Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka A) zamierza sprzedać spółce z kapitałem zagranicznym (spółce B) zorganizowaną część przedsiębiorstwa, związaną z podstawową działalnością spółki A, zdolną do funkcjonowania w postaci niezależnego przedsiębiorstwa, jednak niesporządzającą samodzielnie bilansu. W skład zorganizowanej części przedsiębiorstwa miałyby wejść następujące składniki: środki trwałe (poza nieruchomościami, które pozostaną u zbywcy i tylko w pewnym zakresie będą wynajmowane nabywcy), prawa i zobowiązania z umów leasingu operacyjnego środków trwałych, dokumentacja handlowa, zapasy oraz zobowiązania dotyczące tej części działalności spółki A. Spółka B miałaby przejąć od zbywcy wszystkich pracowników związanych ze zbywaną zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa. W późniejszym terminie, dodatkowo, spółce B zostałoby sprzedane również logo zbywcy. W związku z tą transakcją zbywca ma wątpliwości i kilka pytań.
W jaki sposób należy opodatkować tę sprzedaż? Czy w jej przypadku może mieć miejsce wyłączenie od VAT na podstawie art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz
o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zm.)? Czy jest możliwa sprzedaż praw wynikających z umów leasingowych? Co stanie się ze środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych?
Przepisy prawa prywatnego nie definiują zorganizowanej części przedsiębiorstwa, aczkolwiek praktyka dopuszcza dokonywanie czynności prawnych mających za przedmiot zorganizowaną część przedsiębiorstwa, w tym zawieranie umów sprzedaży. Żaden przepis prawny nie reguluje sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa, jest ona jednak dopuszczalna na zasadzie i w granicach swobody kontraktowej stron, wynikającej z art. 353
kodeksu cywilnego. Nowelizacja
kodeksu cywilnego, która weszła w życie 25 września 2003 r., nie uzupełnia luki co do zorganizowanej części przedsiębiorstwa, przynosi jedynie nową definicję przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym (art. 55
k.c.), nie zmieniając jednak w sposób zasadniczy dotychczasowego uregulowania. Nowością jest wskazanie, iż pasywa (zobowiązania) nie stanowią składnika przedsiębiorstwa. Zobowiązania jedynie obciążają składniki przedsiębiorstwa - aktywa, i w przypadku zbycia przedsiębiorstwa nie przechodzą na nabywcę bez zgody wierzycieli. Potwierdza to w art. 55
k.c. (dotychczasowy
art. 526 k.c.) odrębne uregulowanie odpowiedzialności za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Należy jednak podkreślić, iż zorganizowanej części przedsiębiorstwa nie można utożsamiać z przedsiębiorstwem, dlatego też nie można stosować do niej bezpośrednio przepisów o przedsiębiorstwie (art. 55, 55 i 55
k.c.). Niemniej w odniesieniu do zorganizowanej części przedsiębiorstwa przedstawiciele doktryny prawa cywilnego zajmują stanowisko, iż w jej skład nie mogą wchodzić zobowiązania i - co więcej - wierzytelności. Z kolei, zgodnie z definicją zawartą w art. 4a pkt 4 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t.
Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.), zorganizowana część przedsiębiorstwa oznacza organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania. Definicja ta nie koresponduje ze znowelizowanym art. 55
k.c., a także - w zakresie zobowiązań - odbiega od poglądów cywilistycznej doktryny, jednak podatnikom w znacznym stopniu ułatwia prawidłową klasyfikację przedmiotu zawieranych przez nich umów sprzedaży zespołów składników majątkowych.
