Przedawnienie roszczeń ze stosunku pracy

Co do zasady, roszczenia przedawnionego nie można dochodzić, chyba że ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, zrzeka się korzystania z przedawnienia.

Przedawnienie polega na tym, że po upływie określonego w przepisach czasu nie można dochodzić przysługującego roszczenia, a zobowiązany do świadczenia może uchylić się od obowiązku jego spełnienia. Kodeks pracy reguluje przedawnienie roszczeń w art. 291-295.

Pojęcie roszczenia ze stosunku pracy obejmuje tylko te roszczenia, które wypływają bezpośrednio ze stosunku pracy, wynikają z niewykonania bądź nienależytego wykonania obowiązków przez pracownika lub pracodawcę.

Zważywszy na doniosłe skutki, jakie wiążą się z przedawnieniem roszczenia, powyższe przepisy są bezwzględnie obowiązujące i terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane wolą stron.

Roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym roszczenia stają się wymagalne. O wymagalności roszczenia decyduje chwila, w której uprawniony może zażądać od zobowiązanego spełnienia świadczenia. Roszczenie jest wymagalne wówczas, gdy wierzyciel, którym jest pracownik lub pracodawca, może wymagać, aby świadczenie zostało spełnione, a dłużnik obowiązany jest do spełnienia tego zobowiązania. Roszczenie może stać się wymagalne w terminie wynikającym z przepisów ustawy lub oznaczonym umową albo też wynikającym z obowiązującego u pracodawcy układu zbiorowego, regulaminu pracy, regulaminu wynagradzania itp. Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się w kwestii dotyczącej rozpoczęcia biegu przedawnienia. Na przykład w wyroku z 11 kwietnia 2001 r., sygn. akt I PKN 367/00, sąd zadecydował, że roszczenie o udzielenie urlopu wypoczynkowego przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stało się wymagalne (art. 291 § 1 k.p.), przy czym rozpoczęcie biegu tego terminu następuje bądź z końcem roku kalendarzowego, za który urlop przysługuje (art. 161 k.p.), bądź najpóźniej z końcem pierwszego kwartału roku następnego, jeżeli urlop został przesunięty na ten rok z przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy (art. 168 k.p.). Z kolei w wyroku z 16 kwietnia 1999 r., sygn. akt II UKN 579/98, Sąd Najwyższy uznał, że datę, od której rozpoczyna się bieg przedawnienia, stanowi data, kiedy poszkodowany na podstawie miarodajnego i autorytatywnego orzeczenia kompetentnej placówki medycznej dowiaduje się o swojej chorobie, jej stopniu zaawansowania, powiązaniu z warunkami pracy, a w konsekwencji o osobie zobowiązanej do naprawienia szkody. Odnosi się to w szczególności do uszczerbku na zdrowiu spowodowanego innymi przyczynami niż doznanie ewidentnego kalectwa (np. utrata kończyny).