Tryb udzielania zamówienia publicznego z wolnej ręki

Zamówienie z wolnej ręki to tryb udzielania zamówienia, w którym zamawiający udziela zamówienia po negocjacjach tylko z jednym wykonawcą. W postępowaniu prowadzonym w tym trybie nie dochodzi do porównywania ofert i wyboru najkorzystniejszej oferty, ponieważ bierze w nim udział tylko jeden wykonawca. Tryb z wolnej ręki jest więc trybem udzielania zamówienia publicznego pozwalającym odstąpić od zasady konkurencyjności.

Udzielając zamówienia publicznego w trybie z wolnej ręki należy pamiętać, iż tryb ten - podobnie jak inne tryby udzielania zamówienia - wymaga zachowania ogólnych zasad. Przebieg czynności dokonywanych w postępowaniu prowadzonym w trybie z wolnej ręki przedstawia się następująco: czynności wstępne, wszczęcie postępowania, negocjacje warunków umowy i zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego. Do czynności wstępnych należy zaliczyć w szczególności określenie przedmiotu zamówienia i jego wartości, a także rozpoznanie rynku i wybór przesłanki, na podstawie której zamawiający udzieli zamówienia z wolnej ręki.

Prawo zamówień publicznych reguluje siedem przypadków, w których zamawiający może udzielić zamówienia publicznego w trybie z wolnej ręki. Przesłanki zastosowania tego trybu określone zostały enumeratywnie w treści art. 67 ust. 1 ustawy. Zastosowanie trybu z wolnej ręki uzależnione jest od wystąpienia co najmniej jednej z przesłanek. Z uwagi na ograniczenie konkurencyjności w tym trybie zastosowanie każdej z przesłanek wymaga ścisłej interpretacji.

Przesłanka udzielenia zamówienia w trybie z wolnej ręki, zawarta w art. 67 ust. 1 pkt 1 ustawy odnosi się do sytuacji, w której zamówienie może być wykonane tylko przez jednego wykonawcę. Jednak przed zastosowaniem trybu z wolnej ręki w oparciu o ten przepis zamawiający w pierwszej kolejności powinien dokonać rozpoznania rynku, aby ustalić, czy istotnie tylko jeden wykonawca może wykonać dane zamówienie. Zamawiający nie może bowiem z góry zakładać, iż zorganizowanie postępowania przetargowego nie doprowadzi do wyłonienia wykonawcy gotowego zrealizować zamówienie. Jeżeli zamawiający uzna, że istnieje kilku wykonawców mogących wykonać takie zamówienie, wówczas powinien zrezygnować z udzielenia zamówienia publicznego w trybie z wolnej ręki, i przeprowadzić postępowanie w trybie konkurencyjnym.