Czas pracy - wyjaśnienie wątpliwości

Podstawowym pojęciem, które należy wyjaśnić, jest „czas pracy”. Zgodnie z obowiązującym art. 128 Kodeksu pracy jest to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Jak wynika z definicji, czas pracy nie jest tożsamy z czasem faktycznego świadczenia pracy. Oprócz okresu faktycznego wykonywania pracy zawiera ona w sobie także inne okresy, w których pracownik nie świadczy pracy, a jedynie pozostaje w dyspozycji pracodawcy w określonym miejscu. Z powyższego pojęcia można wyodrębnić dwa elementy, które stanowią czas pracy. Pierwszy z nich to pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, a drugi to obecność w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Zasadniczo te dwa składniki muszą wystąpić łącznie, aby można było określić, czy dany okres uznany jest za czas pracy.

Pozostawanie w dyspozycji pracodawcy oznacza gotowość pracownika do pracy, tzn. pracodawca może w każdej chwili dysponować pracownikiem, wydawać pracownikowi polecenia dotyczące pracy. Pracownik powinien więc przebywać w umówionym miejscu i czasie, a jego stan psychiczny i fizyczny musi wskazywać na możność wykonania pracy. Samo stawienie się w określonym miejscu nie jest wystarczające. Można to wyjaśnić na przykładzie przyjścia do pracy pracownika w stanie nietrzeźwości. Jest on, co prawda, fizycznie obecny w uzgodnionym miejscu, jednak nie jest w stanie świadczyć ustalonej w umowie pracy ani wykonywać innych poleceń pracodawcy.

Pojęcie podstawowego czasu pracy jest określeniem umownym, które sugeruje, iż dotyczy najpowszechniej występującego czasu pracy. Należy jednak zwrócić uwagę, że nie tylko ta kwestia przemawia za zastosowaniem wyrażenia „podstawowy czas pracy”. Może o tym także świadczyć systematyka przepisów działu szóstego Kodeksu pracy. Posługując się zwrotem „podstawowy czas pracy”, mamy na myśli regulację zawartą w art. 129 Kodeksu pracy, która zawiera pewne zasady odnoszące się także do pozostałych systemów czasu pracy (oczywiście z wyjątkami). Do tej regulacji nawiązuje wiele innych przepisów, np. art. 129 k.p., art. 130 § 1 k.p.