Instrumenty finansowe według rozporządzenia z 2024 r.

Rozporządzenie Ministra Finansów z 17 listopada 2024 r. w sprawie uznawania i metod wyceny oraz ujawniania i prezentacji instrumentów finansowych (Dz.U. poz. 1750) zastąpiło wieloletnie przepisy z 2001 r., wprowadzając szereg doprecyzowań oraz porządkując dotychczasowe nieścisłości. Regulacje te znajdą zastosowanie obowiązkowo do sprawozdań finansowych za rok obrotowy rozpoczynający się po 31 grudnia 2024 r., choć możliwe jest ich dobrowolne wcześniejsze stosowanie.

W oparciu o art. 81 ust. 2 pkt 4 ustawy o rachunkowości (uor) rozporządzenie z 2024 r. precyzuje zasady uznawania, metody wyceny, ujawniania oraz prezentacji instrumentów finansowych. Prace legislacyjne trwały ponad dwa lata, a pierwotna intencja nowelizacji przekształciła się w potrzebę opracowania zupełnie nowego aktu prawnego, który opublikowano 12 kwietnia 2024 r. i ponownie poddano konsultacjom publicznym

Obowiązek stosowania – kto i kiedy

Rozporządzenie stosuje się do jednostek prowadzących księgi rachunkowe zgodnie z ustawą o rachunkowości. Jednak jednostki małe oraz mikro mogą zrezygnować z jego stosowania, jeśli spełniają określone kryteria i korzystają z uproszczeń przewidzianych w załącznikach nr 4 (mikro) i nr 5 (małe) do ustawy. Od 1 stycznia 2025 r. zmieniły się także progi kwalifikacyjne oraz zasady przypisywania statusu jednostki mikro lub małej.

Przedmiotowy zakres stosowania

Rozporządzenie ma zastosowanie do instrumentów finansowych w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 23 uor, czyli kontraktów powodujących powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązań finansowych lub instrumentu kapitałowego u drugiej.

Kluczowy jest tutaj właśnie umowny charakter – instrument finansowy to nic innego jak umowa prawna określająca przepływy pieniężne, papiery wartościowe lub inne zobowiązania. Przykładowo sprzedaż obligacji skutkuje powstaniem zobowiązania (spłata kapitału i odsetek) oraz nabyciem aktywów finansowych (prawo do otrzymania płatności) u inwestora. Rozpoznanie instrumentu następuje zatem z momentem zawarcia umowy. W praktyce emitent (np. spółka) ujmuje wyemitowany instrument oraz ewentualne jego składniki już na dzień jego zawarcia – odpowiednio w kapitale własnym (jako instrument kapitałowy) lub w zobowiązaniach finansowych. Nabywca/odbiorca instrumentu wprowadza go do ksiąg, zwykle w wartości równej cenie nabycia (wartości godziwej poniesionych świadczeń) powiększonej o bezpośrednie koszty transakcji.