Czas na rozliczenie włodarzy – absolutorium i wotum zaufania

Do końca czerwca w jednostkach samorządu terytorialnego muszą się odbyć sesje, podczas których radni m.in. rozpatrzą i zatwierdzą sprawozdania finansowe oraz sprawozdania z wykonania ubiegłorocznego budżetu. Ważnym punktem obrad jest debata z udziałem mieszkańców nad raportem o stanie gminy.

Sesja absolutoryjna jest niewątpliwie jedną z najważniejszych w roku. Podczas niej zapadają bowiem rozstrzygnięcia, które mają wpływ na dalsze funkcjonowanie organów wykonawczych. Następuje na niej ocena wykonania budżetu, jak również przedstawiany jest raport o stanie danej JST, po którym odbywa się debata z udziałem mieszkańców. Na tej szczególnej sesji radni głosują zarówno w sprawie udzielenia wotum zaufania organowi wykonawczemu JST, jak i w sprawie absolutorium.

Znane i nieznane

Instytucje absolutorium i wotum zaufania mają różną historię, ta druga jeszcze niezupełnie okrzepła.

► Instytucja absolutorium dla wójtów, burmistrzów i prezydentów miast weszła w życie 27 października 2002 r., co wiązało się z wdrożeniem w ustawie z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) regulacji dotyczących bezpośrednich wyborów organu wykonawczego gminy. Wcześniej absolutorium odnosiło się do zarządu gminy. Instytucja absolutorium funkcjonuje też w ustawie z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (dalej: u.s.p.) i w ustawie z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa.

► Wotum zaufania jest ściśle związane z raportem o stanie gminy, powiatu i województwa. Zostało wprowadzone do systemu prawa ustawą zmieniającą przepisy ustaw samorządowych, która weszła w życie 31 stycznia 2018 r., ale praktyczne zastosowanie znalazło w kadencji 2018–2024. Wprowadzenie obowiązku przygotowania raportu o stanie danej JST ustawodawca argumentował koniecznością przeprowadzenia corocznej debaty w tej kwestii, z udziałem mieszkańców, połączonej właśnie z udzieleniem wotum zaufania organowi wykonawczemu.

Powołane w ubiegłorocznych wyborach samorządowych rady gmin już po raz drugi będą podejmować uchwały absolutoryjne i o udzieleniu wotum zaufania. W ubiegłym roku dla nowo powołanych wójtów, burmistrzów miały wymiar formalny. Z uwagi na rok wyborczy nie mogły bowiem stanowić oceny działalności nowo ukształtowanych wówczas organów wykonawczych. Swoją rolę pełniły wówczas jedynie względem osób piastujących urzędy (czy wchodzących w skład organów kolegialnych) przez kolejną kadencję.