretacji:

(…) czynność polegająca na udzieleniu pożyczki pieniężnej podlegającej oprocentowaniu stanowi odpłatne świadczenie usług i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tej czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu jej udzielenia, czy statusu nabywcy. Udzielanie bowiem pożyczki przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług, nawet gdy ta czynność nie znajduje się w jej zakresie przedmiotowym.

Odmienne stanowisko w tej kwestii reprezentują zaś sądy administracyjne, z których orzecznictwa wynika, że nie podlega opodatkowaniu VAT okazjonalne udzielanie pożyczek przez podmioty będące podatnikami VAT. Stanowisko takie zajął przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z: