Interpretacja indywidualna z dnia 6 września 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL2-3.4012.599.2018.13.MG

Podatek od towarów i usług w zakresie stwierdzenia, czy kwota pieniężna otrzymana tytułem zasądzonych pożytków z rzeczy wspólnej podlega opodatkowaniu VAT.

Interpretacja indywidualna po wyroku sądu – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo:

1)ponownie rozpatruję sprawę Państwa wniosku z 6 listopada 2018 r. o wydanie interpretacji indywidualnej – uwzględniam przy tym wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 30 maja 2019 r. sygn. akt I SA/Kr 373/19 (data wpływu prawomocnego orzeczenia 9 czerwca 2023 r.) oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 grudnia 2022 r. sygn. akt I FSK 2122/19 (data wpływu 8 lutego 2023 r.); i

2)stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług w zakresie stwierdzenia, czy kwota pieniężna otrzymana tytułem zasądzonych pożytków z rzeczy wspólnej podlega opodatkowaniu VAT – jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

9 listopada 2018 r. wpłynął Państwa wniosek z 6 listopada 2018 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od towarów i usług w zakresie:

1)stwierdzenia, czy kwota pieniężna otrzymana tytułem zasądzonych pożytków z rzeczy wspólnej podlega opodatkowaniu VAT (pytanie oznaczone we wniosku nr 1);

2)stawki VAT dla zasądzonych na rzecz Gminy pożytków z rzeczy wspólnej (pytanie oznaczone we wniosku nr 2).

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismami z 3 stycznia 2019 r. (wpływ 3 stycznia 2019 r. i 9 stycznia 2019 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Gmina A (dalej również jako: „Gmina”, „Miasto” lub „Wnioskodawca”), jest Miastem na prawach powiatu. Miasto jest czynnym podatnikiem VAT.

Jak stanowi art. 92 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 995 ze zm.), Miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w tej ustawie. Stosownie do przepisów ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 994 ze. zm.), Miasto jest jednostką samorządu terytorialnego posiadającą osobowość prawną, wykonującą zadania publiczne we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność (art. 2 ust. 1 i 2 ustawy o samorządzie gminnym). Miasto realizuje swoje zadania własne, które polegają na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty oraz zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, jak również z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów (art. 7 i 8 tej ustawy). Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o samorządzie gminnym, jednym z zadań własnych gminy jest gospodarka nieruchomościami. Sąd Rejonowy (...) w dniu 22 marca 2018 r. wydał wyrok sygn. akt (...), w sprawie o zniesienie współwłasności, należności z tytułu pożytków rzeczy wspólnej wymienionych poniżej oraz tytułem spłat od współwłaścicieli nieruchomości na rzecz Gminy (dot. nieruchomości ...).

Sąd w ww. postanowieniu zasądził na rzecz Gminy tytułem pożytków z rzeczy wspólnej następujące kwoty:

(...).

Nieruchomość położona w (...) jedn. ewid. B, stanowiąca działki ewidencyjne nr 1 i 2, o łącznej powierzchni 1.799 m², składa się z budynku frontowego, podpiwniczonego. Główną bryłę budynku frontowego stanowi prostopadłościan, nakryty dachem dwuspadowym. Kondygnacje stanowią: piwnice, parter, dwa piętra, poddasze użytkowe.

Przedmiotowa nieruchomość, objęta księgą wieczystą nr (...), w 3 części stanowiła współwłasność Gminy oraz następujących osób fizycznych: (...).

W Wydziale Mieszkalnictwa, reprezentującym interesy Gminy, nieruchomość ta została zarejestrowana w roku 2006.

Współwłaściciele przedmiotowej nieruchomości korzystali z całej nieruchomości, z wyłączeniem Gminy. Gmina nie partycypowała w kosztach i wydatkach związanych z bieżącym utrzymywaniem nieruchomości, jak również remontem dokonywanym przez pozostałych współwłaścicieli. Gminie nie były przekazywane żadne pożytki z nieruchomości wspólnej. Koszty te ponosili i pożytki pobierali pozostali współwłaściciele, którzy sprawowali zarząd nieruchomością.

Korespondencja w sprawie uregulowania wzajemnej współpracy, w tym sposobu korzystania ze wspólnej nieruchomości, jak również podpisania umowy o zarząd i przedkładania rachunku z zarządu, celem rozliczenia ww. budynku, prowadzona była ze współwłaścicielami w latach 2006-2011.

Gmina w toku postępowania o zniesienie współwłasności wyraziła zgodę w przedmiocie zniesienia współwłasności za spłatą udziału Gminy. Pełnomocnik Gminy nie kwestionował wysokości nakładów określonych przez biegłą sądową, a poniesionych na remont nieruchomości. Przedmiotowa nieruchomość w dacie wywłaszczenia, tj. w roku 1978, była bardzo dobrze utrzymana, natomiast stan jej w momencie zwrotu na rzecz współwłaścicieli w roku 2001 był katastrofalny. W latach 2003-2009 w kamienicy (...) przeprowadzony został remont generalny. Współwłaściciele w pierwszej kolejności dokonali jej zabezpieczenia oraz oczyścili podwórze z zalegającego gruzu. Następnie wykonano następujące prace: naprawianie gzymsów, balkonów, zbicie od tyłu wszystkich balkonów, zabezpieczenie dachów, kominów (naprawa) oraz stropów, wykonanie drzwi i okien frontowych, prace porządkowe, wykonanie wylewki betonowej na podwórzu, wykonanie części ogrodzenia przy parkingu (celem zamknięcia dojścia od tyłu do kamienicy i ogrodzenia terenu nieruchomości). Powyższe roboty stanowiły wykonanie decyzji Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 30 kwietnia 2003 r.

W roku 2007 przeprowadzono dalsze prace polegające na: wykonaniu remontu stropów – ich odciążeniu, wykonaniu niektórych belek ocieplenia między podłogami, uzupełnieniu tynków zewnętrznych i wewnętrznych, odbiciu całych tylnych tynków, ociepleniu i położeniu nowego tynku, wymianie kanalizacji, instalacji elektrycznej, telefonicznej i komputerowej oraz wodnej w całym budynku, wykonaniu nowych tralek i schodów z drewna sosnowego oraz parkietów dębowych we wszystkich lokalach, położeniu nowej posadzki w sieni, tynkowaniu, naprawianiu i uzupełnieniu drzwi w lokalach, urządzeniu pomieszczeń sanitarnych, toalet i zaplecza socjalnego pod kątem wykorzystania lokali w przyszłości na cele biurowe. Założono nowe lampy, kontakty, osprzęt elektryczny, wykonano nową żelazną bramę nawiązującą do stylu kamienicy, zarówno od strony frontowej i tylnej. Wszystkie okna zostały wymienione, także na klatce schodowej i od tyłu. Założono ogrzewanie elektryczne, domofony i kamery w sieni kamienic, a także od strony podwórza. Został też wykonany nowy dach, a strych przerobiony na lokal biurowy. Częściowo niektóre krokwie zostały wymienione.

Na podstawie opinii biegłej sądowej, wartość rynkowa nieruchomości została ustalona na kwotę 4.773.154,00 zł, z czego wartość przed poniesieniem nakładów wynosi 2.465.053,00 zł, a wartość nakładów 2.308.101,00 zł.

W nieruchomości znajdują się wyłącznie lokale o przeznaczeniu innym niż mieszkalne, tj. na parterze:

Lokal nr 1 – 77,42 m²

Lokal nr 2 – 37,73 m²

Na I piętrze:

Lokal nr 3 – 67,46 m²

Lokal nr 4 – 94,71 m²

Na II piętrze:

Lokal nr 5 – 68,69 m²

Lokal nr 6 – 95,55 m²

Poddasze:

Lokal nr 7 – 129,58 m²

Nie została zawarta żadna umowa ze współwłaścicielami w sprawie podziału nieruchomości do korzystania.

W okresie 2003-11.2007 lokale nie były objęte przedmiotem najmu, z uwagi na znaczny stopień ich zniszczenia i konieczność przeprowadzenia remontów.

Na wniosek Gminy, w ramach przedmiotowego postępowania, zostało zgłoszone przeciwko ww. współwłaścicielom roszczenie o zwrot pożytków na podstawie art. 207 kc. Roszczenie obejmowało kwotę pożytków z tytułu najmu lokali, jakie Gmina mogłaby uzyskać będąc w posiadaniu należnego jej udziału w prawie własności rzeczonej nieruchomości.

Przedmiotowe postępowanie zakończyło się postanowieniem Sądu Rejonowego (...), Wydział Cywilny z dnia 22 marca 2018 r. (prawomocne z dniem 22 czerwca 2018 r.) znoszącym częściowo współwłasność nieruchomości (...), ze spłatą udziału Gminy.

Sąd Rejonowy zasądzając od pozostałych współwłaścicieli kwoty pożytków na rzecz Gminy z tytułu najmu lokali ustalił, od jakiej daty poszczególne lokale w nieruchomości były wynajmowane, i na tej podstawie przyjął okresy, za jakie Gminie należały się pożytki. Pomnożenie kwot pobranego czynszu przez ilość miesięcy trwania umów najmu, a następnie ich zsumowanie i pomnożenie przez wielkość udziału Gminy, tj. 1/8, dało łącznie kwotę 379.022,00 zł, stanowiącą wartość pożytków podlegającą zasądzeniu od pozostałych współwłaścicieli, proporcjonalnie do nabywanej przez nich wielkości dzielonego udziału Gminy.

Pismem z dnia 28 grudnia 2018 r., nr 0112-KDIL2-3.4012.599.2018.1.ZD tutejszy organ wezwał Zainteresowanego o doprecyzowanie opisu sprawy o następujące informacje:

1)czy Gmina, w celu dopuszczenia do współposiadania opisanej we wniosku nieruchomości, skierowała sprawę na drogę postępowania sądowego występując z roszczeniem o dopuszczenie jej do współposiadania/współkorzystania? Jeśli tak, to kiedy?

2)czy Wnioskodawca podjął inne kroki mające na celu dopuszczenie go do współposiadania ww. nieruchomości? Jeśli tak, to jakie?

3)czy była wyrażona przez Wnioskodawcę jakakolwiek zgoda (wyraźna, jak i dorozumiana) na korzystanie przez pozostałych współwłaścicieli z nieruchomości z wyłączeniem Gminy (ponad przysługujący im udział)?

4)która ze stron – Wnioskodawca, czy współwłaściciele nieruchomości, wystąpiła do Sądu Rejonowego w sprawie o: zniesienie współwłasności, należności z tytułu pożytków rzeczy wspólnej, tj. w sprawie zakończonej wyrokiem z dnia 22 marca 2018 r., sygn. akt (...)?

W piśmie z dnia 3 stycznia 2019 r. – stanowiącym odpowiedź na ww. wezwanie tutejszego organu – Wnioskodawca wskazał, że:

Ad 1. Gmina nie wystąpiła na drogę sądową z roszczeniem o dopuszczenie jej do współposiadania i współkorzystania z ww. nieruchomości.

Ad 2. Wydział Mieszkalnictwa MS reprezentujący interesy Gminy, w momencie uzyskania wiedzy o nabyciu udziału w nieruchomości pismem skierowanym do współwłaściciela (...) z dnia 30 czerwca 2006 r. przejawił zainteresowanie i wolę współposiadania i korzystania z nieruchomości, tj. czerpania korzyści, jak i partycypowania w kosztach wynikających z utrzymania nieruchomości w należytym stanie. Ze strony Wydziału wyszła deklaracja uregulowania sposobu korzystania z nieruchomości, jak i współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną. Nadto Gmina interesowała się istnieniem i wysokością dochodów oraz należności obciążających nieruchomość i w tym celu występowała, bezskutecznie, do zarządcy (...), o dokonanie rozliczeń z zarządu nieruchomością i przedkładania sprawozdań finansowych, wykazujących m.in. dochód, jak również koszty remontów i nakładów poczynionych na przedmiotową nieruchomość (m.in. 30 sierpnia 2006 r., 21 lutego 2007 r., 24 lipca 2007 r., 20 marca 2009 r.). Pismem z dnia 22 kwietnia 2009 r., Wydział Mieszkalnictwa (...) skierował zapytanie w powyższym zakresie do nowego zarządcy, (...), jak również pismem z dnia 23 lutego 2010 r. do wyznaczonego przez nią administratora (...). Mimo kierowanych ponagleń (m.in. 4 czerwca 2010 r., 20 lipca 2010 r., 20 grudnia 2010 r., 17 marca 2011 r., 14 kwietnia 2011 r.) ww. osoby nie nawiązały współpracy w zakresie gospodarowania przedmiotową nieruchomością z tutejszym Wydziałem. W momencie zainicjowania postępowania o zniesienie współwłasności w roku 2010, wszelkie rozliczenia między współwłaścicielami dotyczące rzeczonej realności odbyły się na kanwie przedmiotowego postępowania.

Ad 3. Wydział Mieszkalnictwa (...), reprezentujący interesy Gminy wskazuje, że nigdy nie wyrażał zgody na korzystanie przez pozostałych współwłaścicieli z nieruchomości, z wyłączeniem Gminy.

Ad 4. Postępowanie o zniesienie współwłasności nieruchomości (...) zainicjowała współwłaścicielka (...) (sygn. akt (...)). Na wniosek Gminy, w ramach przedmiotowego postępowania, zostało zgłoszone przeciwko współwłaścicielom ww. nieruchomości roszczenie o zwrot pożytków, na podstawie art. 207 kc.

Pytania

1.Czy kwota otrzymana tytułem zasądzonych pożytków z rzeczy wspólnej podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?

2.Jeżeli traktować ww. zdarzenie jako podlegające VAT, to według jakiej obowiązującej stawki podatku VAT należy opodatkować zasądzone na rzecz Gminy pożytki z rzeczy wspólnej?

Państwa stanowisko w sprawie

Ad 1.

Kwota otrzymana tytułem zasądzonych pożytków z rzeczy wspólnej nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Rozliczenie pożytków cywilnych w ww. sprawie nie jest następstwem świadczenia usług w rozumieniu przepisów ustawy o VAT, ponieważ taka płatność ma charakter rekompensaty za utracone przez Gminę dochody, które mogłaby osiągnąć, gdyby wynajęła własne lokale, które de facto wynajmował współwłaściciel. Zdaniem Gminy, jest to jednostronne zobowiązanie pieniężne, bez jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego ze strony Gminy, a w konsekwencji niepodlegające opodatkowaniu VAT.

Kwestię bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy m.in. art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej: k.c.).

Stosownie do art. 224 § 1 k.c., samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu, od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Jak wynika natomiast. z art. 225 k.c., obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa – przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

Podkreślenia wymaga również, że przepisy podatkowe nie definiują pojęcia odszkodowania. Zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Zgodnie z treścią art. 471 k.c., dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Zasady rozliczania się współwłaścicieli reguluje art. 207 k.c., zgodnie z którym pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów. W takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Wyrażona w tym przepisie zasada partycypacji przez współwłaścicieli w stosunku do wielkości przysługujących im udziałów dotyczy, po pierwsze, pożytków rzeczy wspólnej, oraz po drugie, innych przychodów z rzeczy wspólnej. Przez pożytki podlegające normie art. 207 k.c., należy rozumieć pożytki naturalne oraz cywilne, o których mowa  w art. 53 k.c. Zgodnie z art. 53 § 1 k.c., pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody (np. przychówek zwierząt, zboże) i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy (np. piasek, glina). W myśl natomiast art. 53 § 2 k.c., pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego (np. czynsz najmu, czynsz dzierżawy).

Użyte w art. 207 k.c. pojęcia pożytków i innych przychodów z rzeczy wspólnej nie obejmują natomiast swymi zakresami korzyści osiąganych przez współwłaścicieli z tytułu posiadania lokalu we wspólnej nieruchomości.

Zasady korzystania z rzeczy wspólnej reguluje art. 206 k.c., zgodnie z którym, jeżeli sposób posiadania rzeczy wspólnej przez współwłaścicieli nie jest określony umową współwłaścicieli ani orzeczeniem sądu, każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli.

A zatem sam ten przepis nie może uzasadniać możliwości żądania przez współwłaściciela od innych współwłaścicieli wynagrodzenia z tytułu posiadania przez nich wspólnej rzeczy „ponad udział”, ponieważ, jak jednoznacznie wynika z jego brzmienia, nie uprawnia on współwłaścicieli do korzystania z rzeczy wspólnej w granicach udziału (zob. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1963 r., III CO 33/62, OSNC 1964, nr 2, poz. 22, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 1973 r., III CRN 247/73, OSNC 1974, nr 151, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r., III CZP 94/07, OSNC – ZD 2008, nr D, poz. 96).

Współwłaściciel, który pozbawia innego współwłaściciela posiadania rzeczy w sposób przewidziany w art. 206 k.c., narusza jednak jego uprawnienie wynikające ze współwłasności, która jest postacią własności i tym samym podlega ochronie na podstawie art. 222 i nast. k.c. W konsekwencji współwłaściciel, którego uprawnienie wynikające ze współwłasności zostało w ten sposób naruszone przez innego współwłaściciela, może m.in. dochodzić od niego w postępowaniu o zniesienie współwłasności roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy na zasadach określonych w art. 224 § 2 k.c. w związku z art. 618 k.p.c. lub na zasadach określonych w art. 224 § 2 k.c. w związku z art. 225 k.c. i art. 618 k.p.c. (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009, nr 4, poz. 53).

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Kluczową kwestią jest fakt istnienia zgody (umowy) na użytkowanie przez np. nierzetelnego posiadacza, bądź czynienie jakichkolwiek kroków przez uprawniony podmiot celem odzyskania tejże nieruchomości, w przypadku braku takiej zgody (umowy). W przypadku wystąpienia przeciwko podmiotowi korzystającemu z określonej rzeczy bez tytułu prawnego np. z powództwem sądowym lub też czynienie jakichkolwiek innych kroków celem wyegzekwowania tejże nieruchomości od bezprawnego użytkownika (posiadacza) mających na celu odzyskanie przedmiotu nie można powiedzieć, że pomiędzy stronami zdarzenia istnieje określony stosunek prawny o charakterze umownym – jawny czy też dorozumiany – skutkujący realizacją wzajemnych świadczeń.

W przypadku zasądzonych, jak w stanie faktycznym, na rzecz Gminy pożytków cywilnych, świadczenie to nie stanowi rozliczenia za świadczone usługi na tle ustawy o VAT. Wynika to z okoliczności, że zasądzona kwota stanowi de facto należność z tytułu utraconych korzyści, które Gmina mogłaby uzyskać z tytułu najmu lokali, gdyby władała nieruchomością.

Pożytki cywilne rzeczy, to, zgodnie z Kodeksem cywilnym, dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego (w tym także bezumownego korzystania z rzeczy). Zatem taka płatność ma charakter rekompensaty za utracone przez Gminę dochody, które mogłaby osiągnąć, gdyby wynajęła własne lokale, które de facto wynajmował współwłaściciel. Chodzi tu więc o jednostronne zobowiązanie pieniężne, bez jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego ze strony Gminy, a w konsekwencji niepodlegające opodatkowaniu VAT.

Powyższe świadczenie ma charakter roszczenia pieniężnego, rekompensaty (odszkodowania) za niemożność pobierania i uzyskiwania pożytków. Powyższe pożytki stanowią jednostronne zobowiązanie pieniężne, bez jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego ze strony Gminy o charakterze odszkodowawczym, a w konsekwencji niepodlegające opodatkowaniu VAT. Zatem jest to czynność, która nie jest związana z żadną z czynności wymienionych w art. 5 ustawy o VAT.

Zdaniem Wnioskodawcy, rozliczenie pożytków cywilnych nie podlega ustawie o VAT.

Ad 2.

Jeżeli Organ uzna, że rozliczenie pożytków cywilnych należy traktować jako objęte ustawą o VAT, to w opinii Wnioskodawcy, należy stwierdzić, że należne wynagrodzenie za utracone przez Gminę pożytki z rzeczy z tytułu wygrodzenia za najem lokali o przeznaczeniu innym niż mieszkalne podlega opodatkowaniu stawką w wysokości 23%.

Odnosząc się do kwestii zastosowania stawki VAT do opodatkowania pożytków z rzeczy wynikających z wynajmu lokali o przeznaczeniu innym niż mieszkalne, należy stwierdzić, że stosownie do art. 41 ust. 1 ustawy, stawka podatku od towarów i usług wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że w oparciu o art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2018 r., z zastrzeżeniem art. 146f stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i ust. 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Jednocześnie ustawodawca przewidział opodatkowanie niektórych czynności stawkami obniżonymi albo zwolnienie od podatku.

I tak, w oparciu o art. 43 ust. 1 pkt 36 ustawy, zwalnia się od podatku usługi w zakresie wynajmowania lub wydzierżawiania nieruchomości o charakterze mieszkalnym lub części nieruchomości, na własny rachunek, wyłącznie na cele mieszkaniowe.

Zatem, ze zwolnienia od podatku od towarów i usług korzysta wyłącznie świadczenie usług wynajmu nieruchomości na cele mieszkalne. Zastosowanie zwolnienia jest więc uzależnione od spełnienia przestanek obiektywnych dotyczących charakteru wynajmowanego lokalu (lokal mieszkalny) oraz subiektywnych dotyczących przeznaczenia wynajmowanego lokalu (cel mieszkaniowy).

Wobec powyższego, odnosząc się do kwestii dotyczącej zastosowania prawidłowej stawki podatku należy stwierdzić, że należne wynagrodzenie za utracone przez Gminę pożytki z rzeczy w postaci wygrodzenia za najem lokali określonych w stanie faktycznym jako o „przeznaczeniu innym niż mieszkalne”, należy stwierdzić, że ww. czynność podlega opodatkowaniu stawką podstawową w wysokości 23%.

Ww. usługa nie jest wymieniona w przepisach ustawy o VAT lub w aktach wykonawczych jako podlegająca obniżonej stawce VAT lub zwolnieniu z opodatkowania.

Interpretacja indywidualna

Rozpatrzyłem Państwa wniosek – 17 stycznia 2019 r. wydałem interpretację indywidualną znak 0112-KDIL2-3.4012.599.2018.2.ZD, w której uznałem Państwa stanowisko za:

─nieprawidłowe – w zakresie stwierdzenia, czy kwota pieniężna otrzymana tytułem zasądzonych pożytków z rzeczy wspólnej podlega opodatkowaniu VAT (pytanie oznaczone we wniosku nr 1);

─prawidłowe – w zakresie stawki VAT dla zasądzonych na rzecz Gminy pożytków z rzeczy wspólnej.

Interpretację doręczono Państwu 17 stycznia 2019 r.

Skarga na interpretację indywidualną

18 lutego 2019 r. wnieśli Państwo skargę na tę interpretację do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Skarga wpłynęła do mnie 21 lutego 2019 r.

Wnieśli Państwo o:

1)uchylenie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 17 stycznia 2019 r., znak: 0112-KDIL2-3.4012.599.2018.2.ZD w części, w jakiej uznano, że czynność uzyskania pożytków z tytułu użytkowania rzeczy wspólnej w zaistniałym stanie faktycznym podlega opodatkowaniu podatkiem VAT,

2)zwrot kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Postępowanie przed sądami administracyjnymi

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uchylił interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w zaskarżonej części z 17 stycznia 2019 r., znak 0112-KDIL2-3.4012.599.2018.2.ZD – wyrokiem z 30 maja 2019 sygn. akt I SA/Kr 373/19.

Wniosłem skargę kasacyjną od tego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie – wyrokiem z 7 grudnia 2022 r. sygn. akt I FSK 2122/19 oddalił skargę kasacyjną.

Wyrok, który uchylił interpretację indywidualną stał się prawomocny od 7 grudnia 2022 r.

Wyrok WSA w Krakowie z 30 maja 2019 r., sygn. akt I SA/Kr 373/19, który uchylił interpretację indywidualną wpłynął do mnie 9 czerwca 2023 r.

Ponowne rozpatrzenie wniosku – wykonanie wyroku

Zgodnie z art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634):

Wykonuję obowiązek, który wynika z tego przepisu, tj.:

•uwzględniam ocenę prawną i wskazania dotyczące postępowania, które wyraził Wojewódzki Sąd Administracyjny i Naczelny Sąd Administracyjny w ww. wyrokach;

•ponownie rozpatruję Państwa wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej – stwierdzam, że stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku w zakresie stwierdzenia, czy kwota pieniężna otrzymana tytułem zasądzonych pożytków z rzeczy wspólnej podlega opodatkowaniu – jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Na wstępie należy zaznaczyć, że interpretację oparto na przepisach prawa podatkowego i stanie prawnym obowiązujących w dacie wydania zaskarżonej interpretacji indywidualnej (gdyż wniosek dotyczy zdarzenia przyszłego), bowiem niniejsza interpretacja stanowi ponowne rozstrzygnięcie tej samej sprawy w wyniku orzeczeń Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 30 maja 2019 r. sygn. akt I SA/Kr 373/19 oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 grudnia 2022 r. sygn. akt I FSK 2122/19.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2174 ze zm.), zwanej dalej ustawą:

Jak stanowi art. 7 ust. 1 ustawy:

Natomiast, na mocy art. 8 ust. 1 ustawy:

Analiza treści art. 8 ust. 1 ustawy wskazuje na bardzo szerokie pojęcie świadczenia usług obejmujące różnego rodzaju świadczenia niebędące dostawą towarów w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy).

Zauważyć również należy, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

Zatem, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Ponadto zauważyć należy, że aby dana czynność była opodatkowana podatkiem od towarów i usług, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 ustawy:

Na mocy art. 15 ust. 2 ustawy:

Stosownie do art. 15 ust. 6 ustawy:

Oznacza to, że organ będzie uznany za podatnika podatku od towarów i usług w dwóch przypadkach, tj. gdy wykonuje czynności inne niż te, które mieszczą się w ramach jego zadań oraz, gdy wykonuje czynności mieszczące się w ramach jego zadań, ale czyni to na podstawie umów cywilnoprawnych.

Z kolei kwestię bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy m.in. art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.).

Według art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego:

Jak wynika z treści art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego:

Natomiast w myśl art. 225 Kodeksu cywilnego:

Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa – przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze – jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

Podkreślenia wymaga również, że przepisy podatkowe nie definiują pojęcia odszkodowania. Zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Na mocy art. 471 Kodeksu cywilnego:

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Zasady rozliczania się współwłaścicieli reguluje natomiast art. 207 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

Wyrażona w tym przepisie zasada partycypacji przez współwłaścicieli w stosunku do wielkości przysługujących im udziałów dotyczy, po pierwsze, pożytków rzeczy wspólnej, oraz po drugie, innych przychodów z rzeczy wspólnej. Przez pożytki podlegające normie art. 207 Kodeksu cywilnego należy rozumieć pożytki naturalne oraz cywilne, o których mowa  w art. 53 Kodeksu cywilnego.

Stosownie do art. 53 § 1 Kodeksu cywilnego:

Na podstawie art. 53 § 2 Kodeksu cywilnego:

Użyte w art. 207 Kodeksu cywilnego pojęcia pożytków i innych przychodów z rzeczy wspólnej nie obejmuje natomiast swymi zakresem korzyści osiąganych przez współwłaścicieli z tytułu posiadania lokalu we wspólnej nieruchomości.

Zasady korzystania z rzeczy wspólnej reguluje art. 206 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

Zatem sam ten przepis nie może uzasadniać możliwości żądania przez współwłaściciela od innych współwłaścicieli wynagrodzenia z tytułu posiadania przez nich wspólnej rzeczy „ponad udział”, ponieważ, jak jednoznacznie wynika z jego brzmienia, nie uprawnia on współwłaścicieli do korzystania z rzeczy wspólnej w granicach udziału (zob. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1963 r., III CO 33/62, OSNC 1964, nr 2, poz. 22, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 1973 r., III CRN 247/73, OSNC 1974, nr 151, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r., III CZP 94/07, OSNC – ZD 2008, nr D, poz. 96).

Współwłaściciel, który pozbawia innego współwłaściciela posiadania rzeczy w sposób przewidziany w art. 206 Kodeksu cywilnego, narusza jednak jego uprawnienie wynikające ze współwłasności, która jest postacią własności i tym samym podlega ochronie na podstawie art. 222 i następne Kodeksu cywilnego. W konsekwencji współwłaściciel, którego uprawnienie wynikające ze współwłasności zostało w ten sposób naruszone przez innego współwłaściciela, może m.in. dochodzić od niego w postępowaniu o zniesienie współwłasności roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy na zasadach określonych w art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego w związku z art. 618 k.p.c. lub na zasadach określonych w art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego w związku z art. 225 Kodeksu cywilnego i art. 618 k.p.c. (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009, nr 4, poz. 53).

Z okoliczności sprawy wynika, że Wnioskodawca (Gmina A) jest Miastem na prawach powiatu. Miasto jest czynnym podatnikiem VAT. Sąd Rejonowy wydał wyrok w sprawie o zniesienie współwłasności, należności z tytułu pożytków rzeczy wspólnej wymienionych poniżej oraz tytułem spłat od współwłaścicieli nieruchomości na rzecz Gminy A. Sąd w ww. postanowieniu zasądził na rzecz Gminy A tytułem pożytków z rzeczy wspólnej określone kwoty pieniężne. Nieruchomość stanowi działki ewidencyjne nr 1 i 2, o łącznej powierzchni 1.799 m², składa się z budynku frontowego, podpiwniczonego. Główną bryłę budynku frontowego stanowi prostopadłościan, nakryty dachem dwuspadowym. Kondygnacje stanowią: piwnice, parter, dwa piętra, poddasze użytkowe. Przedmiotowa nieruchomość w 3 części stanowiła współwłasność Gminy A oraz w pozostałej części osób fizycznych. W Wydziale Mieszkalnictwa, reprezentującym interesy Gminy A, nieruchomość ta została zarejestrowana w roku 2006. Współwłaściciele przedmiotowej nieruchomości korzystali z całej nieruchomości, z wyłączeniem Gminy A. Gmina A nie partycypowała w kosztach i wydatkach związanych z bieżącym utrzymywaniem nieruchomości, jak również remontem dokonywanym przez pozostałych współwłaścicieli. Gminie nie były przekazywane żadne pożytki z nieruchomości wspólnej. Koszty te ponosili i pożytki pobierali pozostali współwłaściciele, którzy sprawowali zarząd nieruchomością. Korespondencja w sprawie uregulowania wzajemnej współpracy, w tym sposobu korzystania ze wspólnej nieruchomości, jak również podpisania umowy o zarząd i przedkładania rachunku z zarządu, celem rozliczenia ww. budynku, prowadzona była ze współwłaścicielami w latach 2006-2011. Gmina A w toku postępowania o zniesienie współwłasności wyraziła zgodę w przedmiocie zniesienia współwłasności za spłatą udziału Gminy. Pełnomocnik Gminy nie kwestionował wysokości nakładów określonych przez biegłą sądową, a poniesionych na remont nieruchomości. Przedmiotowa nieruchomość w dacie wywłaszczenia, tj. w roku 1978., była bardzo dobrze utrzymana, natomiast stan jej w momencie zwrotu na rzecz współwłaścicieli w roku 2001 był katastrofalny. W latach 2003-2009 w kamienicy przeprowadzony został remont generalny. Współwłaściciele w pierwszej kolejności dokonali jej zabezpieczenia oraz oczyścili podwórze z zalegającego gruzu. Następnie wykonano następujące prace: naprawianie gzymsów, balkonów, zbicie od tyłu wszystkich balkonów, zabezpieczenie dachów, kominów (naprawa) oraz stropów, wykonanie drzwi i okien frontowych, prace porządkowe, wykonanie wylewki betonowej na podwórzu, wykonanie części ogrodzenia przy parkingu (celem zamknięcia dojścia od tyłu do kamienicy i ogrodzenia terenu nieruchomości). Powyższe roboty stanowiły wykonanie decyzji Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 30 kwietnia 2003 r. W roku 2007 przeprowadzono dalsze prace polegające na: wykonaniu remontu stropów – ich odciążeniu, wykonaniu niektórych belek ocieplenia między podłogami, uzupełnieniu tynków zewnętrznych i wewnętrznych, odbiciu całych tylnych tynków, ociepleniu i położeniu nowego tynku, wymianie kanalizacji, instalacji elektrycznej, telefonicznej i komputerowej oraz wodnej w całym budynku, wykonaniu nowych tralek i schodów z drewna sosnowego oraz parkietów dębowych we wszystkich lokalach, położeniu nowej posadzki w sieni, tynkowaniu, naprawianiu i uzupełnieniu drzwi w lokalach, urządzeniu pomieszczeń sanitarnych, toalet i zaplecza socjalnego pod kątem wykorzystania lokali w przyszłości na cele biurowe. Założono nowe lampy, kontakty, osprzęt elektryczny, wykonano nową żelazną bramę nawiązującą do stylu kamienicy, zarówno od strony frontowej i tylnej. Wszystkie okna zostały wymienione, także na klatce schodowej i od tyłu. Założono ogrzewanie elektryczne, domofony i kamery w sieni kamienic, a także od strony podwórza. Został też wykonany nowy dach, a strych przerobiony na lokal biurowy. Częściowo niektóre krokwie zostały wymienione. Na podstawie opinii biegłej sądowej, wartość rynkowa nieruchomości została ustalona na kwotę 4.773.154,00 zł, z czego wartość przed poniesieniem nakładów wynosi 2.465.053,00 zł, a wartość nakładów 2.308.101,00 zł. W nieruchomości znajdują się wyłącznie lokale o przeznaczeniu innym niż mieszkalne. Nie została zawarta żadna umowa ze współwłaścicielami w sprawie podziału nieruchomości do korzystania. W okresie 2003-11.2007 lokale nie były objęte przedmiotem najmu, z uwagi na znaczy stopień ich zniszczenia i konieczność przeprowadzenia remontów. Na wniosek Gminy, w ramach przedmiotowego postępowania, zostało zgłoszone przeciwko ww. współwłaścicielom roszczenie o zwrot pożytków na podstawie art. 207 kc. Roszczenie obejmowało kwotę pożytków z tytułu najmu lokali, jakie Gmina mogłaby uzyskać będąc w posiadaniu należnego jej udziału w prawie własności rzeczonej nieruchomości. Przedmiotowe postępowanie zakończyło się postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 22 marca 2018 r. (prawomocne z dniem 22 czerwca 2018 r.), znoszącym częściowo współwłasność nieruchomości, ze spłatą udziału Gminy. Sąd Rejonowy zasądzając od pozostałych współwłaścicieli kwoty pożytków na rzecz Gminy z tytułu najmu lokali ustalił, od jakiej daty poszczególne lokale w nieruchomości były wynajmowane, i na tej podstawie przyjął okresy, za jakie Gminie należały się pożytki. Pomnożenie kwot pobranego czynszu przez ilość miesięcy trwania umów najmu, a następnie ich zsumowanie i pomnożenie przez wielkość udziału Gminy, tj. 1/8, dało łącznie kwotę 379.022,00 zł, stanowiącą wartość pożytków podlegającą zasądzeniu od pozostałych współwłaścicieli, proporcjonalnie do nabywanej przez nich wielkości dzielonego udziału Gminy. Gmina A nie wystąpiła na drogę sądową z roszczeniem o dopuszczenie jej do współposiadania i współkorzystania z ww. nieruchomości. Wydział Mieszkalnictwa reprezentujący interesy Gminy A, w momencie uzyskania wiedzy o nabyciu udziału w nieruchomości pismem skierowanym do współwłaściciela z dnia 30 czerwca 2006 r. przejawił zainteresowanie i wolę współposiadania i korzystania z nieruchomości, tj. czerpania korzyści, jak i partycypowania w kosztach wynikających z utrzymania nieruchomości w należytym stanie. Ze strony Wydziału wyszła deklaracja uregulowania sposobu korzystania z nieruchomości, jak i współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną. Nadto Gmina A interesowała się istnieniem i wysokością dochodów oraz należności obciążających nieruchomość i w tym celu występowała, bezskutecznie, do zarządcy, o dokonanie rozliczeń z zarządu nieruchomością i przedkładania sprawozdań finansowych, wykazujących m.in. dochód, jak również koszty remontów i nakładów poczynionych na przedmiotową nieruchomość (m.in. 30 sierpnia 2006 r., 21 lutego 2007 r., 24 lipca 2007 r., 20 marca 2009 r.). Pismem z dnia 22 kwietnia 2009 r., Wydział Mieszkalnictwa skierował zapytanie w powyższym zakresie do nowego zarządcy, jak również pismem z dnia 23 lutego 2010 r. do wyznaczonego przez nią administratora. Mimo kierowanych ponagleń (m.in. 4 czerwca 2010 r., 20 lipca 2010 r., 20 grudnia 2010 r., 17 marca 2011 r., 14 kwietnia 2011 r.) ww. osoby nie nawiązały współpracy w zakresie gospodarowania przedmiotową nieruchomością z tutejszym Wydziałem. W momencie zainicjowania postępowania o zniesienie współwłasności w roku 2010, wszelkie rozliczenia między współwłaścicielami dotyczące rzeczonej realności odbyły się na kanwie przedmiotowego postępowania. Wydział Mieszkalnictwa, reprezentujący interesy Gminy A wskazuje, że nigdy nie wyrażał zgody na korzystanie przez pozostałych współwłaścicieli z nieruchomości, z wyłączeniem Gminy A. Postępowanie o zniesienie współwłasności nieruchomości zainicjowała współwłaścicielka. Na wniosek Gminy A, w ramach przedmiotowego postępowania, zostało zgłoszone przeciwko współwłaścicielom ww. nieruchomości roszczenie o zwrot pożytków, na podstawie art. 207 kc.

W przedmiotowej sprawie wątpliwości Państwa w pierwszej kolejności dotyczą ustalenia, czy kwota otrzymana tytułem zasądzonych pożytków z rzeczy wspólnej podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Odnosząc się do kwestii ustalenia, czy kwota otrzymana tytułem zasądzonych pożytków z rzeczy wspólnej podlega opodatkowaniu podatkiem VAT należy przywołać sentencje wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 30 maja 2019 r., sygn. akt I SA/Kr 373/19 zapadłym w niniejszej sprawie.

Sąd w ww. wyroku wskazał, że: „(…) Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r. poz. 2174 ze zm.), opodatkowaniu tym podatkiem podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. W myśl art. 7 ust. 1 przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...). Stosownie zaś do art. 8 ust. 1, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa”.

Dalej Sąd podkreślił, że: „Jak wynika zatem z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług nie każde zaniechanie czy tolerowanie czynności lub sytuacji może być uważane za świadczenie usług. Podlega ono opodatkowaniu jedynie w sytuacji, kiedy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może być uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością, a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie”.

Jak wskazał WSA w Krakowie: „W świetle przedstawionych przez Stronę okoliczności faktycznych, brak jest po jej stronie takiego zaniechania lub tolerowania czynności lub stanów. Natomiast kwestia podlegania odszkodowania za bezumowne korzystanie z rzeczy podatkowi od towarów i usług zależy w każdym przypadku od konkretnych okoliczności sprawy. W tym zakresie niezbędne staje się ustalenie, czy między stronami istniał jakiś jawny lub dorozumiany stosunek prawny, w ramach którego spełnione były świadczenia wzajemne.

W ocenie Sądu, w rozpoznawanej sprawie taki stosunek prawny nie istniał. Ze strony Gminy nie można dopatrywać konkludentnego oświadczenia woli co do korzystania i pobierania pożytków przez pozostałych współwłaścicieli nieruchomości ponad swój udział, o czym świadczą okoliczności podane we wniosku o interpretację indywidualną (której stanem faktycznym zarówno organ, jak i sąd jest w tej sprawie związany), a mianowicie – Gmina występowała do zarządcy (...), o dokonanie rozliczeń z zarządu nieruchomością i przedkładania sprawozdań finansowych, wykazujących m.in. dochód, jak również koszty remontów i nakładów poczynionych na przedmiotową nieruchomość (m.in. 30 sierpnia 2006 r., 21 lutego 2007 r., 24 lipca 2007 r., 20 marca 2009 r.). Pismem z dnia 22 kwietnia 2009 r., Wydział Mieszkalnictwa (...) skierował zapytanie w powyższym zakresie do nowego zarządcy, (...), jak również pismem z dnia 23 lutego 2010 r. do wyznaczonego przez nią administratora (...). Mimo kierowanych ponagleń (m.in. 4 czerwca 2010 r., 20 lipca 2010 r., 20 grudnia 2010 r., 17 marca 2011 r., 14 kwietnia 2011 r.) ww. osoby nie nawiązały współpracy w zakresie gospodarowania przedmiotową nieruchomością z organem Gminy. W momencie zainicjowania postępowania o zniesienie współwłasności w 2010 r., wszelkie rozliczenia między współwłaścicielami dotyczące rzeczonej realności odbyły się na kanwie przedmiotowego postępowania, tam też zgłoszone zostało żądanie rozliczenia pożytków cywilnych z nieruchomości”.

Dalej Sąd wskazał, że: „Podejmowane przez Gminę działania wskazują, że pomiędzy współwłaścicielami nie występowała sytuacja świadcząca o istnieniu umownego zarządu lub umowy o podziale rzeczy quad ad usum. Od momentu zarejestrowania nieruchomości w Wydziale Mieszkalnictwa Gmina bezskutecznie usiłowała porozumieć się z resztą współwłaścicieli co do rozliczenia nakładów i pożytków, zatem nie sposób stwierdzić, że doszło do ukrytej akceptacji dla rozliczenia przychodów i korzystania z nieruchomości z wyłączeniem Gminy. Ze stanu faktycznego podanego w uzasadnieniu wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej wynika, że zasądzona wyrokiem Sądu Rejonowego na rzecz Gminy kwota pożytków równa jest kwocie przypadającej na udział Gminy we współwłasności, którą faktycznie pobrali z tytułu najmu pozostali współwłaściciele.

Co jednak najbardziej istotne w kwestii istnienia dorozumianej zgody Gminy na administrowanie nieruchomością i pobieranie pożytków cywilnych przez pozostałych, wyłączających ją współwłaścicieli jest zawarte w piśmie uzupełniającym wniosek o wydanie interpretacji (a zatem stanowiącym element przedstawianego stanu faktycznego) kategoryczne i jednoznaczne stwierdzenie Gminy, iż „Wydział Mieszkalnictwa (...), reprezentujący interesy Gminy (...) wskazuje, że nigdy nie wyrażał zgody na korzystanie przez pozostałych współwłaścicieli z nieruchomości, z wyłączeniem Gminy (...)”.

Sąd wskazał również, że: „(…) zasady rozliczania się współwłaścicieli reguluje art. 207 k.c., zgodnie z którym pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów. W takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Wyrażona w tym przepisie zasada partycypacji współwłaścicieli (w stosunku do wielkości przysługujących im udziałów) dotyczy, po pierwsze, pożytków rzeczy wspólnej, oraz po drugie, innych przychodów z rzeczy wspólnej. Przez pożytki podlegające normie art. 207 k.c. należy rozumieć, pożytki naturalne oraz cywilne, o których mowa w art. 53 k.c. Zgodnie z art. 53 § 1 k.c., pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody (np. przychówek zwierząt, zboże) i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy (np. piasek, glina). W myśl zaś art. 53 § 2 k.c., pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego (np. czynsz najmu, czynsz dzierżawy)”.

W konsekwencji – powołując się na zapadłe wyroki NSA i WSA – Sąd zaznaczył, że: „(…) w razie dokonania podziału rzeczy quad ad usum, na którego zgodę współwłaściciele mogą wyrazić także w sposób dorozumiany, współwłaściciele nie mogą żądać od siebie nawzajem rozliczenia pobranych pożytków”. Sąd podkreślił również, że: „(…) nie można domniemywać istnienia zgody na korzystanie i pobieranie pożytków ponad swój udział, nawet jeśli współwłaściciel wyłączony nie występuje na drogę sądową celem dopuszczenia do posiadania, a dopiero później zgłasza swoje roszczenia”.

W ocenie Sądu: „(…) na podstawie stanu faktycznego, przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji podatkowej, nie można uznać, że Gmina A zobowiązała się do tolerowania sytuacji pobierania pożytków i zarządu nieruchomością przez pozostałych współwłaścicieli z jej wyłączeniem, to w przedstawionym stanie faktycznym nie doszło do odpłatnego świadczenia usług”.

Ponadto, Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku zapadłym w niniejszej sprawie  z 7 grudnia 2022 r., sygn. akt I FSK 2122/19 wskazał, że: „(…) opodatkowaniu VAT podlega odpłatne świadczenie usług, przez które rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji (art. 5 ust. 1 pkt 1  i art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT)”.

Sąd zaznaczył, że: „Z punktu widzenia ww. regulacji decydujące dla ustalenia prawnopodatkowych konsekwencji wskazanego we wniosku o interpretację zdarzenia pozostają opisane przez stronę okoliczności faktyczne, w tym przede wszystkim postawa i zachowanie samej skarżącej”.

Dalej NSA podkreślił, że: „(…) zarówno korespondencja kierowana przez Gminę do osób zarządzających nieruchomością, jak i kategoryczne oświadczenie skarżącej, że reprezentujący ją Wydział Mieszkalnictwa nigdy nie wyrażał zgody na korzystanie z nieruchomości przez pozostałych współwłaścicieli z wyłączeniem Gminy, świadczyły o braku tolerancji dla zaistniałej sytuacji. Nie sposób ignorować informacji, że skarżąca już od chwili zarejestrowania nieruchomości w Wydziale Mieszkalnictwa w 2006 r. podejmowała działania manifestujące jej wolę uregulowania kwestii gospodarowania nieruchomością. W tym celu strona wielokrotnie w latach 2006-2010 zwracała się do współwłaścicieli – zarządców nieruchomości (...), a także administratora (...) z deklaracjami dotyczącymi współposiadania i korzystania z nieruchomości, a także żądaniami oraz ponagleniami w zakresie dokonania rozliczeń z zarządu nieruchomością i przedłożenia sprawozdań finansowych. Mimo jednoznacznie komunikowanego stanowiska Gminy, adresaci pism nie nawiązali współpracy z Wydziałem Mieszkalnictwa. Ponadto w toku postępowania o zniesienie współwłasności przedmiotowej nieruchomości skarżąca zgłosiła roszczenie przeciwko pozostałym współwłaścicielom o zwrot pożytków na podstawie art. 207 Kodeksu cywilnego”.

Z powyższego wynika – jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny – że: „(…) Działania podejmowane przez stronę były wyrazem braku ugodowego porozumienia między współwłaścicielami i braku aprobaty dla wyłączenia skarżącej z procesu korzystania z rzeczy wspólnej”.

W związku z powyższym – mając na uwadze powołane przepisy prawa, przedstawiony opis sprawy oraz powołane wyroki: Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 30 maja 2019 r., sygn. akt I SA/Kr 373/19 oraz Naczelnego Sądu Administracyjny z 7 grudnia 2022 r.,  sygn. akt I FSK 2122/19 – stwierdzić należy, że należna Gminie kwota pieniężna otrzymana od pozostałych współwłaścicieli nieruchomości tytułem zasądzonych pożytków z rzeczy wspólnej nie winna być traktowana jako należność za świadczenie wzajemne w postaci świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy, a tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W związku z tym, oceniając Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 1, zgodnie z którym „Kwota otrzymana tytułem zasądzonych pożytków rzeczy wspólnej nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT”, należało uznać za prawidłowe.

Ponadto w odniesieniu do Państwa dalszych wątpliwości dotyczących ustalenia stawki podatku VAT dla ww. czynności należy wskazać, że skoro Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 1, zostało uznane za prawidłowe a kwota pieniężna otrzymana od pozostałych współwłaścicieli nieruchomości tytułem zasądzonych pożytków z rzeczy wspólnej nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT i Państwo oczekiwali odpowiedzi na pytanie nr 2 tylko „Jeżeli traktować ww. zdarzenie jako podlegające VAT”, stwierdzić należy, że odpowiedź na pytanie oznaczone nr 2 stała się bezzasadna.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dniu wydania pierwotnej interpretacji, tj. 17 stycznia 2019 r.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).