Przymusowa praca zdalna

Na mocy art. 67¹⁹ § 3 Kodeksu pracy pracodawca ma prawo do wydania polecenia wykonywania pracy zdalnej. Decyduje w tej sprawie samodzielnie w ramach uprawnień kierowniczych. Pracownik musi się podporządkować jego decyzji (art. 100 § 1 Kodeksu pracy zobowiązujący do wykonywania pracy sumiennie i starannie oraz stosowania się do poleceń dotyczących pracy, zgodnych z prawem i umową o pracę). Stąd przymusowy charakter pracy zdalnej świadczonej wskutek polecenia.

Polecenie jako wyjątek od zasady dobrowolności świadczenia pracy zdalnej zostało jednak obwarowane warunkami.

Pierwszy z nich to złożenie przez pracownika oświadczenia w postaci papierowej lub elektronicznej, że posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej. Powinien je dostarczyć bezpośrednio przed wydaniem polecenia, czyli pracodawca musi je otrzymać najpóźniej przed ogłoszeniem swojego polecenia. Brak tego oświadczenia uniemożliwia wydanie polecenia pracy zdalnej, a pracodawca nie będzie mógł weryfikować ani podważać oceny pracownika w zakresie niespełniania kryteriów lokalowo-technicznych.

Co istotne, oświadczenie o posiadaniu warunków lokalowych i technicznych do wykonywania pracy zdalnej jest wymagane wyłącznie przy jej stosowaniu na polecenie pracodawcy. Pracownik nie składa go w procedurze uzgodnieniowej ani wnioskowej dotyczącej okazjonalnej pracy zdalnej.

Drugi warunek to konkretne okoliczności, w których polecenie pracy zdalnej może być wydane. Pracodawca może to uczynić wyłącznie w okresie:

• obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu lub
• w którym zapewnienie przez niego bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika jest czasowo niemożliwe z powodu działania siły wyższej; siła wyższa to zdarzenie charakteryzujące się zewnętrznością oraz niemożliwością jego przewidzenia i zapobieżenia jego skutkom, tj. klęski żywiołowe (typu powodzie, huragany, trzęsienia ziemi, pożary lasów), akty władzy i działania zbrojne (m.in. wyroki WSA w Poznaniu z 10 stycznia 2023 r., III SA/Po 711/22, i WSA w Olsztynie z 23 czerwca 2022 r., I SA/Ol 751/21, oraz wyrok SA w Lublinie z 19 listopada 2019 r., III APa 15/19).

Trzeci warunek sprowadza się do wskazania minimalnego zakresu treści polecenia. Polecenie stanowi bowiem formę wprowadzenia pracy zdalnej w przypadku braku regulacji wewnętrznych u pracodawcy (art. 67²⁰ § 5 i § 7 Kodeksu pracy).

Jadwiga Sztabińska

Fragment artykułu z Monitora Prawa Pracy i Ubezpieczeń Nr 4: "Praca zdalna od 7 kwietnia 2023 r. – wprowadzanie, stosowanie, dokumentowanie"