Nieodpłatna pomoc prawna i poradnictwo obywatelskie - wyłączenie z opodatkowania VAT na podstawie art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy - Interpretacja indywidualna z dnia 3 czerwca 2025 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL1-3.4012.120.2025.5.AKS

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznegow podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

24 lutego 2025 r. wpłynął Pana wniosek z 17 stycznia 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy wskazania, czy do wykonywanych usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zgodnie z zawartymi umowami, może mieć zastosowanie art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, w związku z czym nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem VAT i mogą być udokumentowane przy zastosowaniu not księgowych. Uzupełnił go Pan pismami z 25 kwietnia 2025 r. (wpływ 25 kwietnia 2025 r.) – w odpowiedzi na wezwanie i z 15 maja 2025 r. (wpływ 15 maja 2025 r.) – w odpowiedzi na wezwanie II oraz pismem z 28 maja 2025 r. (wpływ 28 maja 2025 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Wniosek o indywidualną interpretację dotyczącą podatku od towarów i usług w zakresie obowiązku odprowadzenia podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz udokumentowania tych czynności.

Od (...)2016 r. prowadzi Pan Kancelarię Adwokacką i Mediacyjną w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, mającą siedzibę przy (…). Głównym przedmiotem działalności jest działalność prawnicza (kod 69.10.Z), jest Pan wpisany na listę adwokatów (…) Izby Adwokackiej.

Jest Pan czynnym płatnikiem podatku VAT. Sprzedaż Pana usług jest dokumentowana poprzez wystawianie faktur VAT (w przypadku usług świadczonych dla działalności gospodarczych) lub poprzez wystawianie paragonów z kasy fiskalnej (w przypadku usług świadczonych dla osób nieprowadzących działalności).

Od 2017 r. udziela Pan nieodpłatnych porad prawnych na podstawie umów podpisywanych z Powiatem – Starostwem Powiatowym. W 2019 r. uzyskał Pan tytuł doradcy obywatelskiego i od 2020 r. dodatkowo udziela Pan usług nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz nieodpłatnych porad prawnych na podstawie zawartych umów z kilkoma podmiotami.

Przedmiotem umów jest realizacja świadczeń z zakresu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktach wykonawczych do ustawy, na terenie, w lokalizacji oraz zakresie czasowym określonych w odrębnych harmonogramach. W 2025 r. plan dyżurów przedstawia się następująco:

-Urząd A (dyżur z X), (...) (dyżur nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego),

-Urząd A (dyżur ze Y), (...) (dyżur nieodpłatnych porad prawnych),

-B (dyżur z X), (...) (dyżur nieodpłatnych porad prawnych),

-B (dyżur z X), (...) (dyżur nieodpłatnych porad prawnych),

-C (dyżur z X), (...) (dyżur nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego).

Zgodnie z zawartymi umowami, działając jako zleceniobiorca, korzysta Pan ze wskazanego przez zlecającego pomieszczenia, materiałów (meble), zaplecza technicznego (media, Internet) oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń.

Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń.

Na podstawie umowy ma Pan obowiązek przestrzegania przepisów Ustawy, aktów wykonawczych i Regulaminu, udzielenia poradnictwa prawnego według Pana najlepszej wiedzy, obecności w godzinach dyżurów w wyznaczonym miejscu udzielania nieodpłatnego poradnictwa wg ustalonego harmonogramu, dokumentowania w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej każdego przypadku udzielenia porady przez podanie informacji dotyczących czasu trwania i formy, dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc i innych informacji wskazanych w karcie porad, przekazania Zleceniodawcy lub osobie upoważnionej do 10 dnia następnego miesiąca Kart nieodpłatnej pomocy obywatelskiej i oświadczeń do kart osób, którym pomoc została udzielona o spełnianiu przesłanek do jej udzielania, zgodnie z przyjętą praktyką i zasadami w tym zakresie.

Żaden ze zleceniodawców nie zobowiązał Pana w umowie do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Kwestii tej nie reguluje ani umowa, ani ustawa. Wynagrodzenie jest przekazywane po każdym przepracowanym miesiącu przelewem na rachunek bankowy zleceniobiorcy na podstawie wystawianego do 1-go dnia następnego miesiąca dokumentu.

Do tej pory za usługi świadczenia nieodpłatnych porad prawnych oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego wystawiane były faktury VAT z naliczonym podatkiem 23%.

Uzupełnienie opisu stanu faktycznego

W piśmie z 25 kwietnia 2025 r.:

1.Na pytanie Organu: Jakie konkretnie usługi są przedmiotem złożonego wniosku, tj. nieodpłatna pomoc prawna, czy nieodpłatne poradnictwo obywatelskie?

wskazał Pan:

Nieodpłatna pomoc prawna oraz nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.

2.Na pytanie Organu: Czy świadcząc usługi w ramach umów o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej i/lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawarte z kilkoma podmiotami wyraża Pan oświadczenie woli w imieniu i na rzecz tych podmiotów?

wskazał Pan:

Nie wyrażam i nie będę wyrażał oświadczeń woli w imieniu i na rzecz na rzecz Powiatu oraz X. Świadcząc usługi objęte przedmiotowymi umowami nie działam jako pełnomocnik prowadzący swoją działalność gospodarczą, nie sporządzam, ani nie podpisuje pism, nie używam w punkcie swoich pieczątek, szyldu, nie reprezentuję osób korzystających z darmowychporad prawnych przed sądem, nie mam również żadnego wpływu na dobór klientów. Powyższe wyjaśnienia są wspólne dla obu zawartych umów.

3.Na pytanie Organu: Czy ponosi Pan ryzyko gospodarcze, ekonomiczne za czynności wykonywane na podstawie umów zawartych z ww. podmiotami – jeśli nie, to kto ponosi to ryzyko?

wskazał Pan:

Nie, ryzyko gospodarcze i ekonomiczne w związku z wykonywanymi czynnościami ponosi zlecający, czyli Powiat lub X.

4.Na pytanie Organu: Czy w umowach z tymi podmiotami są zawarte postanowienia, w ramach których podmioty te wzięłyby jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Pana na rzecz tych podmiotów?

wskazał Pan:

Nie.

5.Na pytanie Organu: Czy odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności?

wskazał Pan:

W umowach nie zostały zawarte postanowienia odnośnie co do odpowiedzialności wobec osób trzecich. Ani umowa zawarta z Powiatem, ani umowa zawarta z X nie zobowiązuje mnie do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Jednak z racji wykonywanego zawodu, obowiązkowo podlegam ona takiemu ubezpieczeniu OC. W związku z powyższym odpowiedzialność wobec osób trzecich ponoszą podmioty, z którymi zawarte są umowy (odpowiednio Powiat lubX).

6.Na pytanie Organu: Czy zawarte z tymi podmiotami umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej i/lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego przewidują stałe wynagrodzenie za świadczone usługi; czy występuje również jakaś część wynagrodzenia zmiennego – jeśli tak, to jaka i od czego ono zależy?

wskazał Pan:

Wynagrodzenie jest stałe ze stawką godzinową, wyliczane zgodnie z planem dyżurów ustalonych przez właściwy Powiat.

W piśmie z 15 maja 2025 r.:

1.Na pytanie Organu: Czy wynagrodzenie, które Pan otrzymuje od podmiotów za wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, stanowi przychód, o którym mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163)? Jeśli tak, to proszę, aby wskazał Pan konkretny ustęp art. 12 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

wskazał Pan:

Nie, wynagrodzenie otrzymywane od Stowarzyszenia i Powiatu nie będzie stanowić przychodów, o których mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

2.Na pytanie Organu: Czy wynagrodzenie, które Pan otrzymuje od podmiotów za wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, stanowi przychód, o którym mowa w przepisach art. 13 ust. 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych? Jeśli tak, to proszę, aby wskazał Pan konkretny ustęp art. 13 ww. ustawy.

wskazał Pan:

Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie na podstawie zawartych umów stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pytanie (ostatecznie sformułowane w piśmie z 28 maja 2025 r.)

Czy do wykonywanych przez Pana usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zgodnie z zawartymi umowami opisanymi wcześniej, może mieć zastosowanie art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, w związku z czym nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem VAT i mogą być udokumentowane przy zastosowaniu not księgowych?

Pana stanowisko w sprawie (ostatecznie wyrażone w piśmie z 28 maja 2025 r.)

Pana zdaniem, te czynności wykonywane osobiście są wyłączone z VAT i mogą być dokumentowane przy użyciu not księgowych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy:

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy:

Stosownie do art. 15 ust. 3 ustawy:

Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

W opisie sprawy wskazał Pan, że, wynagrodzenie, które otrzymuje Pan za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie zawartych umów stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

-wykonywania tych czynności,

-wynagrodzenia, oraz

-odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zatem, użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym, kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.

Znacząca jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Pana oraz Powiat i inne podmioty.

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11 grudnia 2006, Nr 347, str. 1 ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady:

W akapicie pierwszym, artykuł 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady wskazano, że:

W myśl art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:

W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy przypomnieć art. 9 ust. 2 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady.

Przepis art. 9 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady stwierdza, że:

Przy czym, zgodnie z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:

Dyrektywa 2006/112/WE Rady wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i usług.

To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom dochodu. Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby brać udział w produkcji, dystrybucji lub dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca lub osoby świadczące usługi. Działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy 2006/112/WE Rady będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania środków w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług.

Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas Primera y Segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.

Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z 4 czerwca 1991 r. do sprawy C-202/90, co się tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla działalności wykonywanej w sposób samodzielny. Jednakże poddanie się niektórym dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać (pkt 6).

Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panem a zleceniodawcą – Powiatem oraz innymi podmiotami wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, to nie można uznać Pana za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca występuje w charakterze podatnika VAT.

Warunek pierwszy – warunki wykonywania czynności: należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest pomoc prawna świadczona przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w przedmiotowej sprawie Powiatu oraz.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).

Warunek drugi – wynagrodzenie: zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji, czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, to nie można mówić o ponoszeniu przez zleceniobiorcę ryzyka ekonomicznego.

Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich: warunek będzie spełniony, jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Pana wątpliwości w analizowanej sprawie dotyczą ustalenia, czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zgodnie z zawartymi umowami, może mieć zastosowanie art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, w związku z czym nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem VAT i mogą być udokumentowane przy zastosowaniu not księgowych.

Mając na uwadze powołane powyżej przepisy prawa na tle przedstawionego przez Pana opisu sprawy należy wskazać, że świadczenie przez Pana nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie zawartych umów z Powiatem oraz X, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie jest Pan z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.

Nie ponosi Pan bowiem – jak wynika z okoliczności sprawy – gospodarczego, ekonomicznego ryzyka w związku z wykonywaniem czynności na podstawie Umów zawartych zarówno z Powiatem, jak i X, do wykonywania czynności korzysta Pan ze wskazanego przez zlecającego pomieszczenia, materiałów (meble), zaplecza technicznego (media, Internet) oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń. Na podstawie umowy ma Pan obowiązek przestrzegania przepisów Ustawy, aktów wykonawczych i Regulaminu, udzielenia poradnictwa prawnego według Pana najlepszej wiedzy, obecności w godzinach dyżurów w wyznaczonym miejscu udzielania nieodpłatnego poradnictwa wg ustalonego harmonogramu, dokumentowania w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej każdego przypadku udzielenia porady przez podanie informacji dotyczących czasu trwania i formy, dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc i innych informacji wskazanych w karcie porad, przekazania Zleceniodawcy lub osobie upoważnionej do 10 dnia następnego miesiąca Kart nieodpłatnej pomocy obywatelskiej i oświadczeń do kart osób, którym pomoc została udzielona o spełnianiu przesłanek do jej udzielania, zgodnie z przyjętą praktyką i zasadami w tym zakresie.

Nie wyraża i nie będzie Pan wyrażał oświadczeń woli w imieniu i na rzecz na rzecz Powiatu oraz X. Świadcząc usługi objęte przedmiotowymi umowami nie działa Pan jako pełnomocnik prowadzący swoją działalność gospodarczą, nie sporządza, ani nie podpisuje pism, nie używa w punkcie swoich pieczątek, szyldu, nie reprezentuje Pan osób korzystających z darmowych porad prawnych przed sądem, nie ma Pan również żadnego wpływu na dobór klientów.

W umowach nie zostały zawarte postanowienia odnośnie co do odpowiedzialności wobec osób trzecich. Ani umowa zawarta z Powiatem, ani umowa zawarta z X nie zobowiązuje Pana do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Jednak z racji wykonywanego zawodu, obowiązkowo podlega Pan takiemu ubezpieczeniu OC. W związku z powyższym odpowiedzialność wobec osób trzecich ponoszą podmioty, z którymi zawarte są umowy (odpowiednio Powiat lub X).

Wynagrodzenie jest stałe ze stawką godzinową, wyliczane zgodnie z planem dyżurów ustalonych przez właściwy Powiat. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń.

Wobec powyższego, w odniesieniu do świadczonych przez Pana usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego istnieją przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, co oznacza, że zostały spełnione kryteria wyłączające świadczenie ww. usług, objętych zawartymi umowami z Powiatem oraz X, z czynności podlegających ustawie o podatku od towarów i usług. Zatem świadczenie przez Pana, w okolicznościach przedstawionych we wniosku, opisanych usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego nie stanowi wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej, i w efekcie nie jest Pan z tego tytułu podatnikiem podatku od towarów i usług, a wykonywane czynności nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Odnosząc się natomiast do dokumentowania świadczonych usług, wskazać należy, że zasady wystawiania faktur zostały uregulowane w Dziale XI ustawy, w Rozdziale 1 – Faktury.

W myśl art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:

Elementy jakie powinna zawierać faktura wymienione zostały w art. 106e ust. 1 ustawy.

Zgodnie z art. 106b ust. 2 ustawy:

W oparciu o art. 106b ust. 3 ustawy:

Na mocy art. 2 pkt 22 ustawy:

Z powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że faktura dokumentuje dokonanie sprzedaży, przez którą rozumie się odpłatne wydanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, czyli czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podatnik wykonujący czynności w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, wystawia fakturę w przypadku sprzedaży towaru lub usługi.

Fakturę wystawia się tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Zatem podatnik nie może wystawić faktury z tytułu wykonania czynności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Jak wyżej rozstrzygnięto, świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego nie stanowi wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej, i w efekcie nie jest Pan z tego tytułu podatnikiem podatku od towarów i usług, a wykonywane czynności nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Zatem skoro przedmiotowa czynność będzie pozostawała poza zakresem opodatkowania podatkiem od towarów i usług, to nie powinna być ona dokumentowana fakturą, zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy.

Powyższe wynagrodzenie z umowy zawartej z Powiatem oraz X w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego może być udokumentowane przez Pana na podstawie innych dokumentów księgowych, w tym not księgowych.

Zaznaczyć należy, że ustawa oraz przepisy wykonawcze wydane na podstawie jej upoważnienia w żadnym zakresie nie regulują kwestii wystawiania not księgowych. Noty księgowe stanowią dokumenty księgowe na podstawie ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.), a nie przepisów dotyczących podatku VAT.

Należy zatem wskazać, że nota księgowa nie jest dokumentem przewidzianym przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie jest objęta regulacją tych przepisów, brak jest jednakże przeciwwskazań na gruncie przepisów dotyczących podatku od towarów i usług dla takiego sposobu dokumentowania.

Podsumowując, stwierdzić należy, że wykonywane przez Pana usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego nie stanowią świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT oraz mogą być dokumentowane na podstawie innych dokumentów księgowych, np. not księgowych.

Tym samym, Pana stanowisko jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Zgodnie z art. 14b § 3 Ordynacji podatkowej:

Jestem ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Pan ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) podanym przez Pana w złożonym wniosku. Zatem, wydając przedmiotową interpretację oparłem się na wynikającym z treści wniosku opisie stanu faktycznego. W przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, bądź celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych. Ponadto, w sytuacji zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pan do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.