Dematerializacja akcji – harmonogram i przebieg

Do 30 września 2020 r. przesunięto termin, do którego walne zgromadzenie spółek akcyjnych i spółek komandytowo-akcyjnych ma czas na podjęcie uchwały o wyborze reżimu dematerializacji akcji (rejestrowy/depozytowy). W publikacji przedstawiamy, jak i w jakich terminach powinna przebiegać obligatoryjna dematerializacja akcji spółek akcyjnych i spółek komandytowo-akcyjnych po znowelizowaniu przepisów w ramach tzw. tarczy antykryzysowej.

Czym jest i kogo dotyczy dematerializacja akcji

Dematerializacja akcji to zastąpienie tradycyjnej formy dokumentowej (tzw. papierowej) zapisem elektronicznym. Zgodnie z nowelizacją Kodeksu spółek handlowych wprowadzoną ustawą z 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa nowelizująca) moc obowiązująca dokumentów akcji dotychczas wydanych przez spółkę niepubliczną miała wygasnąć z mocy prawa 1 stycznia 2021 r. Ustawa, tzw. tarcza 3.0, przesunęła jednak ten termin na 1 marca 2021 r. Obowiązek dematerializacji dotyczy wszystkich rodzajów akcji:

• spółek akcyjnych, które nie są spółkami publicznymi, tj. które nie mają notowanych akcji (dalej niepubliczne spółki) oraz
• spółek komandytowo-akcyjnych.

Przy tym dematerializacja obejmuje także spółki publiczne, które nie mają wszystkich istniejących akcji zarejestrowanych w KDPW (czyli dalej część istniejących akcji występuje w formie dokumentowej/papierowej).

Jak i w jakich terminach przebiega dematerializacja akcji

Dematerializacja następuje poprzez zarejestrowanie akcji i praw z nimi związanych w depozycie papierów wartościowych lub w rejestrze akcjonariuszy. To walne zgromadzenie akcjonariuszy dokonuje wyboru jednej z tych opcji, ze względu na zakaz jednoczesnego rejestrowania akcji tej samej spółki w rejestrze akcjonariuszy i depozycie papierów wartościowych. Tylko w przypadku spółek publicznych akcje muszą być zarejestrowane w depozycie prowadzonym przez KDPW.

Wydatki związane z prowadzeniem rejestru akcjonariuszy będą ponoszone bezpośrednio przez spółkę, na rzecz której prowadzony będzie rejestr. Wysokość kosztów związanych z prowadzeniem rejestru akcjonariuszy może być zależna m.in od liczby akcjonariuszy spółki oraz aktywności akcjonariatu (np. liczby umów kupna / sprzedaży akcji). Wszystko to powinien wziąć pod uwagę zarząd, wybierając miejsce rejestracji akcji czy prowadzącego rejestr.

Umowa o prowadzenie rejestru akcjonariuszy może być zawarta wyłącznie z podmiotem uprawnionym do prowadzenia rachunków papierów wartościowych, zgodnie z ustawą o obrocie instrumentami finansowymi, takim jak bank lub dom maklerski. Umowa o rejestrację akcji w depozycie papierów wartościowych zostaje zawarta z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych S.A.

Terminy i przebieg procesu dematerializacji przedstawiamy w tabeli.

Tabela. Harmonogram działań dotyczących obligatoryjnej dematerializacji akcji

* Termin przesunięty z 30 czerwca 2020 r.

**

Po 28 lutego 2021 r. dokumenty akcji zachowają wyłącznie moc dowodową w zakresie wykazania przez akcjonariusza wobec spółki, że akcjonariuszowi przysługują prawa udziałowe. Taka moc dowodowa będzie obowiązywała przez 5 kolejnych lat, tj. do 1 marca 2026 r. Po tym terminie akcjonariusz zostanie pozbawiony ochrony praw udziałowych.

Czym różni się dematerializacja akcji spółek w upadłości

Ustawa o tarczy 4.0. wprowadziła dodatkowe rozwiązania dotyczące dematerializacji akcji spółek w upadłości. I tak od 24 czerwca 2020 r. procedura dematerializacji akcji spółek w upadłości została zatrzymana, do dnia:

• ukończenia,
• zakończenia,
• uchylenia,
• umorzenia

- postępowania upadłościowego (art. 20a ustawy nowelizującej).

Czynności dokonane w procedurze dematerializacji pozostają w mocy, a spółka w upadłości zyskuje dodatkowy czas na ich ukończenie. Dopiero po upływie roku od dnia prawomocnego ukończenia, zakończenia, umorzenia albo uchylenia postępowania upadłościowego wygaśnie moc obowiązująca dokumentów akcji wydanych przez spółkę w upadłości. Przez 5 lat od upływu tego terminu akcje papierowe zachowają moc w stosunkach wewnętrznych spółki.

Zawieszenie terminów w procedurze dematerializacji akcji dotyczy tych spółek w upadłości, które nie dokonają pierwszego wezwania do składania akcji w terminie do 30 wrześ­nia 2020 r. Celem ograniczenia stosowania zawieszenia terminów do tych spółek jest przede wszystkim utrzymanie w mocy czynności związanych z dematerializacją akcji dokonanych przez spółki do tej daty.

Jakie są konsekwencje niewypełnienia obowiązków związanych z dematerializacją

Prowadzący sprawy i reprezentujący spółkę akcyjną lub komandytowo-akcyjną, którzy:

• nie dokonali wezwań do akcjonariuszy do złożenia dokumentów akcji lub
• dokonali tych wezwań niezgodnie z przepisami ustawy nowelizującej,
• podlegają karze grzywny do 20 000 zł.

Takiej samej karze podlegają także prowadzący sprawy i reprezentujący spółkę akcyjną lub komandytowo-akcyjną, którzy nie zawarli umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy albo umowy o rejestrację akcji w depozycie papierów wartościowych (art. 18 ustawy nowelizującej). Są to jedyne sankcje przewidziane ustawą nowelizującą.

Warto tu przypomnieć, że prowadzenie spraw w spółce komandytowo-akcyjnej jest prawem i obowiązkiem komplementariuszy (art. 140 k.s.h.). Z kolei artykuł 368 § 1 k.s.h. stanowi, iż zarząd prowadzi sprawy spółki akcyjnej. To na wymienionych spoczywa zatem odpowiedzialność za dokonanie dematerializacji akcji ich spółek.

Podstawa prawna:

art. 15, art. 16, art. 17, art. 18 i art. 20a ustawy z 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2019 r. poz. 1798; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1086

art. 328, art. 3281-32815 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 505;

ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568

Michał Hauszyld

radca prawny, właściciel kancelarii prawne