Gazeta Samorządu i Administracji 22/2004 z 25.10.2004, str. 43
Data publikacji: 18.10.2004
Wszczęcie procedury
Jak odwołać wójta (1)
Obecnie o odwołaniu wójta, burmistrza lub prezydenta miasta decydują wyłącznie mieszkańcy w drodze referendum lokalnego.
Dwa lata temu wprowadzono do polskiego prawa wyborczego nową instytucję - bezpośrednie, dokonywane przez obywateli wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.
Konsekwencją tej zmiany jest także nowa procedura odwoływania osób pełniących te funkcje. Zgodnie bowiem z panującą w prawie konstytucyjnym zasadą, tylko ten podmiot, który powołał osobę na dane stanowisko, może ją z tej funkcji odwołać. O ile do 2002 r. zmianę na stanowisku wójta, burmistrza czy prezydenta miasta mogła przeprowadzić rada gminy, o tyle obecnie te osoby można usunąć ze stanowiska tylko w drodze referendum lokalnego.
Dwie drogi wszczynające procedury
Ustawodawca przewiduje dwie drogi zainicjowania referendum w sprawie odwołania wójta. Po pierwsze, wniosek w tej sprawie mogą złożyć mieszkańcy gminy. Po drugie, próbę odwołania wójta może także podjąć rada gminy. W tym ostatnim przypadku rola organu stanowiącego sprowadza się jedynie do podjęcia uchwały o przeprowadzeniu referendum. Ostateczna decyzja, czy wójt pozostanie na stanowisku, czy też zostanie odwołany, należy w każdym przypadku do mieszkańców gminy.
Zgodnie z obowiązującym od 1 maja 2004 r. brzmieniem art. 5 ust. 2 ustawy o referendum lokalnym, wniosek mieszkańców o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania rady lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta) może zostać złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru organu albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum w sprawie jego odwołania i nie później niż na 8 miesięcy przed zakończeniem jego kadencji.
WZMOCNIENIE POZYCJI WÓJTA
Przyjęcie rozwiązania, iż wójta, burmistrza lub prezydenta miasta można odwołać jedynie w drodze referendum lokalnego oznacza znaczne wzmocnienie pozycji tych osób w gminie. Dotychczasowa praktyka pokazuje bowiem na bardzo niską skuteczność referendów w sprawie odwołania organów jednostek samorządu terytorialnego. Przede wszystkim rzadko udaje się inicjatorom referendów zmobilizować 30 proc. mieszkańców gminy do pójścia do urny, a przekroczenie tego progu jest warunkiem koniecznym ważności referendum. W latach 1999-2002 jedynie 13 proc. (25 na ogólną liczbę 195) zarządzonych referendów w sprawie odwołania rad jednostek samorządu terytorialnego było referendami ważnymi. W żadnym z referendów frekwencja nie przekroczyła 50 proc. W obecnej kadencji, według stanu na 26 sierpnia 2004 r., na 31 przeprowadzonych referendów w sprawie odwołania wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, skutecznymi okazało się 6, czyli 20 proc. Warto tu jednak podkreślić, że w przypadku uzyskania ponadtrzydziestoprocentowej frekwencji, inicjatorom referendum zwykle udaje się odwołać wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Z 6 dotychczas skutecznych referendów tylko w jednym przypadku wójt nie został odwołany.
POTRZEBUJESZ POMOCY?