Wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 15 lipca 2021 r., sygn. II SA/Rz 233/21

Wywłaszczanie nieruchomości

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący SNSA Jerzy Solarski /spr./ Sędziowie WSA Paweł Zaborniak AWSA Karina Gniewek - Berezowska po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 lipca 2021 r. sprawy ze skargi S. H., A. M., M. M., T. K. i T.B. na decyzję Wojewody z dnia [...] grudnia 2020 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie zwrotu nieruchomości - skargę oddala -

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] grudnia 2020 r. nr [...] Wojewoda (dalej: "Wojewoda"), po rozpatrzeniu odwołania M. M., T. B., A. M., S. H. i T. K. (dalej: "Skarżący"), reprezentowanych przez pełnomocnika-adwokata, od decyzji Starosty (dalej: "Starosta") z dnia [...] października 2020 r., nr [...], orzekającej o umorzeniu postępowania administracyjnego w sprawie zwrotu nieruchomości położonej w [...], stanowiącą dawną pgr 302, będącej obecnie własnością osób fizycznych - utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu stwierdzone zostało, że wnioskiem z dnia 12 maja 2020 r. Skarżący wystąpili do Starosty o zwrot nieruchomości położonej w [...], oznaczonej jako dawna pgr. 302 wskazując na niewykorzystanie jej znacznej części zgodnie z celem wywłaszczenia. Decyzją z dnia [...] października 2020 r. Starosta orzekł o umorzeniu postępowania w sprawie zwrotu przedmiotowej nieruchomości. położonej w [...], oznaczonej jako dawna pgr. 302. W odwołaniu pełnomocnik Skarżących zarzucił naruszenie art. 6, art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postepowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 256, dalej: "K.p.a."), art. 137 ust. 1 pkt 1 i 2, art. 229, art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2020 r., poz. 1990, dalej: "u.g.n."). Wojewoda odmawiając uchylenia decyzji o umorzeniu postępowania administracyjnego stwierdził, że zwrotowi podlegają jedynie nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. W sprawie ustalono, że pgr 302 odpowiada obecnie działce nr 1810/1, obj. KW nr [...], stanowiącej własność osób fizycznych, działkom nr 1810/2 i 1809/4, obj. KW nr [...] stanowiącym własność osoby fizycznej, działce nr 1809/6, obj. KW nr [...] stanowiącej własność osób fizycznych, działce nr 1809/7, obj. KW nr [...] stanowiącej własność osoby fizycznej, działkom nr 1809/8 i 1809/10, obj. KW nr [...] stanowiącym własność osób fizycznych. W związku z tym uznać należy, że nie zachodzą przesłanki do przeprowadzenia postępowania administracyjnego w sprawie jej zwrotu. Wojewoda zacytował argumentację zawartą w uchwale NSA z dnia 13 kwietnia 2015 r., sygn. I OPS 3/14 podkreślając, że możliwy jest zwrot wywłaszczonej nieruchomości w przypadku, gdy równocześnie zostaną spełnione dwie przesłanki: nieruchomość okazała się zbędna na cel określony w decyzji o jej wywłaszczeniu oraz stan prawny, aktualny w chwili orzekania, nie stanowi przeszkody do jej zwrotu poprzedniemu właścicielowi. Nie jest natomiast dopuszczalne wydanie decyzji o zwrocie nieruchomości, jeżeli Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego nie władają nieruchomością. Za przyjęciem takiego stanowiska według Wojewody przemawia cywilnoprawny charakter roszczenia o zwrot wywłaszczonej nieruchomości. Realizacja tego roszczenia - przeniesienie własności nieruchomości ze Skarbu Państwa z powrotem na wywłaszczonego właściciela lub na jego spadkobiercę - następuje w drodze postępowania administracyjnego. Ostateczna decyzja o zwrocie nieruchomości ma charakter konstytutywny, wywołuje skutek rzeczowy w postaci przejścia prawa własności na poprzedniego właściciela i stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej. Z tych względów postępowanie administracyjne może się toczyć, jeśli istnieje niebudzący wątpliwości stan prawny z którego wynika, że Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego jest właścicielem nieruchomości. Roszczenie o zwrot wywłaszczonej nieruchomości, gdy zachodzą przesłanki wymienione w art. 136 ust. 3 u.g.n., przysługuje wyłącznie przeciwko Skarbowi Państwa albo jednostce samorządu terytorialnego. Brak tytułu prawnego do nieruchomości po stronie zobowiązanego podmiotu publicznoprawnego oznacza brak podstaw do orzeczenia o zwrocie, ponieważ decyzja taka byłaby niewykonalna, a taka sytuacja wystąpiła w przedmiotowej sprawie. Z dokumentacji geodezyjno-prawnej sporządzonej przez biegłego geodetę, dawna pgr 302 stanowi w chwili obecnej własność osób fizycznych. Prawo własności osób trzecich do nieruchomości oznaczonych obecnie jako działki nr 1810/1, 1810/2, 1809/4, 1809/6, 1809/7, 1809/8 i 1809/10, które powstały w wyniku kolejnych podziałów prg. 302 zostało szczegółowo opisane w legendzie historycznej sporządzonej do wyrysu z mapy ewidencji gruntów i budynków dla ww. działek. Na podstawie Aktów Własności Ziemi wydanych przez Naczelnika Gminy [...] (obydwa z dnia 22 grudnia 1976 r.) właścicielami dawnej pgr. 302 już od 1979 roku były osoby fizyczne. Od tego czasu do dnia orzekania w przedmiotowej sprawie nieruchomość ta była przedmiotem nie tylko podziałów geodezyjnych, w wyniku których powstały nowe działki ujawnione w księgach wieczystych, ale również przedmiotem obrotu, który zawsze odbywał się pomiędzy osobami fizycznymi, co zostało szczegółowo przedstawione w legendzie historycznej sporządzonej do wyrysu z mapy ewidencji gruntów i budynków przez biegłego geodetę. Wojewoda wskazał, że roszczenie spadkobierców poprzedniego właściciela o zwrot nieruchomości wywłaszczonej, w przypadku jej wcześniejszego zbycia, co miało miejsce w przedmiotowej sprawie, nie może być zrealizowane w naturze. Nie jest jednak równoznaczne z pozbawieniem wywłaszczonego w ogóle jakichkolwiek praw. Oznacza to tyle, że roszczenie to nie może być zrealizowane w drodze restytucji własności na podstawie aktu administracyjnego. Wojewoda powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazał, że sądy powszechne oceniają zadysponowanie wywłaszczoną nieruchomością w kategorii deliktu uzasadniającego odpowiedzialność odszkodowawczą. Byłym właścicielom przysługuje wtedy roszczenie o odszkodowanie.